EUROVISION vs INTERVISION

γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

Απόψε είναι ο τελικός του διαγωνισμού τραγουδιού της Eurovision. Ενός θεσμού που ξεκίνησε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, το 1956.

Εκείνη την εποχή, οι εντάσεις μεταξύ των Δυτικών και των Ανατολικών χωρών μέσα στην IBU (Διεθνής Ένωση Ραδιοφωνίας), είχαν σαν αποτέλεσμα την διάσπαση. Από την μία δημιουργήθηκε η EBU (Ευρωπαϊκή Ένωση Ραδιοφωνίας) για τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και από την άλλη, ο IBO (Διεθνής Οργανισμός Ραδιοφωνίας) που αργότερα μετονομάστηκε σε IORT (Διεθνής Οργανισμός για το Ραδιόφωνο και την Τηλεόραση) για τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Και οι δύο αυτοί οργανισμοί είχαν ξεχωριστά δίκτυα ανταλλαγής προγραμμάτων μεταξύ των μελών τους, το Δίκτυο Eurovision ο ένας και το δίκτυο Intervision, ο άλλος.

Ο διαγωνισμός της  EUROVISION

Στην δεκαετία του ΄50 υπήρχαν πολλές ιδέες στον χώρο της Δυτικής Ευρώπης για κοινές μεταδόσεις ευρωπαϊκών mega events στις ευρωπαϊκές χώρες της Δύσης. Μεταξύ αυτών, υπήρξαν και ιδέες για έναν ευρωπαϊκό διαγωνισμό τραγουδιού που προωθούσε ο Ιταλός Σέρτζιο Πουλιέζε.

Υπήρχε όμως και μια παρέμβαση από την πλευρά του ΝΑΤΟ. Στις 28 Ιανουαρίου 1955, στο Palais de Chaillot στο Παρίσι, συναντήθηκαν τα μέλη της Culture and Public Information Committee του ΝΑΤΟ με τον διευθυντή της Γαλλικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης για να του παραδώσουν την έκθεση ενός project στο οποίο είχε ήδη εμπλακεί το BBC: την δημιουργία ενός ευρωπαϊκού φεστιβάλ που θα ονομάζεται Eurovision, οι άξονες του οποίου θα έπρεπε να καθοριστούν.

Στις 30 Νοεμβρίου 1955 έγινε μία συνάντηση στον ίδιο χώρο, μόνο που το σχέδιο είχε αλλάξει: η δημιουργία ενός μουσικού φεστιβάλ του ΝΑΤΟ, ενός διατλαντικού φεστιβάλ, που θα ξεκινούσε τον Απρίλιο του 1956. Υπήρχε ένα ανοικτό θέμα. Αν η μουσική και τα τραγούδια θα ήταν στρατιωτικού περιεχομένου, ή όχι.

Στις 12 Φεβρουαρίου σε μία τρίτη συνάντηση, αποφασίστηκε η χρησιμοποίηση της European Broadcasting Union ως φορέα για την υλοποίηση, όχι ενός διατλαντικού φεστιβάλ, αλλά ενός αμιγώς ευρωπαϊκού με κανονικό περιεχόμενο. Έτσι, ο διαγωνισμός ξεκίνησε τον Μάιο του 1956. Επικεφαλής της European Broadcasting Union, ήταν ο Ian Jacob του BBC που είχε εξαρχής εμπλακεί στην δημιουργία της Eurovision.

Ο διαγωνισμός της INTERVISION

Οι τότε χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας δεν γίνονταν δεκτές στον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision.

Εν τω μεταξύ, από το 1961, οργανώνονταν στην Πολωνία το Διεθνές Φεστιβάλ Τραγουδιού του Σόποτ, από τον πιανίστα Βλάντισλαβ Σπίλμαν. Το 1977 το φεστιβάλ αυτό αντικαταστάθηκε από το φεστιβάλ τραγουδιού της Intervision, που διήρκεσε μέχρι το 1980.

Είχε προηγηθεί όμως, το φεστιβάλ τραγουδιού Intervision της Τσεχοσλοβακίας, από το 1965 έως το 1968. Σε αντίθεση με την Eurovision που διεξάγονταν κάθε χρόνο σε διαφορετική χώρα, η Intervision διεξάγονταν στην ίδια χώρα. Εκτός από τις Ανατολικές χώρες, σε αυτούς τους διαγωνισμούς εμφανίστηκαν και συμμετοχές από χώρες της Δύσης, ή και ουδέτερες, όπως η Φινλανδία, η Γιουγκοσλαβία, η Αυστρία, η Ελβετία, η Ισπανία, το Βέλγιο και η Δυτική Γερμανία.

Τη μεταψυχροπολεμική περίοδο, έγινε μια προσπάθεια αναβίωσης του φεστιβάλ της Intervision, το 2008 στο Σότσι της Ρωσίας. Δεν υπήρξε όμως συνέχεια. Υπήρξε μια ανακοίνωση ότι το φεστιβάλ θα διεξάγονταν και πάλι από το 2014, αλλά δεν υπήρξε ποτέ συνέχεια.

Η σημερινή κατάσταση

Ο διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision εξακολουθεί να αποτελεί ένα ετήσιο mega event. Οι κριτικές για την χαμηλή ποιότητα των τραγουδιών, είναι πάντα παρούσες, ωστόσο ο διαγωνισμός εξακολουθεί να αποτελεί ένα εργαλείο προβολής ήπιας ισχύος της Ευρώπης.

Ως διαγωνισμός σχετίζεται και με την λεγόμενη λαϊκή γεωπολιτική, μέσα από την οποία εκφράζονται γεωπολιτισμικές προσεγγίσεις, προτιμήσεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις κλπ. Το αποτέλεσμα είναι η κατευθυνόμενη ψηφοφορία για την ανάδειξη του νικητή. Είναι γνωστό ότι έχουν δημιουργηθεί μπλοκ χωρών που ανταλλάσσουν ψήφους.

Αυτό που έχει σημασία, είναι ότι ο διαγωνισμός ξεκίνησε για να συμβάλλει στην ενοποίηση της Ευρώπης. Με την πάροδο των χρόνων, τα γεωγραφικά όρια του διαγωνισμού άρχισαν να θολώνουν. Συμμετείχαν χώρες όπως το Ισραήλ, το Μαρόκο, η Αρμενία, η Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν, η Αυστραλία κλπ. Αυτές οι συμμετοχές διαμορφώνουν μία δύσκολη ισορροπία μεταξύ της ανάγκης επέκτασης του διαγωνισμού και της απώλειας της ευρωπαϊκής του ταυτότητας.

Ο ηθικός αυτουργός των ευρωπαϊκών δεινών (και η ελληνική ανυπαρξία)

 

Τα χρόνια που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης - και όχι την ήττα, όπως θέλουν να αναφέρονται σε αυτήν οι θιασώτες της λεγόμενης μετά-δημοκρατίας… της θεσμικής αιρεσιμότητας και της οικονομικής - πολιτικής ασυδοσίας δηλαδή,  βρήκε το «δυτικό στρατόπεδο» σε κατάσταση σύγχυσης· με τους ηγέτες και τους αξιωματούχους Ευρώπης κι Ηνωμένων Πολιτειών να προβληματίζονται ως προς τον τρόπο διαχείρισης των διεθνών τους σχέσεων και πιο συγκεκριμένα, για ζητήματα όπως η ειρήνη, η ασφάλεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και η πολιτική διακυβέρνηση και η οικονομία.

Ιστορικό πλαίσιο

Ο κόσμος μας άλλαζε με ραγδαίους ρυθμούς και σε ό,τι αφορά στο τελευταίο, στην οικονομία, τα πράγματα έμοιαζαν να είναι πιο εύκολα. Όλοι γνώριζαν και όλοι γνωρίζαμε ποιον δρόμο θα έπρεπε να βαδίσουμε, μέχρι την οικονομική κρίση που ξέσπασε στην Ασία, στα τέλη της δεκαετίας του ’90,  προκαλώντας ένα ισχυρό αν και περιορισμένης έκτασης σοκ, εξαιτίας πολιτικών επιλογών και γεγονότων που δεν είναι αντικείμενο του παρόντος άρθρου.[1]

Ωστόσο και για ό,τι μας αφορά, η ειρήνη, η ασφάλεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι όροι και οι προϋποθέσεις που θα έπρεπε να διέπουν την πολιτική διακυβέρνηση στον ευρωπαϊκό χώρο καθώς, και το εύρος της δύναμης των χωρών της Ευρώπης ήταν ζητούμενα κι αντιστρόφως ανάλογα της αντίληψης που ήθελε τις Η.Π.Α. να ηγεμονεύουν κι επί των εταίρων και συμμάχων τους.

Αναφερόμαστε σε μία εποχή - δεκαετία του ‘90 - όταν στην Ευρώπη εργαζόμασταν εντατικά πάνω στο θέμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (Συνθήκη Μάαστριχτ (1992)[2] / Κριτήρια Κοπεγχάγης (1993)[3] & Άμστερνταμ (1997)[4] και σχεδιάζαμε μία νέα αρχιτεκτονική στην κοινή μας ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας, παράπλευρα από τις δομές και τους μηχανισμούς του Ν.Α.Τ.Ο. ούτως, ώστε η Ε.Ε. να μπορεί να έχει και να απολαμβάνει αμυντικής αυτονομίας.

Πιθανόν, σε αυτόν τον σχεδιασμό να μας οδήγησε η διάσταση απόψεων ευρωπαίων-αμερικανών που αρχίζει να παρατηρείται στους κόλπους της Συμμαχίας και η γενικότερη ευρωπαϊκή αντίληψη που επεδίωκε τον μετ’ επιτάσεως μετασχηματισμό του Ν.Α.Τ.Ο. για να εξακολουθεί να έχει λόγο ύπαρξης, αντιμετωπίζοντας παράλληλα την Δ.Ε.Ε.[5] ως έναν μάλλον παρωχημένο θεσμό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έμοιαζε να είναι ικανή και αρκετή από μόνη της για να απαντά στις προκλήσεις εντός της και στην περιφέρειά της, και να επιτυγχάνει ισορροπίες με πολιτικούς, οικονομικούς ακόμη ακόμη και πολιτισμικούς όρους![6]

Οι αμερικανοί - ξεκάθαρα - δεν μπορούσαν να εννοήσουν την αυτονομία που επεδίωκαν οι ευρωπαίοι εταίροι τους, ούτε καν τον κοινωνικό-πολιτισμικό πλουραλισμό τους κι αρχίζουν να τους αντιμετωπίζουν ανταγωνιστικά ενώ, το ευρωπαϊκό αφήγημα στη βάση του, αμφισβητούσε την ηγεμονία των αμερικανών και προσέβλεπε σε μία εταιρική σχέση μαζί τους ειλικρινή και ισότιμη. Γι’ αυτό άλλωστε και το Ν.Α.Τ.Ο. χρησιμοποιήθηκε ως προθάλαμος για κάποιες από τις υπό ένταξη χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν (σ.σ. και κατά την άποψή μου εξακολουθούν να μην είναι) ώριμες πολιτικά για μία τέτοια σχέση και τότε ενεργοποιήθηκε ο αγγλοαμερικανικός άξονας (και οι γερμανοί εν συνεχεία για δικούς τους λόγους)[7] στην καλλιέργεια της ιδέας περί επαναπροσδιορισμού και μεταβολής του χαρακτήρα της Συμμαχίας, προσδίδοντάς της πολιτικό πρόσημο το οποίο όμως, δεν έπειθε κανέναν ή τουλάχιστον δεν τους έπειθε όλους… Η συνέχεια είναι γνωστή.

Βρέθηκαν οι χρήσιμοι εχθροί και οι απαραίτητες απειλές ούτως, ώστε συμβιβαστούν οι ευρωπαϊκές χώρες και λαοί με τις παρεμβάσεις και την καθοδήγηση του αμερικανικού παράγοντα, δήθεν στην εξυπηρέτηση και των δικών τους γεωπολιτικών συμφερόντων. Με χρονολογική σειρά: Κρίση των Ιμίων, Γιουγκοσλαβία, Σαντάμ Χουσεΐν και Ιράκ, Αφγανιστάν, Αραβική Άνοιξη, ισλαμικός φονταμενταλισμός και τρομοκρατία κ.ο.κ. Κι όμως, όλα αυτά - φαίνεται - δεν ήταν αρκετά!

Στις πεδιάδες της Ουκρανίας η αναβίωση του ψυχρού πολέμου

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα μπορούσαν ποτέ να έρθουν σε ανοικτή αντιπαράθεση με τους παραδοσιακούς εταίρους τους σε οποιοδήποτε πεδίο. Ως εκ τούτου, ήταν υποχρεωμένες να βρουν ή να δημιουργήσουν ζητήματα γεωπολιτικής ανωμαλίας, που θα τους επέτρεπαν να παρεμβαίνουν αποφασιστικά στα ευρωπαϊκά πράγματα και να ορίζουν - στο βαθμό που θα μπορούσαν να ορίζουν, τα ευρωπαϊκά συμφέροντα συνολικά ή ανά χώρα. Μέσα από αυτό το πρίσμα θα πρέπει να μελετούμε τώρα και στο μέλλον και την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στα Βαλκάνια και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το φλέγον ζήτημα της ενεργειακής μας επάρκειας. 

Οι αμερικανοί ουδέποτε έπαψαν να ομιλούν περί ψυχρού πολέμου. Η δε Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε λόγους να αναμιχθεί πολιτικά και στρατιωτικά στην αντιπαράθεση Ουκρανίας - Ρωσίας[8]. Η πολιτική κρίση που ξέσπασε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2014 και η σύγκρουση με την Ρωσία, προφανώς και οριστικοποίησε τις ιδέες και διαμόρφωσε το περιβάλλον μέσα από το οποίο οι Η.Π.Α. θα εξακολουθούσαν να έχουν λόγο στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα. Ωστόσο, αξίζει να επισημανθεί ότι η διακυβέρνηση Ομπάμα τότε, δεν μπορούσε να πείσει καν τους ψηφοφόρους της για την «αναγκαιότητα» παρέμβασης στην Ουκρανία.

Αν ανατρέξουμε στα δημοσιεύματα της εποχής εκείνης και μελετήσουμε τις δηλώσεις και τις απόψεις που εξέφραζαν οι αμερικανοί, ακόμη και την φρασεολογία που χρησιμοποιούσαν, με την ασφάλεια της ιστορικής απόστασης να μας χωρίζει από τότε, μπορούμε κάλλιστα να συμπεράνουμε πως ό,τι συμβαίνει σήμερα είχε μάλλον σχεδιαστεί προ πολλού. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν η στοχοποίηση του εχθρού (πρόεδρος Πούτιν), η προετοιμασία του θύματος (ο ουκρανικός λαός και ο ρωσικός λαός) και ένας χρήσιμος ηλίθιος (πρόεδρος Ζελένσκι) ο οποίος, παρεμπιπτόντως, παίζει τον καλύτερο ρόλο της ζωής του και δεν θα είναι δυστυχώς ποτέ υποψήφιος για το χρυσό αγαλματίδιο!

Αίσθησή μου είναι ότι η εισβολή στην Ουκρανία σήμερα, εκβιάστηκε από τις Η.Π.Α. μην επιτρέποντας στην ρωσική ηγεσία άλλη επιλογή - χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η δεύτερη είναι άμοιρη ευθυνών. Έτσι όμως, μπορεί να εξηγηθεί η εικόνα που παρουσιάζει η κραταιά Ρωσία με α) τις καθυστερήσεις, τις αποτυχίες στο πεδίο και τις μεγάλες απώλειες σε στρατιωτικό προσωπικό – σύμφωνα πάντα με τους κάθε είδους ειδικούς και … γνώστες που μας διαφωτίζουν καθημερινά από τους τηλεοπτικούς μας δέκτες, β) η αλαζονική σχεδόν προκλητική στάση που επιδεικνύει η ουκρανική ηγεσία καθώς, και γ) η έκδηλη υποκρισία από πλευράς Ευρωπαϊκών Θεσμών.   

Ο οικονομικός πόλεμος θα συνεχιστεί

Οι οικονομικές κυρώσεις που συνεπώς επιβάλλονται στη Ρωσία, δεν έχουν στόχο τη Ρωσία μόνο. Έχουν στόχο και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση! Έχουν στόχο την αποδυνάμωσή της, την φτωχοποίηση των ευρωπαίων και την απόλυτη εξάρτησή τους από τον αμερικανικό παράγοντα. Τούτο μοιάζει επιτακτικό αν αναλογιστεί κανείς την δυναμική που αναπτύσσουν κι άλλοι παγκόσμιοι παίκτες, οι οποίοι μάλιστα έχουν να προτείνουν διαφορετικές προσεγγίσεις για οικονομία και διακυβέρνηση.

Από την κατάρρευση της Σοβιετική Ένωσης μέχρι και σήμερα, ο μεγαλύτερος φόβος των αμερικανών ήταν και είναι το ενδεχόμενο συρρίκνωσης της επιρροής τους.

Φεύγοντας για λίγο μακρυά από την Ευρώπη, στην Αφρική που παραδοσιακά αποτελεί «πεδίο δοκιμών» και πειραματισμών, η Ρωσία διατηρεί στρατιωτική παρουσία, η Κίνα εμπορική και η Γαλλία και οι Η.Π.Α πολιτισμική και πολιτική αντίστοιχα. Η παρουσία τους εκεί δεν είναι μόνον ανταγωνιστική αλλά έχει και  «επενδυτικό» κόστος κι ως τέτοιο αναμένεται να παράξει πλούτο. Να πως εξηγείται και το όψιμο ενδιαφέρον της Τουρκίας η οποία, στερούμενη πολιτισμού, οικονομικών μέσων και ικανής στρατιωτικής δύναμης, προσπαθεί να πατήσει πόδι με την θρησκεία και την τρομοκρατία ως επί το πλείστον αλλά, και με κάθε άλλο τρόπο μπορεί. Στο μέλλον, η αφρικανική ήπειρος θα μας απασχολήσει αρκετά. Όχι όμως τώρα.

Οπωσδήποτε, το άρθρο αυτό περιγράφει μια συγκεκριμένη πολιτική αντίληψη. Δεν είναι η μόνη. Ωστόσο, μέσα σε αυτόν τον λαβύρινθο χρήματος, αίματος κι εξουσίας το ερώτημα περί του δικού μας ρόλου παραμένει επίκαιρο. Ποιός ο δικός μας ρόλος; Πολύ φοβάμαι κανένας απολύτως. Όσο έχουμε πολιτική ηγεσία και δεν αναφέρομαι στην κυβέρνηση της ΝΔ αλλά σε όλα τα κόμματα, που διαχειρίζονται τα συμφέροντα της χώρας μας ως τσιφλικάδες της μετα-οθωμανικής περιόδου, η πατρίδα μας δεν θα μπορέσει να αποκτήσει ποτέ κανένα ειδικό βάρος, ούτε καν με το πλέον «εξαγώγιμο» προϊόν μας τον πολιτισμό. Πόσο μάλλον, με το εμπόριο, την οικονομία, την παιδεία ή ό,τι άλλο. Θα μπορούσαμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Δεν διακρίναμε την ευκαιρία. Επιλέξαμε τον αυτοευνουχισμό ως την πλέον πολιτικά ορθή στάση, με «πρωτοβουλίες» που δεν μας τιμούν.

---

[1] Ba, A. D.. "Asian financial crisis." Encyclopedia Britannica.https://www.britannica.com/event/Asian-financial-crisis.

[2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM:xy0026

[3] https://eur-lex.europa.eu/summary/glossary/accession_criteria_copenhague.html?locale=el

[4] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:11997D/TXT

[5] https://el.wikipedia.org/wiki/Δυτικοευρωπαϊκή_Ένωση

[6] Volker Rühe, πρώην Υπουργός Άμυνας της Ο.Δ. της Γερμανίας: «Η προσαρμογή της συμμαχίας στις μεγάλες προκλήσεις» (1993)

[7] Manfred Wörner, πρώην Γ.Γ. του Ν.Α.Τ.Ο.: «Περί διαμόρφωσης της έννοιας των διασυνδεόμενων οργανισμών» (1992): «το ΝΑΤΟ είναι θεσμός τον οποίο οι ΗΠΑ και ο Καναδάς θεωρούν ως το μέσο για την συμμετοχή τους στις υποθέσεις της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Ευαισθητοποιεί επίσης τους ευρωπαίους στα προβλήματα και τις προοπτικές των βορειοαμερικανών (…)». Το απόσπασμα που παρατίθεται εδώ είναι ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο αξιολογούν οι βορειοαμερικανοί τους ευρωπαίους εταίρους τους και επιβεβαιώνει την πρόθεση ενεργής εμπλοκής τους στις υποθέσεις των ευρωπαϊκών χωρών.

[8] Manfred Wörner, πρώην Γ.Γ. του Ν.Α.Τ.Ο.: «Οι περιφερειακές συγκρούσεις δεν είναι απλώς η αναπόφευκτη κρίση εφηβείας της νέας Ευρώπης, αλλά μάλλον απλά ατυχήματα στο δρόμο προς ένα λαμπρότερο μέλλον (…)», Δελτίο ΝΑΤΟ, Ιανουάριος 1992

 

Θύματα και θύτες στις τουρκικές φαντασιώσεις

Συμπόσιο με αντικείμενο τις «σφαγές» και τις «θηριωδίες» που διέπραξαν οι Έλληνες στην Πελοπόννησο και τη Μικρά Ασία, πραγματοποιείται αυτό το διήμερο στην Σμύρνη από το Τουρκικό Ινστιτούτο Ιστορίας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και με την υποστήριξη του τουρκικού ΥΠΕΞ.

Και αυτή η εκδήλωση εντάσσεται μέσα στο πλαίσιο δράσεων που αναπτύσσει η γειτονική μας χώρα με αντικειμενικό σκοπό τον ιστορικό αναθεωρητισμό και την διαγραφή, από την συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας, των εγκλημάτων που διέπραξαν οι Οθωμανοί τούρκοι καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορικής τους πορείας μέσα στον χρόνο.

Ομιλούμε για έναν λαό που ευθύνεται για την γενοκτονία των Αρμενίων, των Ασσύριων και των Ελλήνων στην Ανατολή και για μία χώρα με ιδρυτική πράξη που υπεγράφη με το αίμα εκατομμυρίων αθώων.

Οι τούρκοι δεν είχαν ποτέ και δεν έχουν την πρόθεση να αναζητήσουν και να μελετήσουν την ιστορική αλήθεια. Βασικό τους μέλημα είναι η τεκμηρίωση του τουρκισμού ενώ, διακατέχονται πάντα από συμπλέγματα κατωτερότητας κι ενοχικά σύνδρομα που πηγάζουν από το εγκληματικό παρελθόν τους.

Η σημερινή Τουρκία επιχειρεί να επικαιροποιήσει το ιδεολόγημα του (παν)τουρκισμού αναζητώντας (ακόμα) μία ισχυρή ταυτότητα μέσα από «ευρήματα» και «πειστήρια» που – πάντα κατά την άποψή της – υποδεικνύουν ένα «καθαρό» ιστορικό και πολιτισμικό σημείο αναφοράς, ικανό να της επιτρέψει να ξαναγράψει την ιστορία με επιστημονικό και κοινά παραδεκτό τρόπο.

Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα δεν είμαστε εμείς αλλά η ίδια η ταυτότητα του τουρκικού λαού! Πιο αναλυτικά αναφέρομαι στο ζήτημα αυτό σε άλλο κείμενό μου το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ: «Ο ισλαμισμός και το ζήτημα της ταυτοτικής ανεπάρκειας στην Τουρκία».

Ένα είναι σίγουρο: Φανταστικοί εχθροί, αποδιοπομπαίοι τράγοι, φαντασιώσεις, μύθοι και ψεύδη αποτελούν τη μαγιά της σύγχρονης τουρκικής αντίληψης.

Από την πλευρά μας, δεν πρέπει να μείνουμε με σταυρωμένα χέρια. Έχουμε χρέος να υπενθυμίζουμε διαρκώς και σε κάθε ευκαιρία, προς όλες τις κατευθύνσεις και κυρίως προς τα ανατολικά, την ιστορική κληρονομιά που φέρουν οι γείτονές μας, όχι για να τους έχουμε κολλημένους στον τοίχο, ούτε για να συντηρούμε μια έχθρα που δεν ωφελεί ούτε εκείνους ούτε εμάς. Βασική μας επιδίωξη θα πρέπει να είναι η διαφύλαξη της ιστορικής αλήθειας και είμαστε υποχρεωμένοι να βοηθήσουμε τους Τούρκους να αποδεσμευτούν από «ευαισθησίες» και πλάνες που δεν τους επιτρέπουν να υπάρχουν και να δημιουργούν αλλά, τους οδηγούν να επιβουλεύονται την ιστορία, τον πολιτισμό, τη κυριαρχία, τον πλούτο και την ευημερία των λαών και των χωρών γύρω τους.

Κύπρος: Η προσάρτηση του 1914 και οι χαμένες ευκαιρίες της παραχώρησης στην Ελλάδα

γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

 

 

Στις 5 Νοεμβρίου 1914 η Αγγλία κήρυξε άκυρη τη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης του 1878 με τα Τουρκία και προσάρτησε τη Κύπρο. Θα περνούσαν 45 χρόνια για να τερματιστεί η βρετανική κυριαρχία στο νησί και να ιδρυθεί το ανεξάρτητο κράτος της Κύπρου.

Ωστόσο, η περίοδος προσάρτησης της Κύπρου είναι σημαντική γιατί σε αυτή έγιναν δύο προσφορές από την πλευρά της Αγγλίας, το 1912 και το 1915 για παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα οι οποίες δεν τελεσφόρησαν.

Η περίοδος μέχρι το 1912

Μέχρι τι 1912 οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν είχαν ασχοληθεί συστηματικά με το κυπριακό ζήτημα. Έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον αντίκτυπο της ήττας του 1897, τον Μακεδονικό Αγώνα, το ζήτημα της Κρήτης και την αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων, μεταξύ άλλων. Το 1911-12 ο πρεσβευτής στο Λονδίνο Ιωάννης Γεννάδιος συνέταξε δύο εκθέσεις πάνω στις οποίες βασίστηκε η ελληνική πολιτική στο Κυπριακό. Αυτή διατυπώνονταν σε δύο άξονες. Πρώτον, το εθνικό κέντρο έπρεπε να χαράξει την κατευθυντήρια γραμμή, δεύτερον η Ένωση θα έπρεπε να διεκδικηθεί σε συνεργασία με τις βρετανικές αρχές.

Είναι η εποχή που η Αθήνα για πρώτη φορά εντάσσει το Κυπριακό στις υπόλοιπες εθνικές της διεκδικήσεις. Και αυτό γίνεται επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος και συζήτησε για πρώτη φορά το ενδεχόμενο παραχώρησης της Κύπρου στην Ελλάδα.

Η πρόταση παραχώρησης του 1912

Στα μέσα του 1912 οι Βρετανοί στρατιωτικοί αναλυτές συζητούσαν το ενδεχόμενο κατάληψης νησιών του Αιγαίου από την Ιταλία και τις επιπτώσεις που θα προκύπταν για το Βρετανικό Ναυτικό. Θεωρούσαν ότι τα συμφέροντα τους θα μπορούσαν να απειληθούν από τον στόλο της Ιταλίας ή της Αυστροουγγαρίας, αλλά θα αντιμετωπίζονταν από τη ναυτική βάση της Μάλτας, ενώ δεν θα μπορούσε να υπάρχει μόνιμη κατοχή εδάφους ανατολικά της Μάλτας. Παρ΄ όλα αυτά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η καλύτερη διασφάλιση των συμφερόντων τους θα μπορούσε να επιτευχθεί με μια ναυτική συμφωνία με τα Γαλλία.

Τον Ιούλιο 1912 συμφωνήθηκε ότι το Βρετανικό Ναυτικό θα μπορούσε να προστατεύει τα αγγλογαλλικά συμφέροντα στην Ανατολική και το Γαλλικό στην Δυτική Μεσόγειο. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η Βρετανία θα χρειάζονταν ένα σύμμαχο στην Ανατολική Μεσόγειο και ο Ουίνστων Τσώρτσιλ που ήταν Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, επέλεξε την Ελλάδα.

Με το Γιβραλτάρ και την Μάλτα υπό βρετανικό έλεγχο, ο Τσώρτσιλ επιδίωκε να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα λιμάνι κοντά στην Αδριατική, από το οποίο σε περίπτωση πολέμου ενάντια στην Τριπλή Συμμαχία θα μπορούσε να εξουδετερώσει τον στόλο της Αυστροουγγαρίας και ένα μέρος του στόλου της Ιταλίας. Στις διερευνητικές επαφές που έγιναν με τον πρόξενο της Ελλάδας στο Λονδίνο Ιωάννη Σταυρίδη, ο Τσώρτσιλ ξεκαθάρισε ότι ενδιαφέρονταν για το λιμάνι του Αργοστολίου. Όχι με προσάρτηση ή μίσθωση, αλλά το δικαίωμα χρήσης του λιμανιού με μυστική συμφωνία. Ως αντάλλαγμα παραχωρούσε την Κύπρο.

Στις 12 Δεκεμβρίου ο Ελευθέριος Βενιζέλος ενημερώθηκε από τον Σταυρίδη για την βρετανική πρόταση. Στις 16 Δεκεμβρίου ο Έλληνας πρωθυπουργός ενημερώθηκε από το Λόιντ Τζορτζ, υπουργό οικονομικών για την βρετανική πρόταση, με την οποία συμφώνησε και για το θέμα του Αργοστολίου και για το θέμα μιας συμμαχίας με την Βρετανία και τη Γαλλία. Στις 17 Δεκεμβρίου, ο Ελευθέριος Βενιζέλος συναντήθηκε με τους Ουίνστων Τσώρτσιλ και Λόιντ Τζορτζ και συμφώνησαν να προχωρήσουν το θέμα του Αργοστολίου και της Κύπρου. Συμφωνήθηκε επίσης να μην ανακοινωθεί το θέμα της συμμαχίας με την Βρετανία και τη Γαλλία, πριν το Λονδίνο ενημερώσει τους Γάλλους και τους Ρώσους.

Στις 5 Ιανουαρίου 1913 ο Λόιντ Τζορτζ ενημέρωσε τον Βενιζέλο ότι ο Τσώρτσιλ είχε ετοιμάσει την πρόταση για την συμμαχία με την Γαλλία και θα την προωθούσε στην Γαλλία. Όταν ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε να δει την πρόταση, του παρουσιάστηκε ένα memorandum το οποίο συμβούλευε την Ελλάδα να αναπτύξει ένα πιο ευέλικτο ναυτικό, να ακυρώσει την παραγγελία του θωρηκτού που είχε κάνει στην Γερμανία και στη θέση του να αποκτήσει ελαφρύτερα σκάφη. Ο Τσώρτσιλ επίσης αποκάλυψε ότι ο πρωθυπουργός Χέρμπερτ Άσκουιθ και ο υπουργός Εξωτερικών Έντουαρντ Γκρέι θεωρούσαν ότι θα ήταν δύσκολο να αιτιολογηθεί η παραχώρηση της Κύπρου με μυστική συμφωνία, θα έπρεπε να γίνει επίσημα. Τελικά συμφώνησαν να αναβάλουν το θέμα μέχρι το τέλος των διαπραγματεύσεων για την Συνθήκη του Λονδίνου που τερμάτιζε τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο.

Τον Ιανουάριο 1914 ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέφθηκε πάλι το Λονδίνο. Στις επαφές του με την βρετανική κυβέρνηση έθεσε το θέμα του Αργοστολίου και της Κύπρου, αλλά του επισημάνθηκε ότι η πολιτική κρίση που είχε προκύψει για το θέμα της Ιρλανδίας, δεν ευνοεί την λήψη οριστικών αποφάσεων. Συμφωνήθηκε να αναβληθεί η συζήτηση του θέματος μέχρι το τέλος Αυγούστου, αλλά στις 28 Ιουλίου ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Ο Έντουαρντ Γκρέι ο οποίος διαμόρφωνε μια πολύ συντηρητική εξωτερική πολιτική δεν ήθελε να προχωρήσει η υπόθεση του Αργοστολίου και της Κύπρου, γιατί φοβόνταν την αντίδραση της Ιταλίας. Από την πλευρά του, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ απογοητεύθηκε γιατί η Αθήνα δεν ακολούθησε το σχέδιο του για προμήθειες νέων πλοίων που θα έκαναν το ναυτικό πιο ευέλικτο και αποτελεσματικό για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου. Στην πορεία προέκυψαν και μεγάλα κόστη υποστήριξης του Αργοστολίου για τις επιχειρήσεις στην Αδριατική, τα οποία ο Τσώρτσιλ δεν είχε υπολογίσει στον αρχικό σχεδιασμό. Όλα αυτά οδήγησαν σε μια οπισθοχώρηση της βρετανικής κυβέρνησης στο θέμα της Κύπρου.

Στις 5 Νοεμβρίου η Βρετανία, η Γαλλία και η Ρωσία κήρυξαν τον πόλεμο στην Τουρκία. Αυτό για την Βρετανία σήμαινε την άρση του κωλύματος της τουρκικής επικυριαρχίας στην Κύπρο. Έτσι η Βρετανία κήρυξε την προσάρτηση της Κύπρου με ημερομηνία 5 Νοεμβρίου 1914, αλλά η διεθνής αναγνώριση αυτής της πράξης θα ολοκληρωθεί με την Συνθήκη της Λωζάνης το 1923.

Η πρόταση παραχώρησης του 1915

Τον Οκτώβριο 1915 τα αυστρογερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα κινήθηκαν επιθετικά κατά της Σερβίας. Αν συνέτριβαν την Σερβία οι Κεντρικές Δυνάμεις θα αποκτούσαν τον πλήρη έλεγχο της σιδηροδρομικής γραμμής της Κωνσταντινούπολης και η Νοτιοανατολική Ευρώπη θα έμενε εκτεθειμένη.

Οι βρετανικές προσπάθειες επικεντρώνονται στο να κινητοποιήσουν την Ελλάδα και την Ρουμανία στο πλευρό της Αντάντ. Στις 12 Oκτωβρίου ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Έντουαρντ Γκρέι δίνει εντολή στον πρέσβη στην Αθήνα Φράνσις Έλλιοτ να προσπαθήσει να πείσει την κυβέρνηση να μπει στον πόλεμο. Δεν προσφέρεται τίποτα ως αντιστάθμισμα. Την επόμενη ημέρα ο Γκρέι βελτιώνει την προσφορά του εγγυώμενος τα σύνορα της Ελλάδας και υποσχόμενος ότι με τον τερματισμό του πολέμου θα υπάρξουν εδαφικές προσαρτήσεις.

Μέσα στο κλίμα αυτό, ο Ρόμπερτ Σέσιλ, μόνιμος υφυπουργός Εξωτερικών διατυπώνει ένα σχέδιο με βάση το οποίο στην Ελλάδα θα πρέπει να δοθούν η Νότια Θράκη, η Σμύρνη και η Κύπρος, πριν το τέλος του πολέμου. Αν και ο Γκρέι διαφώνησε αρχικά για την Κύπρο, άλλαξε γρήγορα γνώμη.

Στις 16 Οκτωβρίου στέλνεται νέο τηλεγράφημα στον πρέσβη Έλλιοτ στο οποίο αναφέρεται ότι η Βρετανία είναι έτοιμη να παραχωρήσει την Κύπρο στην Ελλάδα, υπό την προϋπόθεση ότι θα υποστηρίξει στρατιωτικά την Σερβία στην επίθεση που δέχεται και θα συμπαραταχθεί με την Αντάντ. Στο τηλεγράφημα γίνονταν σαφές ότι η Ελλάδα έπερεπε να υποστηρίξει άμεσα και με πλήρη κινητοποίηση των στρατιωτικών της δυνάμεων την Σερβία.

Από το τηλεγράφημα του Γκρέι προκύπτουν δύο ενδιαφέροντα σημεία. Πρώτον, ότι επαναλαμβάνεται η τακτική του δολώματος της Κύπρου του 1912. Δεύτερον, δίνεται στην κυβέρνηση Ζαΐμη ελάχιστος χρόνος για να απαντήσει. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ψυχολογική πίεση που ασκήθηκε στην Αθήνα για να εκδηλωθούν οι προθέσεις της κυβέρνησης.

Στις 19 Οκτωβρίου ο Έλλιοτ πληροφορεί το Λονδίνο ότι το θέμα της Κύπρου πρόκειται να συζητηθεί εκείνη την ημέρα στο Υπουργικό Συμβούλιο, με την συμμετοχή του βασιλιά Κωνσταντίνου. Την επόμενη ημέρα ο Ζαΐμης ενημέρωσε τους πρεσβευτές της Βρετανίας και της Ρωσίας ότι με βάση την γνώμη των στρατιωτικών θα ήταν καταστρεπτική η βοήθεια προς την Σερβία και ότι αποφασίστηκε να μην αναληφθεί δράση, αλλά η Ελλάδα να διατηρήσει την καλοπροαίρετη προς την Αντάντ ουδετερότητα της. Το Γενικό Επιτελείο ήταν πεπεισμένο ότι τα συμμαχικά στρατεύματα θα έφθαναν πολύ αργά για να βοηθήσουν την Σερβία. Έγινε σαφές ότι καμιά προσφορά δεν θα άλλαζε τη στάση της Ελλάδας.

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Σαζόνοφ θεωρούσε ότι οι προσφορές προς την Ελλάδα ήταν υπερβολικές και ότι αυτό μείωνε το πρεστίζ της Αντάντ, η οποία έδινε την εντύπωση ότι παραχωρούσε τα πάντα για να επιτύχει την ελληνική συνεργασία. Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί δεν είχαν πρόβλημα με την παραχώρηση της Κύπρου, ενώ οι αντιρρήσεις των Ρώσων είχαν να κάνουν περισσότερο με το ότι η Ελλάδα θα κυριαρχούσε στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η επίσημη ελληνική απάντηση στην βρετανική προσφορά για την Κύπρο, δόθηκε από τον πρέσβη Ιωάννη Γεννάδιο στις 22 Οκτωβρίου στο Λονδίνο. Στις 24 Οκτωβρίου ο Λόρδος Κρου τηλεγραφεί στον πρέσβη Έλλιοτ ότι η προσφορά για την Κύπρο έχει τελειώσει. Και είτε δεν θα ξαναγίνει στο μέλλον, είτε αν γίνει θα είναι κάτω από προϋποθέσεις που δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν. Στις 25 Οκτωβρίου μεταβιβάζεται η απόφαση του Λονδίνου στον Ζαΐμη.

Αξιολογώντας την βρετανική πρόταση μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η ευθύνη του Κωνσταντίνου και της κυβέρνησης του είναι προφανής. Η βρετανική κυβέρνηση γνώριζε ότι η πρόταση της δεν είχε πιθανότητες αποδοχής, δεδομένης της σταθερής πολιτικής του Κωνσταντίνου περί ουδετερότητας της Ελλάδας.

Από την πλευρά των Βρετανών είναι περίεργο το γεγονός ότι μόνο λίγοι υπουργοί γνώριζαν την πρόταση και το ότι δεν είχε περάσει από το Υπουργικό Συμβούλιο. Σε μια τέτοια διαδικασία, ο Γκρέι θα είχε αντιμετωπίσει σοβαρές αντιρρήσεις για την παραχώρηση της Κύπρου. Προφανώς, οι λόγοι που τον οδήγησαν σε αυτή την πρόταση είχαν να κάνουν με την πίεση που αισθάνονταν με τις εξελίξεις στο μέτωπο των Βαλκανίων. Με τα δεδομένα αυτά, η πρόταση παραχώρησης της Κύπρου δεν ήταν πλήρως τεκμηριωμένη, άρα όχι απολύτως γνήσια.

Συμπερασματικά, διαπιστώνουμε ότι και οι δύο προτάσεις της Βρετανίας του 1912 και του 1915 δεν ήταν αρκούντως σοβαρές. Έγιναν από τον Ουίνστον Τσώρτσιλ και τον Έντουαρντ Γκρέι για να τους βοηθήσουν στην επίλυση κάποιων προβλημάτων της συγκυρίας που αντιμετώπιζαν, χωρίς να έχουν εξασφαλίσει την πλήρη στήριξη της βρετανικής πολιτικής ελίτ, που θα χρειάζονταν για μια τέτοια απόφαση. Τις ευθύνες από ελληνικής πλευράς τις έχει καταγράψει η ιστορία

 

Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και η ευθύνη μας

 

Την 19^η Μαΐου 1919 ο Κεμάλ Ατατούρκ αποβιβάστηκε στην Αμισό του Πόντου και δρομολόγησε τη δεύτερη και σκληρότερη φάση της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού. Η καθιέρωση της 19^ης Μαΐου ως ημέρα μνήμης και τιμής για τους έλληνες του Πόντου και κατ’ επέκταση για όλον τον μικρασιατικό ελληνισμό, συνιστά μία διαρκή υπενθύμιση κι ευκαιρία επαναξιολόγησης της ιστορικής μας πορείας, ξέχωρα από τις όποιες άλλες διαστάσεις προσλαμβάνει στην συλλογική μας συνείδηση το γεγονός της γενοκτονίας αυτό καθ’ αυτό.

Τούτου λεχθέντος, ακόμη δεν έχει εκτιμηθεί το μέγεθος των γεωπολιτικών επιπτώσεων που είχε η μικρασιατική καταστροφή. Πολλά ερωτήματα μένουν αναπάντητα, ακόμη περισσότερα μένουν να διερευνηθούν κι εμείς δεν βρισκόμαστε καν στη θέση να αξιολογήσουμε με ψύχραιμη ματιά, χωρίς πάθος και ιδεολογική προκατάληψη τις συνέπειες που είχε για την ίδια την εθνική μας υπόσταση. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://www.geoeurope.org/2021/05/18/i-genoktonia-ton-ellinon-toy-pontoy-ka/

Οι Η.Π.Α. αναγνωρίζουν την γενοκτονία των Αρμενίων

Η πρόθεση το Joe Biden να αναγνωρίσει την γενοκτονία των Αρμενίων, στην πραγματικότητα είναι μία ευκαιρία που δίνουν οι Η.Π.Α. στην Τουρκία να έρθει αντιμέτωπη με την Ιστορία της. Αν οι Τούρκοι ήταν έξυπνοι θα την άρπαζαν από τα μαλλιά όμως, μιλάμε για έναν λαό με ενοχικά συμπλέγματα, γεμάτο από μνησικακία, μισαλλοδοξία και φανατισμό που δεν μπορεί να αντιληφθεί πως ακόμη και η παραχάραξη της Ιστορίας χρειάζεται μία κάποια ικανότητα την οποία δεν διαθέτει.

Έναν αιώνα τώρα, προσπαθούν να μας πείσουν για το “μεγαλείο” τους και για το “ένδοξο” παρελθόν τους. Τα ίχνη των έργων τους, εμφανή ακόμη και σήμερα, τους διαψεύδουν οικτρά. Οι εθνικιστικοί κύκλοι διατείνονται πως δεν υπάρχει τίποτε για το οποίο ο τουρκικός λαός θα πρέπει να ντρέπεται κι όμως, αυτός ο λαός υπέγραψε την ιδρυτική πράξη της χώρας του με την γενοκτονία των γηγενών πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Δεν ήταν μόνον οι Αρμένιοι. Την ίδια μοίρα επεφύλασσαν και για τους Έλληνες και για τους Ασσύριους και για τους Εβραίους και για κάθε έναν που δεν ήταν τουρκογενής και μουσουλμάνος. Κι αν το παρελθόν αποτελεί αποδεικτικό ποιότητας τότε εύκολα κανείς μπορεί να αντιληφθεί γιατί η Τουρκία συμπεριφέρεται με τον τρόπο που συμπεριφέρεται στις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με την Ελλάδα και την Κύπρο, στον Καύκασο, στην Αφρική κι όπου αλλού νομίζει ότι φτάνουν τα χέρια και τα πόδια της.

Ας μην επεκταθούμε περισσότερο. Άλλωστε η σημερινή ημέρα, είναι ημέρα μνήμης. Εκείνο όμως που θα πρέπει να αναδειχθεί είναι το μήνυμα που έρχεται μέσα από την Τουρκία, έστω κι αδύναμο προς το παρόν. Ολοένα και περισσότεροι Τούρκοι, μαθαίνουν την Ιστορία τους και φρίττουν με όλα όσα διέπραξαν οι πρόγονοί τους εις βάρος αθώων· και αυτή η γνώση - και παραδοχή - λειτουργεί αναβαπτιστικά στην συνείδησή τους. Οφείλουμε να τους δώσουμε μία ευκαιρία και να τους βοηθήσουμε να επικρατήσουν των ισλαμοφασιστών, των εθνικιστών και των εθνολαϊκιστών που αποτελούν κίνδυνο για όλη την ανθρωπότητα. Ελπίζω σε ανάλογες κινήσεις διεθνούς αναγνώρισης και της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Του χρόνου, συμπληρώνονται 100 χρόνια από την μικρασιατική καταστροφή δυστυχώς όμως για τον μικρασιατικό ελληνισμό, η ανεκδιήγητη ηγεσία του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού, αποφάσισε να μην τιμήσει αυτό το τόσο σημαντικό κεφάλαιο της Ιστορίας μας, ανακηρύσσοντας το 2022 ως... “έτος Ιάκωβου Καμπανέλλη”... ντροπής πράγματα... Ε, Νέα Δημοκρατία είναι αυτή.

«No ships, no troops, no flags»

Σαν σήμερα πριν από εικοσιπέντε χρόνια γραφόταν μία από τις πιο μελανές σελίδες στην Ιστορία της χώρας μας με την πτώση του ελικοπτέρου του Πολεμικού μας Ναυτικού, τον χαμό των τριών αξιωματικών μας και τα όσα ακολούθησαν στη συνέχεια. Η τελευταία πράξη του δράματος των Ιμίων - διότι περί δράματος πρόκειται - παίχτηκε στην Βουλή των Ελλήνων (1/2/96), πριν καν περάσουν 24 ώρες!, με πρωταγωνιστή τον τότε Πρωθυπουργό για τον οποίον η Ιστορία επιφυλάσσει τη θέση που αξίζει σε ανθρώπους του είδους του.

Όπως κι αν δω τα πράγματα και με την ευχέρεια της χρονικής απόστασης που πάντα αφήνει χώρο σε μια πιο ψύχραιμη και λογική ματιά, μου είναι αδύνατο να ξεχάσω τα πρόσωπα των ηρωικών πληρωμάτων των Φ/Γ «Ναβαρίνο», «Έλλη», «Θράκη», του Α/Τ «Θεμιστοκλής» κι όλων των αξιωματικών και ναυτών όλων των πλοίων μας που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή (πολλούς από τους οποίους γνώρισα λίγες μόλις εβδομάδες αργότερα) αποφασισμένοι να υπερασπιστούν όχι τα χώματα και τα νερά της πατρίδας μας, μόνο, αλλά το ίδιο μας το είναι! Η «κρίση των Ιμίων» δεν ήταν ποτέ ζήτημα «δύο βράχων στο νερό»! Στο «πεδίο» βρισκόταν εκτεθειμένο κάθε μας ιερό και κάθε μας όσιο.

Το ξημέρωμα εκείνης της ημέρας, της ημέρας που προηγήθηκε της αδιανόητης κυβερνητικής και όχι εθνικής «ευγνωμοσύνης» προς την κυβέρνηση των Η.Π.Α., δεν χάσαμε 3 αξιωματικούς. Χάσαμε ένα κομμάτι της ψυχής μας. Αφεθήκαμε παθητικά στον παρά φύσιν βιασμό μας κι έπειτα, δίχως αιδώ, ευχαριστήσαμε τους βιαστές μας, αναγνωρίζοντας στη Μαδρίτη και στο Ελσίνκι αργότερα, «ζωτικά τους συμφέροντα» στις δικές μας θάλασσες! Το δικαίωμα δηλαδή να μας βιάζουν κατά την διάθεσή τους.

Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας και από τεχνικούς όρους που οι απλοί πολίτες «δεν καταλαβαίνουμε» αλλά, δεν έχουν και καμία απολύτως αξία για κανέναν. Οι γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο αν υφίστανται, δεν υφίστανται εξαιτίας του επεκτατισμού της Τουρκίας παρά ως απόρροια της δικής μας πολιτικής ανικανότητας.

Θυμάμαι, να ακούω έκπληκτος από τον εξώστη της αίθουσας της Ολομέλειας, τον τότε Πρωθυπουργό να ευχαριστεί την κυβέρνηση των ΗΠΑ όταν, όλοι είχαμε αντιληφθεί τον ρόλο των αμερικανών πριν και κατά τη διάρκεια των γεγονότων εκείνων των ημερών. Λίγες ώρες πιο πριν, δεν είχαμε χάσει έναν «βράχο στην θάλασσα» - τούτο δεν συνέβη ποτέ, αλλά, τρεις γιους! Τρεις γιους τους οποίους έφτυσαν κατάμουτρα ο τότε Πρωθυπουργός και ο τότε - συνεπής στην οικογενειακή του παράδοση - Υπουργός των Εξωτερικών. Και οι δύο εξακολουθούν και θα εξακολουθούν να αμείβονται και να τιμώνται από όλους μας για τις «υπηρεσίες» που «πρόσφεραν» στην πατρίδα και το έθνος!

Ο τουρκικός επεκτατισμός ως επακόλουθο του (παν)τουρκισμού, είναι ό,τι χειρότερο έχει να επιδειχθεί στην ιστορία της ανθρωπότητας από ανεμομαζώματα που φθονούν την ευημερία, τον πλούτο, την παράδοση και τον πολιτισμό όλων των λαών της γης χωρίς εξαίρεση. Έλαχε στη μικρή Ελλάδα να αποτελεί το πρώτο και κύριο ανάχωμα στην αποτροπή κάθε επίθεσης πολιτισμικής ή εδαφικής όμως, μόνη της δεν θα καταφέρει πολλά. Κι η Γερμανία μόνη της δεν μπορεί να καταφέρει πολλά. Κι η Γαλλία το ίδιο. Κι η Ιταλία και κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης.

Ας μην έχουμε καμία αμφιβολία επ’ αυτού ούτε εμείς, ούτε και οι αφελείς ευρωπαίοι που υπονομεύουν την κοινή μας ασφάλεια - βλέπε Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Μάλτα, Ουγγαρία - και με άγνοια του κινδύνου, εμμένουν με συνέπεια σε μια κακώς εννοούμενη εξασφάλιση διμερών σχέσεων και συμφερόντων που εκ των πραγμάτων δεν στέκει ικανή να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί την έχθρα και το μίσος που τρέφουν οι τούρκοι ισλαμιστές, εθνικιστές κι εθνολαϊκιστές για όλους μας.

Οι τούρκοι δεν θα ησυχάσουν έως ότου κατορθώσουν να επανακτήσουν τουλάχιστον τα εδάφη που κατείχε η Οθωμανία. Κι αυτή θα είναι μόνον η αρχή. Με το ζόρι, με το καλό, με τα όπλα ή με τον τηλεοπτικό τουρκοπολιτισμό και τα λοιπά… αλατοπιπερώματα. Συνεπώς, δεν ομιλούμε για μία «μετεξελισσόμενη επιθετικότητα της οποίας τα ακραία όρια είναι δύσκολο να αποσαφηνισθούν»… κατά την φρασεολογία των λεγόμενων «εκσυγχρονιστών» που εξακολουθούν να υπάρχουν και να δρουν ανάμεσά μας… για όσους τους θυμούνται και τους αναγνωρίζουν.

Η διπλωματία όμως έχει τα όριά της. Και τα όρια αυτά εξαντλούνται στο σημείο υπεράσπισης και διασφάλισης της εθνικής κυριαρχίας. Και εθνική κυριαρχία το υπογραμμίζω, δεν είναι μόνον τα χώματα, τα νερά και οι αιθέρες. Είναι και ο πολιτισμός, η ιστορία, ο τρόπος ζωής, το παρόν και το μέλλον.

Όσο θρέφουμε φίδια στον κόρφο μας, δεν μπορούμε να περιμένουμε προκοπή. Το είπαν άγιοι άνθρωποι και οι σοφοί του λαού μας πολύ πριν από εμένα. Επομένως, δεν μοιράζομαι μαζί σας καμία νέα ιδέα και τίποτε το καινούριο.

Το κακό με εμάς τους έλληνες είναι η προχειρότητά μας. Διαρκώς ευκαιριακοί, δίχως σχέδιο και δίχως όραμα για το μέλλον, καταλήγουμε μοιραίοι για εμάς και τους επόμενους. Οι δε 300 πρώτοι μας (συν γυναιξί και τέκνοις) - συμβολικά κι ουσιαστικά - αποκομμένοι τελείως από το υπόλοιπο σώμα, βολεμένοι μέσα στον βαθύ τους ύπνο, τα προνόμια, τα πάθη και τις ιδεοληψίες τους, αδυνατούν να δουν την πραγματικότητα κι εμείς τους χειροκροτούμε και τους ζητωκραυγάζουμε γιατί… τα πιάσαμε τα λεφτά μας… τι κι αν προέρχονται από part time opportunities, επιδόματα και παροχές;

Παρ’ όλα αυτά, καταφέραμε πολλά. Ανήκουμε στην Δύση, έχουμε τρόπους, έχουμε σπίτια κι αυτοκίνητα, ταξιδεύουμε από εδώ κι από εκεί με ελευθερία… πήραμε και κανά δυο νόμπελ αλλά, εκστασιαζόμαστε με το μπιγκ μπράδερ και το σερβάιβορ! Μας αρέσει πολύ η δημιουργική απασχόληση. Ρουφιανεύουμε ο ένας τον άλλον, βάζουμε εμπόδια αναμεταξύ μας, ζηλεύουμε την επιτυχία και χαιρόμαστε με την αποτυχία… Μιλάμε πολύ κι ακούμε λίγο! Πράγματι, καταφέραμε πολλά!

Αυτή η Ελλάδα γιορτάζει τα 200 της χρόνια από την Επανάσταση; Επανάσταση απέναντι σε τί;

Δεν με νοιάζει τι κάνουν οι άλλοι λαοί. Ούτε πως σκέφτονται, ούτε τι θέλουν. Με νοιάζει όμως το τι κάνουμε εμείς. Εικοσιπέντε χρόνια μετά αποδεικνύεται ιστορικά πως δεν κάνουμε τίποτε σωστά. Τίποτε δεν έχουμε μάθει. Και η ευθύνη μάς βαραίνει όλους. Η αναπόφευκτη σύγκρουση στο εγγύς μέλλον θα είναι οικονομική, θρησκευτική και πολιτισμική. Μέχρι το επόμενο δράμα λοιπόν. Εκτός κι αν….   

 

Η Ρωσική αντίληψη περί Ορθοδοξίας

Η δήλωση Πεσκόφ, αναφορικά με την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, εξόργισε πολλούς από εμάς αν και δεν θα έπρεπε. Η έκπληξη κι η απογοήτευση που δοκίμασαν, οφείλεται κυρίως στην ιστορική άγνοια. Η θέση της Ρωσίας, για όσους γνωρίζουν, αντικατοπτρίζει και την Ρωσική αντίληψη περί Ορθοδοξίας αλλά και την προβληματική σχέση ανάμεσα στον Οικουμενικό Θρόνο και το Πατριαρχείο Μόσχας. Με ευθύνη της Μόσχας, αυτή η προβληματική σχέση έχει εξελιχθεί σε σφοδρή διαμάχη ελέγχου κι εξουσίας κατά τόπους κι αναπτύσσεται σε πολλά επίπεδα με αποτέλεσμα να πλήττεται η Ορθοδοξία κι ο Χριστιανισμός σε ανυπολόγιστο βαθμό.

Η Ρωσική ανοησία, όπως σε άλλη περίπτωση ο Γερμανικός παραλογισμός, δεν αποδέχεται τους Ρωμιούς, τους Έλληνες, ως τους αποκλειστικούς κληρονόμους του Βυζαντίου. “Η Κωνσταντινούπολη μας ανήκει...”, γραφεί ο καλός μας Ντοστογιέφσκι στο “ημερολόγιο ενός συγγραφέα”, και “είναι αδύνατον να θεωρούνται οι Ρωμιοί ως οι αποκλειστικοί κληρονόμοι του Βυζαντίου: θα τους έπεφτε πάρα πολύ, αν τους επιτρέπαμε να κληρονομήσουν ένα τόσο σπουδαίο σημείο της Υδρογείου...”. Γράφει κι άλλα ωραία περί κυριαρχίας.... Αν κανείς επιχειρήσει να περιηγηθεί μέσα στον χώρο και τον χρόνο της Χριστιανοσύνης θα διαπιστώσει πως διαφορετικά για τους Έλληνες και διαφορετικά για το ...“ξανθό γένος” γίνεται αντιληπτή η ουσία των πραγμάτων. Αν η πτώση της Κωνσταντινούπολης σήμανε και εξακολουθεί να σημαίνει για εμάς, το τραγικό τέλος, για τους όμοθρησκούς μας Ρώσους, αποτέλεσε την απαρχή του δικού τους θριάμβου! Η Ρωσία ήταν το νέο, το φρέσκο και το αψεγάδιαστο. Το Βυζάντιο αντιπροσώπευε κάθε τι αναχρονιστικό και σκοτεινό... 

Το ιστορικό αυτό γεγονός, προσέλαβε στην αντίληψη των Ρώσων υπερφυσικές διαστάσεις κι ως εκ τούτου, η πολιτική θεολογία που αναπτύχθηκε με τον καιρό, ετέθη ως η αιχμή του δόρατος της Ρωσικής θέλησης, επιδίωξης κι επιβολής και απέναντι στους λαούς που επηρέαζαν έμμεσα ή άμεσα πολύ περισσότερο δε και προς εμάς.

Η θρησκεία έγινε για τους Ρώσους, μέσα από το πρίσμα της πολιτικής σκοπιμότητας, το μέσο πολιτικής κυριαρχίας και πνευματικής διευθέτησης στα πρότυπα της Δύσης, προσαρμοσμένη βέβαια στην νοοτροπία και τον πολιτισμό της Ανατολής. Οφείλουμε εδώ να σημειώσουμε πως μεγάλη ευθύνη είχαν και πολλοί δικοί μας ιερωμένοι, λόγιοι, διανοούμενοι, έμποροι, οι οποίοι είτε συνειδητά είτε άθελά τους μετέφεραν στον ελληνικό χώρο και την ελληνική πνευματική σφαίρα αυτού του είδους την στόχευση που, ακόμη και σήμερα παραμένει ζωντανή στην συνείδηση πολλών από εμάς, πάλι με ευθύνη ανθρώπων που επιμένουν να βλέπουν στους Ρώσους με “αδελφοσύνη” κι αγαθές προθέσεις...

Αναλογιστείτε μόνον πόσες “προφητείες” κυκλοφορούν κι επανακυκλοφορούν σε νέες εμπλουτισμένες εκδόσεις, πόσοι ομιλούν περί “ξανθού γένους” και απελευθέρωσης της Πόλης από την “σκλαβιά” και για τον τελικό “θρίαμβο” της Ορθοδοξίας έναντι των “αιρετικών” παρά το γεγονός πως ουδέποτε οι Ρώσοι είχαν αποδείξει την ορθοδοξία τους ή τα φίλια κι ειλικρινή αισθήματά τους λόγω - έστω - κοινών θρησκευτικών πεποιθήσεων και απέναντι σε εμάς αλλά και απέναντι προς όλους τους ομόδοξους λαούς. Για να προλάβω την οποιαδήποτε παρερμηνεία: Δεν ομιλούμε για τον Ρωσικό λαό. Μιλούμε για το πολιτικό και εκκλησιαστικό σύστημα εξουσίας!

Η ιδεολογία της "Τρίτης Pώμης" θα αναπτυχθεί ήδη από την πτώση της Πόλης και θα προβάλλει την πεποίθηση ότι το κράτος της Μόσχας είναι το τρίτο κατά σειρά ευλογημένο χριστιανικό βασίλειο επί της γης. Αυτό πιστεύουν οι Ρώσοι ακόμη και σήμερα. Έτσι σκέπτονται, έτσι συμπεριφέρονται κι έτσι δρουν. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως η τελευταία ανάσα του Βυζαντίου με τον χαρακτήρα του και τον πολιτισμό του, αποτελεί “αγκάθι” στον “ροδόκηπο” που με τόσο “αγώνα” και φροντίδα καλλιέργησαν όλους αυτούς τους αιώνες στον μακρινό και παγωμένο βορρά.

Και το μένος τους, γίνεται ακόμη μεγαλύτερο καθώς, και σύμφωνα πάντα με την δική τους σκέψη, η “Νέα Ρώμη” δεν καταλύθηκε από αλλόθρησκους βάρβαρους, δεν ήταν δηλαδή έναν αναπόφευκτο ιστορικό γεγονός όπως τόσα άλλα, αλλά, υπέστη την Θεία τιμωρία επειδή παρέκκλινε της ορθής πίστης!

Πιστεύουν δηλαδή, ότι η Ορθοδοξία - ως αυθεντική έκφραση της Χριστιανοσύνης - αποτελεί δικαιωματικά κεκτημένο τους και κανείς Έλληνας δεν μπορεί να ισχυρίζεται το αντίθετο! Γι’ αυτό και σε κάθε ευκαιρία, η ρητορική τους απέναντι στο πρόσωπο του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Πατριαρχείου είναι τόσο σκληρή... σχεδόν χυδαία! Δεν θα αναφερθώ καν στα όσα κάνει η Εκκλησία της Ρωσίας στην Αμερική ή την Αφρική και την Ασία ανταγωνιζόμενη το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Θα κλείσω, σημειώνοντας μόνο πως στην πραγματικότητα οι Ρώσοι διατηρούν μια δική τους διαφορετική προσέγγιση της ίδιας της έννοιας της Ορθοδοξίας που απέχει κατά πολύ απ’ ό,τι οι υπόλοιποι Ορθόδοξοι πιστεύουμε και αισθανόμαστε.

J’ accuse…!

… την ηθική της πολιτικής μας ζωής!

 

Αν μη τι άλλο, δεν θα μπορούσα να χαρακτηρίσω το 2009 ως το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα δημόσιας γραφής μου αφού, λίγα πράγματα μου κέντρισαν πραγματικά το ενδιαφέρον κι ακόμη λιγότερα – θεώρησα – άξια σχολιασμού. Εδώ κι αρκετές ημέρες πραγματικά ταλαιπωρούσα το μυαλό μου να βρω κάτι να γράψω… έτσι για το καλό του νέου χρόνου! Την αφορμή την βρήκα στα λόγια του Υπουργού των Οικονομικών, ο οποίος μιλώντας στο ΜEGA μόλις προχθές, περιέγραψε με τον καλλίτερο τρόπο την ηθική του, την πολιτική του ηθική, η οποία προφανώς υπαγορεύεται από το πολιτικό σύστημα το οποίο υπηρετεί με ευβλάβεια και τακτικότητα. --- Γιατί όχι άλλωστε?

Η ελληνική πολιτική πραγματικότητα, όπως πάντα, μάς υπόσχεται στιγμιότυπα – διότι τα πάντα αποτελούν στιγμιότυπα - απείρου κάλλους… δράματος ή κωμωδίας… αυτό είναι ζήτημα προς διερεύνηση…

Αν και τα μαθήματα πολιτικής συμπεριφοράς έχουν καταντήσει γραφικά και βαρετά για τους περισσότερους από εμάς, αξίζει να επισημανθεί μια μεγάλη αλήθεια: ανατροπές, προοδευτική σκέψη, δημιουργία, ή ίδια η δημοκρατία παραμένουν ευσεβείς πόθοι, αν όχι σχεδιάσματα επί χάρτου που μπορούν και αποπροσανατολίζουν κάθε θετική σκέψη και κάθε καλή πίστη! Θα περίμενε κανείς περισσότερα από έναν νέο πολιτικό και από μία νέα κυβέρνηση η οποία καλείται να λύσει προβλήματα και όχι να “διαχειριστεί” κρίσεις ή ν’ απαντήσει σε ψευτοδιλήμματα.

Σα να μην καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει γύρω μας! Η κυβέρνηση αυτή και ο κάθε υπουργός της, όπως άλλωστε και η κάθε κυβέρνηση, επικαλούνται τα σφάλματα των προηγούμενων, το νεαρόν του χρόνου από την ανάληψη της εξουσίας, των μέσων δηλαδή διακυβέρνησης και άγνοια… μήπως άραγε, διότι οι ίδιοι και οι ίδιοι πάντοτε αποτελούν μέρος του ίδιου του προβλήματος? Ως άλλοι Χριστόδουλοι, νίπτουν τας χείρας τους και μας ζητούν τί? Ανοχή? Θυσίες? Υπομονή? Για ποιό λόγο? 

Παρ’ όλα αυτά, εμείς συνεχίζουμε να ανεχόμαστε, να κάνουμε υπομονή… να κάνουμε τα ίδια λάθη… με πάθος, με ένταση και με ικανοποίηση! Βαλτώσαμε και βολεύτηκαμε στη λάσπη και τις βρωμιές!

Σαν σήμερα, την 13η Ιανουαρίου του 1898, δημοσιεύθηκε το “Κατηγορώ” που υπερασπίστηκε με σθένος την τιμή ενός ανθρώπου απέναντι στην μεγαλομανία, την υπεροψία, την ανεντιμότητα, τον καιροσκοπισμό, την ηλιθιότητα, την βία και την εκμετάλλευση ενός σαθρού πολιτικοστρατιωτικού συστήματος εξουσίας που δεν εννοούσε να παραδεχτεί την φυσική του κατάληξη.

Μόλις πριν 112 χρόνια η προοδευτική, φιλελεύθερη, δημοκρατική Γαλλία ήταν εκείνη που είχε βαλτώσει ηθικά. Ή μήπως δεν ήταν προοδευτική? Ή μήπως δεν ήταν φιλελεύθερη? Ή μήπως δεν ήταν δημοκρατική?

… Κι όμως! Μία ανοικτή επιστολή αποδείχθηκε ικανή στην αφύπνιση συνειδήσεων. Όχι όμως χωρίς κόστος! Διότι αν κανείς αντιμετωπίζει τη δημοκρατία ως ένα πεδίο καλλιέργειας ηθικών ιδεών τότε εκ των πραγμάτων είναι αναγκασμένος να συγκρουστεί με την πραγματικότητα που τον περιβάλλει!

Αναφέρει πολύ εύστοχα ο Αλ. Βέλιος στα εισαγωγικά του “Μισώ…”: “… Όσοι, χωρίς υποκρισία, εκτρέφουν ιδεώδη, τρέφουν αυταπάτες. Από διάψευση σε διάψευση, οι πιο άκαμπτοι καταντούν μονομανείς, οι πιο αδύναμοι περιχαρακώνονται σε μια ανίσχυρη αηδία, οι πιο δυναμικοί (όταν δεν γίνονται οι χειρότεροι κυνικοί) βρίσκουν διέξοδο στην καταγγελτική οργή. Στους τελευταίους αυτούς ανήκει και ο συγγραφέας του ‘Κατηγορώ’…”

Και η κάθε σύγκρουση αφήνει πληγές…

Άραγε, ποιό και πόσα “κατηγορώ” χρειάζονται σήμερα για να αμυνθεί ένα ολόκληρο έθνος – και μάλιστα μικρό σαν το δικό μας – από τα νύχια ενός πολιτικοκοινωνικού συστήματος που έχει αποτύχει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, για τους ίδιους ακριβώς λόγους και μάλιστα σε μεγαλύτερη κλίμακα?

@

Να φέρω ένα παράδειγμα: Εγώ, ως επαγγελματίας, αναλαμβάνω την ευθύνη της επιτυχίας ή της αποτυχίας μου. Στην περίπτωση της αποτυχίας μου, το πιο πιθανό είναι να πάω φυλακή (δεν έχω το προνόμιο της ασυλίας), αν δεν ζήσω μια ζωή προβληματική και δυσάρεστη (στην καλλίτερη περίπτωση)! Έχω λοιπόν την απαίτηση, αυτός ο οποίος έχει κληθεί να κάνει την ζωή μου καλλίτερη α) να μην με κοροϊδεύει, β) να μην εκμεταλλεύεται την καλή μου πίστη, γ) να κάνει καλή χρήση των προνομίων του, δ) να εργάζεται σκληρά, πιο σκληρά από εμένα, ε) να μην μου ανατρέπει την ηθική μου και στ) να είναι υπόλογος των πράξεων του! Αν δεν μπορεί να σηκώσει αυτό το φορτίο, τότε ας μείνει στο σπίτι του, διότι δεν μου είναι χρήσιμος!          

@

Ξέρετε, η ηθική είναι δύσκολο πράγμα. Εύκολα μπορεί κανείς να παρασυρθεί, ακόμη κι αν έχει καλές προθέσεις… ακόμη κι όταν διαθέτει τις προϋποθέσεις να ηγηθεί αποτελεσματικά και ποιοτικά. Βέβαια, τα έχουμε πει και ξαναπεί αρκετές φορές και στη συγκεκριμένη περίπτωση, φαίνεται, η επανάληψη είναι αναγκαία διότι υπάρχει κίνδυνος να χάσουμε τον στόχο μας. Κι ο στόχος δεν είναι άλλος από μία καλλίτερη κοινωνία. Έτσι δεν είναι?

Και οι “300” μας εξαπατούν. Ανέκαθεν μας εξαπατούσαν αλληλοκαλυπτόμενοι και το κακό είναι ότι πάντα το γνωρίζαμε! Το χειρότερο? Το γνωρίζουν ότι εμείς το γνωρίζουμε! Η λέξη ευθύνη τους φοβίζει. Μια μικρή απλή λέξη τους φοβίζει! Γι’ αυτό παραμένουν ανεύθυνοι. Γι’ αυτό μιλούν με στόμφο και σοβαροφάνεια – όπως το δικαιούνται αν μη τι άλλο - για “δημοκρατία” και άλλα γνωστά δακρύβρεχτα “ιδεώδη”… πασχίζοντας να δικαιολογήσουν την ανεπάρκειά τους… πασχίζοντας απεγνωσμένα να βρουν νομιμοποίηση στις συνειδήσεις των πολλών σιγά-σιγά αδέσμευτων πολιτών (τα “πρόβατα” δεν τους ενδιαφέρουν. Βρίσκονται ήδη στο μαντρί). Αν ήταν επαρκείς, τότε τα προβλήματά μας θα ήταν όλα λυμένα!

Έστω κι έτσι, πρέπει να είμαστε δίκαιοι. Οι ηγήτορές μας είναι αυτοί που μας αξίζουν. Εμείς τους επιλέγουμε. Εμείς τους εκλέγουμε. Εμείς τους ζητωκραυγάζουμε κάτω από τα μπαλκόνια κάθε τρία-τέσσερα χρόνια. Εμείς οι ίδιοι τους κατηγορούμε ξανά και ξανά αμέσως μετά – πολλές φορές χυδαία, αποποιούμενοι των ευθυνών μας. Άλλωστε, εμείς οι έλληνες δεν είμαστε μαθημένοι σε ανατροπές. Και η γνώση αυτή μας ενοχλεί. Γι’ αυτό είναι καλλίτερα να κατηγορούμε τους άλλους.

Ένα καλά δομημένο σαρκοφάγο σύστημα που τρώει τις σάρκες του και ανανεώνει τα κύτταρά του για να μπορεί να επιβιώνει σε κάθε εποχή και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Αυτό είμαστε!

Εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, λίγες είναι οι λύσεις που μπορούμε να δοκιμάσουμε και ίσως η πιο αξιοσημείωτη… η πιο πιθανή να επιφέρει θετικά αποτελέσματα, είναι η – επιτέλους - ποινικοποίηση της πολιτικής μας ζωής. Όλοι, θα πρέπει να είμαστε πραγματικά ίσοι και υπολόγοι των ευθυνών μας. Ιδίως εκείνοι που επιλέγουν να ηγούνται ενός λαού. Δεν είναι δυνατόν 100, 200, 300… ο α’ ο β’ ή ο γ’ να αυθαιρετούν κι έπειτα κα κρύβονται πίσω από προνόμια και ασυλίες. Όταν επιλέγω κάποιον να κάνει την ζωή μου καλλίτερη, πρέπει όχι μόνο να το πράξει, αλλά να εξηγήσει με κάθε λεπτομέρεια τις πράξεις του και στο τέλος, να λογοδοτήσει αν κι εφόσον… Τόσο απλά! Κι ας μην ξεχνούμε ότι το τι είναι καλλίτερο για την ζωή μας, το γνωρίζουμε εμείς οι ίδιοι και κανένας άλλος. Γι’ αυτό ο πολίτης είναι σημαντικός! Γι’ αυτό θα πρέπει ο πολιτικός, ο κάθε πολιτικός, πρώτα να έχει επιτύχει ως πολίτης κι έπειτα να δοκιμάζει να σταδιοδρομήσει στο δημόσιο βίο από θέση ισχύος.

Έτσι δικαιολογούνται, έτσι νομιμοποιούνται, έτσι κυβερνούν οι ισχυρές κυβερνήσεις! Όχι με αλχημείες, εκλογικούς νόμους, γερμανικά, σουηδικά και άλλα πολλά top-models.

Με αυτή την ασήμαντη συμβουλή προς τον νεαρό Υπουργό των Οικονομικών και την κυβέρνησή του (μένει να αποδείξουν ότι είναι κυβέρνηση όλων των ελλήνων, παρά την αδιαμφισβήτητη εκλογική τους νίκη, η όποια εύκολα εξηγείται), θέλω να ελπίζω πως η μπλογκόσφαιρα – όπως και κάθε χώρος δημόσιας διαβούλευσης - θα μπορούσε στο περιθώριο των θεμάτων που την απασχολούν καθημερινά, να δώσει λίγο χώρο σε ζητήματα που θα άξιζαν να συζητηθούν, να μελετηθούν και ενδεχομένως να εφαρμοστούν, κάποτε, προς όφελος όλων!

Τέκτονες Αναρχικοί

Σύμφωνα με τον ερευνητή ιστορικό Ανδρέα Χρ. Ριζόπουλο (Πρώτη ανακοίνωση Εταιρίας Φιλικών 1988. Πρώτη δημοσίευση Τεκτονικό Δελτίο Πυθαγόρας Τόμος Ζ΄, τ. 29, σσ. 336-347, 1989), αρκετοί αναρχικοί υπήρξαν και τέκτονες (ή ελευθεροτέκτονες):

Μερικές εισαγωγικές διευκρινίσεις είναι ίσως απαραίτητες πριν ξεκινήσει το κυρίως κείμενο. Καταρχάς ο τίτλος δεν είναι ούτε περιοριστικός, ούτε καθοριστικός συγκεκριμένης ιστορικής πορείας. Είναι απλώς περιγραφικός. Το κείμενο δεν αποσκοπεί ούτε στην πλήρη κάλυψη αλλά ούτε και σε αξιολογική εκτίμηση. Απλώς παρουσιάζει ιστορικά στοιχεία.

Σε ορισμένους από τους τέκτονες που θα αναφερθούν η τεκτονική ιδιότητα συνυπήρχε με την πολιτική τους δράση. Σε άλλους προϋπήρχε και σε κάποια φάση της πολιτικής τους δραστηριότητας εγκατέλειψαν τον τεκτονισμό. Τέλος άλλοι έγιναν τέκτονες μετά τη διακοπή της πολιτικής τους δραστηριότητας.

Μία ακόμα διευκρίνιση – και ίσως η πιο καίρια – είναι απαραίτητη. Είμαι βέβαιος ότι ορισμένοι μπορεί να προβάλουν ένσταση για το περιεχόμενο υποστηρίζοντας ότι απαγορεύονται οι πολιτικές συζητήσεις στο πλαίσιο του τεκτονισμού. Ας σταθώ λοιπόν για λίγο στην πιθανή και ευλογοφανή αυτή ένσταση.

Τέκτονες και Πολιτική
Κατά τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι ζώον πολιτικόν. Εξού ο μη λαμβάνων ενεργητικό μέρος στις υποθέσεις του συνόλου καλείται ‘ιδιώτης’, έχων χαλαρή τη συνείδηση του ‘πολίτη’ και κατ’ επέκταση έχει ελαττωμένη διανοητική ικανότητα. Το δικαίωμα του ανθρώπου να ενδιαφέρεται για τα κοινά το έχει αναγνωρίσει ο Τεκτονισμός. Ο τέκτονας έχει δικαίωμα να έχει ως πολίτης τις προσωπικές του πολιτικές και κοινωνικές ιδέες και να αγωνίζεται για την επικράτησή τους. Δεν δικαιούται, όμως, να ενεργεί ως τέκτονας, ή να τις προπαγανδίζει εντός της Στοάς.

Μάλιστα σύμφωνα με τους Αρχαίους Κανόνες, όπως συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύθηκαν από τον αδελφό Άντερσον το 1723 και το 1738, ο τέκτονας παραμένει ατιμώρητος τεκτονικά ακόμα και στην περίπτωση…εξέγερσης. Αναφέρεται σχετικά στον ΙΙ Κανόνα ‘Περί Ανωτέρας και Υφισταμένης Πολιτικής Εξουσίας’: Αν ένας αδελφός στασιάσει εναντίον του κράτους δεν θα πρέπει να υποστηριχτεί σ'αυτή του την πράξη. Αν δεν κατηγορείται για άλλο έγκλημα – παρόλο ότι η πιστή Αδελφότητα οφείλει να αποδοκιμάσει την ανταρσία του για να μη δώσει στην υπάρχουσα Κυβέρνηση αφορμή δυσαρέσκειας και για να αποφύγει τη δυσπιστία – κανείς δεν μπορεί να τον εκδιώξει από τη Στοά και οι σχέσεις του με τη Στοά παραμένουν αδιάρρηκτες. Ενώ, όμως, ο τέκτονας μπορεί να φτάσει ως άτομο μέχρι την επανάσταση, δεν δικαιούται ως μέλος της Στοάς να φθάσει ούτε καν σε απλή συζήτηση των πολιτικών και θρησκευτικών ιδεών του.

Η σκοπιμότητα της απαγόρευσης εξηγείται σε μια αναφορά που υπέβαλε η Μεγάλη Στοά της Αγγλίας το 1793 στο τότε Βασιλέα Γεώργιο. Έλεγε: Καθώς η ημετέρα Αδελφότης απαρτίζεται από άνδρες ποικίλων εθνών οι οποίοι πρεσβεύουν διαφορετικούς κανόνες πίστης και είναι προσηλωμένοι σε αντιτιθέμενα συστήματα διακυβέρνησης, τέτοιες συζητήσεις παροξύνουν το πνεύμα του ανθρώπου κατά του αδελφού του και θα επιδρούσαν προσβλητικά και ανθενωτικά’.

Στην Ελλάδα κατά τη διατύπωση των απαγορευτικών διατάξεων σχετικά με την πολιτική στην εξελικτική μορφή του Τεκτονισμού υπάρχουν παραλλαγές και αντίθετες ερμηνείες. Στον ισχύοντα Καταστατικό Χάρτη στο Άρθρο 1 και στην Πέμπτη Θεμελιώδη Αρχή, ‘αυστηρώς αποκλείεται πάσα συζήτησις επί πολιτικών και θρησκευτικών ζητημάτων και (ο τέκτων) δεν μετέχει των επ’ αυτών αγώνων’. Στο Σύνταγμα του 1898 το άρθρο 8 ανέφερε απλώς ότι οι τέκτονες ‘αποφεύγουσι πάσαν αφορμήν διαιρέσεως απέχοντες των ερεθιστικών συζητήσεων’. Στο Γενικό Κανονισμό του 1909 (άρθρο 174) απαγορευόταν κάθε πολιτική συζήτηση που αφορούσε στα προσωπικά κόμματα.

Το θέμα αναφέρθηκε επανειλημμένα στα τεκτονικά περιοδικά και χαρακτηριστικά το 1924 στο περιοδικό Πυθαγόρας δημοσιεύτηκαν άρθρα των Σπ. Νάγου και Α. Αλεξανδρόπουλου τα οποία διευκρίνιζαν ότι ο τέκτονας έχει καθήκον να μελετά και να ερευνά κοινωνικά και πολιτειολογικά ζητήματα. Αντίστοιχα άρθρα δημοσιεύτηκαν και το 1927 στο ίδιο περιοδικό με αναφορά στις επιτρεπτέες και απαγορευτέες συζητήσεις.

Το 1949 η Μεγάλη Στοά Αλπίνα της Ελβετίας απέστειλε πίνακα προς τη Μεγάλη Στοά της Γαλλίας στον οποίο αναφέρονταν οι όροι αναγνώρισης μιας τεκτονικής δύναμης ως κανονικής. Στην τέταρτη παράγραφο ανέφερε ότι ‘απαγορεύεται και η επί πολιτικών θεμάτων συζήτηση η οποία θα κατέληγε σε ψηφοφορία γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο θίγεται η ανεξαρτησία των απόψεων των μελών’. Τονιζόταν επίσης ότι απαγορεύονται οι αντιλογίες που θίγουν πολιτικά θέματα σε αντιδιαστολή προς τη διατύπωση και ανταλλαγή απόψεων σε τέτοια θέματα με διδακτική μορφή.

Αυτή φαίνεται να είναι και η χρυσή τομή του θέματος. Εξασφαλίζει την ενημέρωση των τεκτόνων σε θέματα επικαιρότητας, ή ιστορικά, όπως στην περίπτωση του παρόντος κειμένου, με τη διασφάλιση της αδελφικής σύμπνοιας. Μια ακόμα προλογική διευκρίνιση είναι απαραίτητη. Υπάρχουν θεσμοί και άτομα που έχουν φορτιστεί με ιδιαίτερο ιστορικό ή ιδεολογικό βάρος. Ελπίζω ότι οι αναγνώστες είναι σε θέση, προκειμένου για μια ιστορική αναφορά, να λησμονήσουν, ή έστω να παραμερίσουν προσωρινά, για λίγο τις εύλογες αυτές φορτίσεις.

Η παρουσία και εξέλιξη του αναρχισμού
Στο πλαίσιο του περιορισμένου χώρου θα πρέπει σε όλα τα σημεία του κειμένου να πραγματοποιήσω άλματα και μερικές γενικεύσεις ίσως ακόμα και σε βάρος της επιθυμητής πληρότητας της παρουσίασης.Ο αναρχισμός με τη σημερινή του πολιτική έννοια είναι γέννημα του 18ου αιώνα, έχει όμως τις ρίζες του στην από την αρχαιότητα ως τις παρυφές των μύθων.

Πρώτος αναρχικός μπορεί να θεωρηθεί ο Προμηθέας που έκλεψε το φως από τον Ουρανό. Ακολουθούν ο ηδονιστής Αρίστιππος, ο αντιδογματικός Γοργίας, ο κυνικός Αντισθένης, ο ατομικιστής Πρωταγόρας, ο Πλάτων με την ιδανική του Πολιτεία, ο Διογένης που απέρριψε τον πλούτο και τις δομές της τότε κοινωνίας, ο Ζήνων ο Κιτιεύς και άλλοι πολλοί.

Με ένα μεγάλο χρονικό άλμα φθάνουμε στο Φρανσουά Ραμπελέ (1494-1553) ο οποίος έγραψε ‘κάνε ό,τι επιθυμείς’. Στον Τόμας Μύντσερ (1490-1525) που έγραφε ‘Στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του και τις δυνατότητές του’ και τον Έρασμο (1469-1536) ο οποίος έγραφε στον πάπα Λέοντα Ι’ ‘Τα ελεύθερα πνεύματα θέλουν εκπαίδευση και όχι δεσμά’. Αναρχική υφή έχει και η φράση του Έρασμου ‘Έχω Καθολική ψυχή αλλά Λουθηρανικό στομάχι’ για να δικαιολογήσει γιατί δεν νήστευε.

Μετά φθάνουμε στους εγκυκλοπαιδιστές. Έγραφε ο Ντιντερό (1713-1784) ‘Ποτέ ένας άνδρας δεν πρέπει να είναι ιδιοκτησία ενός ηγέτη, ένα παιδί ιδιοκτησία ενός γονέα, ή μια γυναίκα ιδιοκτησία ενός συζύγου’. Και ο Ρουσό (1712-1778) ‘Οι καρποί ανήκουν σε όλους και η γη σε κανένα’.

Και φθάνουμε στο 19ο αιώνα όπου θα παραθέσω τροχάδην μερικά ονόματα και θα επανέλθω σε ορισμένους. Στους θεωρητικούς του αναρχισμού περιλαμβάνονται ο Μαξ Στίρνερ, οι αδελφοί τέκτονες Προυντόν, Μπακούνιν και Ρεκλού που υποστήριζαν τον απόλυτο ή αναρχικό σοσιαλισμό. Ο κόμης Τολστόι, απόστολος της μη-βίας και των συνειδησιακών αντιρρησιών. Ο αδελφός Ρίκο Μαλατέστα, συγγραφέας της Αναρχίας. Ο πρίγκιπας Πιότρ Κροπότκιν, συγγραφέας μεταξύ άλλων της Αναρχικής Ηθικής. Ο αδελφός Κάρολος Μαλάτο, συγγραφέας της Φιλοσοφίας της Αναρχίας και Από την Κομούνα στην Αναρχία. Ο αδελφός Κάρολος Αλμπέρ, συγγραφέας του Ελεύθερου Έρωτα. Ο αδελφός Ράινερ Χαν, συγγραφέας του βιβλίου Το έγκλημα της υπακοής. Ο αδελφός Πολ Ρομπέν, πρωτοπόρος του νεομαλθουσιανισμού και της αναρχικής εκπαίδευσης. Ο αδελφός Αύγουστος Μπλανκί, ιδρυτής του σεχταριστιικού αναρχισμού και άλλοι.

Αναρχισμός και Τεκτονισμός
Ο αδελφός Λεό Καμπιόν, γνωστός αναρχικός του περασμένου αιώνα, υποστηρίζει στο βιβλίο του Οι αναρχικοί στον Ελευθεροτεκτονισμό, ή οι αναρχικοί κρίκοι της τεκτονικής αλύσου ότι ο Τεκτονισμός είναι, αν όχι ο μοναδικός, ένας από τους ελάχιστους οργανισμούς όπου ο οπαδός της απόλυτης ελευθερίας και ο αναρχικός μπορούν να ανήκουν χωρίς να εγκαταλείψουν τις πεποιθήσεις τους.

Ο Καμπιόν αναφέρεται στη συνέχεια στους τέκτονες και στους αναρχικούς και τονίζει δύο σημεία: Όπως δεν μπορεί να κρίνει κανείς τον Τεκτονισμό από τη συμπεριφορά ορισμένων τεκτόνων, έτσι δεν πρέπει να κρίνει και τον Αναρχισμό από ορισμένους αναρχικούς.

Επισημαίνει δε ότι δεν γίνεται κανείς αναρχικός χάρη σε μια δήλωση, όπως δεν γίνεται και κάποιος τέκτονας εφόσον απλώς έχει συμμετάσχει σε κάποια τελετή μύησης. Αλλά τί δίνει στον αδελφό Καμπιόν το δικαίωμα να συνδέει τον Τεκτονισμό με την Αναρχία; Οι περισσότεροι αναρχικοί είναι έτοιμοι να συνυπογράψουν τις περισσότερες από τις Θεμελιώδεις Αρχές του τεκτονισμού και ιδιαίτερα τα ακόλουθα σημεία: ΙΙΙ. Εργάζεται αδιαλείπτως υπέρ της προόδου και της ηθικής και πνευματικής ανορθώσεως της ανθρωπότητας δια της ειρηνικής και βαθμιαίας ανυψώσεως του Ατόμου. IV Ως ύπατον αγαθόν ο ελεύθερος τέκτων θεωρεί την ελευθερίαν σκέψεως και συνειδήσεως. VI Οι Ελευθεροτέκτονες πρεσβεύουν ότι οι άνθρωποι, οιαδήποτε και αν χωρίζη αυτούς διαφορά πνευματικών ή υλικών προσόντων, καταγωγής, κοινωνικής θέσεως, εθνικότητος, φυλής, χρώματος, γλώσσης, ή θρησκείας, γεννώνται ελεύθεροι, έχοντας τα αυτά δικαιώματα.

Το μόνο πρόβλημα που μπορεί να έχουν ορισμένοι αναρχικοί στην Ελλάδα θα ήταν η αρχή περί υπάρξεως Θεού και της αθανασίας της ψυχής. Σε ορισμένες άλλες χώρες το πρόβλημα έχει ‘ξεπεραστεί’ από την ερμηνεία που έχει δοθεί στο σχετικό άρθρο των Αρχαίων Καθηκόντων. Συγκεκριμένα τα καθήκοντα αναφέρουν: ‘Ο τέκτων αν κατανοεί την Τέχνην ποτέ δεν θα είναι ένας μωρός αθεϊστής, ούτε ελευθεριάζων άθρησκος’. Η ‘ερμηνεία’ επικεντρώνεται στις λέξεις ‘μωρός’ και ‘ελευθεριάζων’ και άρα δεν αποκλείονται οι μη μωροί και οι μη ελευθεριάζοντες! Βέβαια το σημαντικό σημείο είναι η συνείδηση κάθε υποψήφιου και οι απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο της αίτησης εισδοχής και οι απαντήσεις κατά τη διάρκεια της μύησης. Στη Γαλλία, πάντως, έχει πάψει για παράδειγμα από χρόνια να αποτελεί prima faciae λόγο απόρριψης της αίτησης ενός κομμουνιστή για μύηση καθώς και αντίστροφα ενός τέκτονα από το να γίνει μέλος του κομμουνιστικού κόμματος.

Αλλά ας γυρίσουμε στον Τεκτονισμό. Ένας αναρχικός μπορεί να ολοκληρώσει την πορεία του στο Συμβολικό Τεκτονισμό και στους επιγενόμενους βαθμούς του Σκωτικού Τύπου χωρίς να αντιμετωπίσει πρόβλημα συνείδησης. Μάλιστα σε ορισμένους όρκους θα βρει σημεία που φαίνονται σαν να έχουν γραφτεί από τους μεγάλους αναρχικούς ή σοσιαλιστές συγγραφείς. Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό κείμενο: Ουδέποτε και δια να σώσω την ζωή μου δεν θα συνθηκολογήσω και ουδέποτε θα υποταχθώ εις οιονδήποτε δεσποτισμόν υλικόν, όστις υφαρπάζει και καταχράται την κυβερνητικήν δύναμιν δια να καταθλίβει και υποδουλώνει τους ανθρώπους… ουδέ θα υποταχθώ ποτέ εις οιονδήποτε διανοητικόν δεσποτισμόν όστις δεσμεύει τας συνειδήσεις, προσδένει την ελευθέραν σκέψιν και θεωρεί ως μυσαρόν έγκλήμα τας ευσυνειδήτους πίστεις και τους ειλικρινείς και τιμίους δισταγμούς.

Το 1930 το γαλλικό αναρχικό περιοδικό Revue Anarchiste δημοσίευσε σε σειρά τευχών μια έρευνα για τις σχέσεις αναρχισμού και Τεκτονισμού. Στην έρευνα παρουσιάστηκαν απόψεις τεκτόνων αναρχικών αλλά και αναρχικών που αντιτίθεντο στον Τεκτονισμό. Αποσπώ ορισμένα από όσα δημοσιεύθηκαν. Έγραφε ο αδελφός Ρενέ Βαλφόρ: ‘Παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία των δημοκρατών τεκτόνων δεν πιστεύουν στη δυνατότητα δημιουργίας μιας αναρχικής πόλης αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ασυμβίβαστη η τεκτονική ιδιότητα με τον αναρχισμό. Και οι δύο δίνουν ιδιαίτερο βάρος στην ανθρώπινη προσωπικότητα. Οι δημοκρατικές θεωρίες του Τεκτονισμού είναι αντίθετες προς τους εχθρούς της ελευθερίας και όχι σ’ αυτούς που ωθούν την ιδέα της ελευθερίας στα άκρα… Τα τεκτονικά ιδεώδη δεν αντιτίθενται σε ορισμένες μορφές αναρχισμού, ή στην ιδέα της απόλυτης ελευθερίας’.

Ο αδελφός Μαριούς Λεπάζ έγραφε: ‘Κοινωνιολογικά είμαι αναρχικός. Φιλοσοφικά είμαι τέκτονας’. Και ο ίδιος υπεραμυνόμενος των τεκτόνων έγραφε: ‘Υπάρχουν τρία είδη τεκτόνων οι αριβίστες, οι ανόητοι και οι ειλικρινείς. Ο Τεκτονισμός, όμως, είναι ένας’. Και τέλειωνε: ‘Ο Τεκτονισμός εργάζεται στο ιδεολογικό επίπεδο, η αναρχία εργάζεται στο κοινωνικό και ηθικό επίπεδο’.

Σε ένα άλλο σημείο ο Λεό Καμπιόν γράφει: ‘Ο τσαρισμός, ο φασισμός, ο σταλινισμός, ο χιτλερισμός, ο φρανκισμός, ο πεταινισμός, ο νασερισμός, οι λαϊκές δημοκρατίες, ο αφρικανικός εθνικισμός και συχνά η Εκκλησία έχουν έναν κοινό εχθρό τον Τεκτονισμό. Ο Τεκτονισμός είναι μια οργάνωση ελεύθερης σκέψης και η ελευθερία σκέψης καταδιώκεται από τους φανατικούς, τους μισαλλόδοξους και τους δικτάτορες. Όπου καταδιώκεται ο Τεκτονισμός καταδιώκονται και οι αναρχικοί’.

Ο αδελφός Ανρί Λαφονταίν επισημαίνει ότι στις Στοές προετοιμάστηκαν οι μεγάλες επαναστάσεις. Φυσικά δεν εννοεί μέσα στις Στοές, αλλά ότι εκεί δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε τα συγκεκριμένα άτομα να ηγηθούν επαναστάσεων στην ιδιωτική τους δραστηριότητα.

Πορτρέτα τεκτόνων αναρχικών
Ας δούμε λίγα παραπάνω στοιχεία για ορισμένους αδελφούς που είναι περισσότερο γνωστοί από την αναρχική παρά από την τεκτονική τους ιδιότητα. Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν. Μυήθηκε στις 8.1.1847 στη Στοά Sincιritι Parfaite Union et Constant Amitiι Rιunies στην Ανατολή Μπεζανσόν της Γαλλίας. Σε συνεδρίαση της Στοάς το 1926, ο ρήτοράς της αναφερόμενος στον Προυντόν είπε: ‘Δεν γνωρίζουμε τους λόγους που έκαναν κάποιον να πει για τον Προυντόν. «Σεβόταν ιδιαίτερα την προσωπικότητά του ώστε να μη συμμετέχει σε οποιαδήποτε οργάνωση». Μπορούμε να υποθέσουμε λοιπόν ότι ο φίλος των δυστυχούντων, ο υπέρμαχος των ιδανικών και της δικαιοσύνης, ο ερευνητής της αλήθειας και του κάλλους, γνώριζε ότι εισερχόμενος στον Τεκτονισμό δεν απαλλοτρίωνε την προσωπικότητά του και ότι παρέμεινε, όπως όλοι μας ο εαυτός του’.

Σχετικά με τη μύηση του αδελφού Προυντόν αναφέρεται η ακόλουθη λεπτομέρεια καταγραμμένη από τον ίδιο στα απομνημονεύματά του (De la Justice dans la Revolution et dans l’Ιglise). Στο Διασκεπτήριο έδωσε τις ακόλουθες απαντήσεις στα ερωτήματα: Ποίο τοκαθήκον προς τους ομοίους σου; Δικαιοσύνη σε όλους τους ανθρώπους. Ποίο το καθήκον προς την Πατρίδα; Αφοσίωση. Ποίο το καθήκον προς τον Θεόν; Ο πόλεμος!

Ο αδελφός Alec Mellor σχολίασε σχετικά: ‘Αυτό που τόνισε ο αδελφός Προυντόν με τόσο έντονο τρόπο δεν ήταν αθεϊσμός με τη συνήθη έννοια της λέξης, αλλά αντιθεϊσμός σύμφωνα με τη φιλοσοφία του’. Ο Προυντόν μπήκε στη Στοά με το κάλυμμα των ματιών και επακολούθησε έντονη συζήτηση για την απάντησή του. Μετά το τέλος της συζήτησης η Στοά αποφάσισε την αποδοχή του και συνεχίστηκε η μύηση. Την προσφώνηση των νεομύητων έκανε ο εξάδελφός του Μελχιόρ Προυντόν. Ο Προυντόν παρέμεινε μαθητής. Έγραφε σχετικά σε ένα γράμμα του το 1861: ‘Έχω μόνο το βαθμό του μαθητή γιατί οι αναταραχές της ζωής μου (αναφέρεται στις συνεχείς φυλακίσεις και εξορίες του) δεν μου επέτρεψαν να προχωρήσω στη Στοά. Έχω όμως ακόμα την κατήχηση του βαθμού’. Ο αδελφός Προυντόν μετέστη στην Αιώνια Ανατολή στις 19.12.1864.

Μιχαήλ Μπακούνιν. Γεννήθηκε στις 8.5.1814. Ο πατέρας του ήταν τέκτονας και επί πλέον ανέφερε με υπερηφάνεια ότι συμμετείχε στην κατάληψη της Βαστίλης. Ήταν αγωνιστικός αγκιτάτορας και θεωρητικός του αναρχισμού. Η ζωή του κινήθηκε από χαράκωμα σε χαράκωμα και από φυλακή σε εξορία. Μυήθηκε το 1845. Όταν βρισκόταν το 1864 στο Τορίνο και φοιτούσε στη Στοά Il Progresso Sociale κατείχε τον 30ο που του απένειμε ο Γκαριμπάλντι. Στη Στοά είχε κάνει ομιλίες για τον αναρχισμό και είχε γράψει και μία κατήχηση του σύγχρονου Ελευθεροτεκτονισμού.

Πολιτικά ενώ συμμετείχε με τον Μαρξ το 1864 στην Πρώτη Διεθνή, δεν δεχόταν τον αυταρχισμό του μαρξισμού και ίδρυσε τη δική του αναρχική ομοσπονδία τη Federation Jurassienne. Ο αδελφός Μπακούνιν μετέστη στην Αιώνια Ανατολή το 1876.

Ρεκλού. Η οικογένεια Ρεκλού έβγαλε τρία αδέλφια και έναν ανεψιό τέκτονες και αναρχικούς. Αλλά και ο πατέρας τους ήταν τέκτονας χωρίς να είναι αναρχικός. Ο αδελφός Ηλίας Ρεκλού (1827-1904) συνεργάστηκε στο αναρχικό περιοδικό La Revolte και ήταν ακρεοφάγος (έτρωγε κρέας μόνο στα επίσημα γεύματα). Ο αδελφός Ελισαίος Ρεκλού (1830-1905) έγραψε διάφορα αναρχικά βιβλία και πρόλογο σε βιβλίο του Κροπότκιν. Το 1894 έκανε ομιλία περί αναρχισμού στη Στοά Les Amis Philanthropes στις Βρυξέλες.

Οι αδελφοί Ρεκλού ήσαν μέλη της Στοάς Les Elus d’Hiram στο Παρίσι. Σεβαστιανός Φωρ. Ο αδελφός Φωρ γεννήθηκε στις 6.1.1853. Το 1888 έγινε τέκτονας και την ίδια περίοδο εγκατέλειψε τις άλλες του πολιτικές απασχολήσεις και συνταυτίστηκε με το Μπακούνιν και τους αδελφούς Ρεκλού. Νυμφεύθηκε και χώρισε γρήγορα γιατί οι συγγενείς της γυναίκας του είχαν ενοχληθεί που παντρεύτηκε αναρχικό, τέκτονα και ελευθερόφρονα. Η σύζυγός του όμως συνέχισε να τον παρακολουθεί σε όλες του τις μετακινήσεις και τελικά έζησαν μαζί τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Από τον Τεκτονισμό αποχώρησε το 1914 μαζί με άλλους αναρχικούς. Η διαφωνία του συνίστατο στο γεγονός ότι ο γαλλικός Τεκτονισμός είχε πάρει θετική θέση για την συμμετοχή της χώρας στον πόλεμο. Ο αδελφός Φωρ μετέστη στην Αιώνια Ανατολή στις 11.7.1942.

Μπορώ να συνεχίσω σε πολλές σελίδες αναφέροντας αναρχικούς τέκτονες και περιστατικά από την τεκτονική και αναρχική ζωή τους. Θα περιοριστώ σε ένα ενδιαφέρον περιστατικό που αφορά στον αδελφό Βλαδίμηρο Ουλιάνοφ ο οποίος, όμως, δεν ήταν αναρχικός. Ο Ουλιάνοφ ήταν μέλος της Στοάς L’Union de Belleville στο Παρίσι και τα οικονομικά του ήταν πάντα περιορισμένα. Ένα βράδι ζήτησε δανεικά από τον αδελφό Montehus ο οποίος του είπε: ‘Είσαι άτυχος Βλαδίμηρε γιατί μου ζητάς δανεικά το βράδι οπότε σε έχουν προλάβει άλλοι’. Αντιμετωπίζοντας όμως την απογοήτευση του Ουλιάνοφ έβγαλε από την τσέπη το ρολόι του και του το έδωσε λέγοντας: ‘Δώστο στο ενεχυροδανειστήριο και θα βολευτείς’.

Πολλά χρόνια μετά και ενώ είχε ξεχάσει το περιστατικό, ο αδελφός Montehus έλαβε εκ μέρους του Προέδρου του Κ.Σ. της Ε.Σ.Σ.Δ. ένα θαυμάσιο χρυσό ρολόι για να αντικαταστήσει αυτό που είχε παραμείνει στο ενεχυροδανειστήριο. Ο αδελφός Ουλιάνοφ ήταν τότε γνωστότερος με το ψευδώνυμο Λένιν. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι αν το ρολόι είχε τριγωνικό σχήμα όπως συνηθιζόταν για τα ρολόγια τσέπης των τεκτόνων εκείνην την εποχή.

Στην Ισπανία ιδρύθηκε το 1910 η Confederacion Nacional del Trabajo και το 1927 η Federacion Anarquista Iberica. Και στις δύο αυτές αναρχικές οργανώσεις, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη προ-φρανκική περίοδο, πολλά από τα ιδρυτικά μέλη ήσαν τέκτονες. Δύο μάλιστα από αυτούς οι Vincente Ballester και ο Sanchez Rosa τυφεκίστηκαν από τους φρανκιστές.

Αναρχικοί στην Ελλάδα
Ας έλθουμε τώρα σε λίγο πιο επικίνδυνο έδαφος. Όπως είναι γνωστό οι δονήσεις είναι ισχυρότερες όσο πιο κοντά βρισκόμαστε στο επίκεντρο. Έτσι ως τώρα μπορούσαμε να αντιπαρέλθουμε τους Γάλλους, Ιταλούς, Βρετανούς, Ρώσους, Γερμανούς και Ισπανούς αναρχικούς. Τι γινόταν την ίδια περίπου περίοδο στην Ελλάδα;

Δανείζομαι στοιχεία από βιβλίο του Μιχάλη Δημητρίου. Ο Δημητρίου επισημαίνει ότι σε πολλές περιοχές της Ελλάδας γνώρισαν έξαρση οι αναρχικές ιδέες την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Οι βασικές τάσεις ήσαν τέσσερις: αναρχοσυνδικαλισμός, αγροτικός αναρχισμός, χριστιανοαναρχισμός και η ατομική τρομοκρατία. Σε άλλο σημείο επισημαίνει ότι στην περίοδο 1893-95 υπήρχαν δέκα περίπου σοσιαλιστικές, αναρχικές και ουτοπιστικές τάσεις και επισημαίνει δύο που μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα:

Οι σοσιαλπατριώτες που ζητούν την εξέγερση των υπόδουλων Ελλήνων, τους οποίους καταπιέζει και εκμεταλλεύεται ο τούρκος δυνάστης. Εκδίδουν την επίσης βραχύβια εφημερίδα ‘Νέος Σοσιαλισμός’ στην οποία στεγάζονται και αναρχίζοντες όπως ο Σπύρος Νάγος.Οι θεοσοφιστές και ουτοπιστές οπαδοί του Δρακούλη, που όταν αποχωρήσουν από το Σύλλογο θα εκδόσουν μαζί με άλλους αντιηγετικούς αναρχίζοντες την εφημερίδα ‘Σοσιαλιστικός Σύλλογος’.

Στο βιβλίο υπάρχει μια δεκάδα αναφορών και στο βουλευτή και δικηγόρο Ρόκκο Χοϊδά θεωρούμενο ως αναρχοσοσιαλιστή και υποστηρικτή και με τις δύο ιδιότητές του, των διαφόρων διωκόμενων αναρχικών της εποχής. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτά τα τρία ονόματα. Και οι τρεις ήσαν αδελφοί τέκτονες και μάλιστα προς τιμήν του αδελφού Σπύρου Νάγου λειτουργεί από το 1949 και η
ομώνυμη Στοά στην Αν Αθηνών.

Έρευνα στις ελάχιστες διασωζόμενες πηγές μελών του Τάγματος εκείνης της περιόδου ενδεχομένως να εντοπίσει και άλλα ονόματα τεκτόνων αναρχικών ή σοσιαλιστών. Δυστυχώς τα περισσότερα αρχεία έχουν καταστραφεί στις διάφορες περιπέτειες της χώρας και του τάγματος και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Παράλληλα, όπως αναφέρθηκε και εισαγωγικά, η παρούσα εργασία δεν αποσκοπεί στο να αποτελέσει την πλήρη και οριστική παρουσίαση του θέματος, αλλά να επισημάνει δειγματοληπτικά. Ας δούμε μερικά συνοπτικά βιογραφικά για τους τρεις που αναφέρθηκαν.

Ο αδελφός Πλάτων Δρακούλης γεννήθηκε το 1858 και μετέστη στην Α Α το 1932. Μυήθηκε στη Σ Στ Πυθαγόρας στις 10.12.1883. Ήταν συχνός ομιλητής στη Στοά και δημοσιεύτηκαν και μεταφράσεις του τεκτονικών κειμένων στο περιοδικό Πυθαγόρας, το οποίο ίδρυσε η Στοά, στον τόμο του 1884. Μετέφρασε στα ελληνικά βιβλία του Κροπότκιν και το 1885 εξέδωσε την εφημερίδα Άρδην (Μηνιαίον φύλλον των ανθρωπίνων συμφερόντων). Ηγήθηκε του αναρχοσυνδικαλισμού και είναι γνωστός και από τις υγιεινιστικές του θεωρίες. Είχε στενή σχέση με τη ‘Σοσιαλιστική Αναρχική Επαναστατική Προπαγάνδα’ που λειτουργούσε στο Λονδίνο. Στην Αγγλία πέρασε πολλά χρόνια της ζωής του ως καθηγητής ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Ο αδελφός Σπύρος Νάγος γεννήθηκε στις 13.8.1869 και μετέστη στην Α Α στις 4.9.1933. Εκτός από το περιοδικό που αναφέρθηκε παραπάνω συνεργάστηκε και με τον Δρακούλη στο Άρδην. Όταν ο Δρακούλης αναχώρησε στην Αγγλία, ο αδ Νάγος εγκατέλειψε το συνδικαλισμό. Το 1904 μυήθηκε στην τότε Στοά Μαραθών. Το 1905, αν και ήταν νέος ακόμα τέκτονας, ηγήθηκε κίνησης αδελφών που αποχώρησαν από τη Στοά Μαραθών γιατί διαφωνούσαν στην εκτίμηση των εθνικών θεμάτων. Οι αποχωρήσαντες ίδρυσαν τη Σ Στ. Προμηθεύς και ο αδ Νάγος ήταν ο πρώτος Σεβάσμιος. Ο αδ Νάγος διατέλεσε μέλος του Συμβουλίου της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος και τακτικό μέλος του Υπάτου Συμβουλίου του 33ο.

Ο αδελφός Ρόκκος Χοϊδάς γεννήθηκε το 1830 και μετέστη στην Α Α το 1890. Δεν μπόρεσα να εντοπίσω πότε και πού ακριβώς μυήθηκε ο αδ Χοϊδάς. Το 1881 ήταν πρόεδρος του παραρτήματος Πατρών του τεκτονογενούς σωματείου ‘Ρήγας Φεραίος’ και όταν ιδρύθηκε η Στοά Πυθαγόρας φέρεται ότι αποτέλεσε μέλος της. Εικάζεται ότι θα πρέπει να είχε μυηθεί στη Στοά Αρχιμήδης η οποία λειτουργούσε στην Πάτρα. Ο αδ Χοϊδάς ήταν οπαδός των θεωριών του Σαιν Σιμόν, σαινσιμονιστής όπως αποκαλούνταν.

Επίλογος και συμπεράσματα
Όπως όταν αναφερόμουνα στους αλλοδαπούς αναρχικούς περιέλαβα και ένα ημιάσχετο επεισόδιο με τον Λένιν, έτσι θα κλείσω και αυτό το μέρος με μια αντίστοιχα μη άμεσα συνδεόμενη πληροφορία.

Ένας περίφημος φιλόσοφος και λογοτέχνης είναι ο αδελφός τέκτονας Νίκος Καρβούνης οποίος γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1880 και μετέστη στην Α Α το 1947. Ο αδ Καρβούνης συνδέθηκε στενά με τη Θεοσοφική Εταιρεία Ελλάδος και τη Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος (όπως ονομαζόταν πριν τον Πόλεμο η Μεγάλη Στοά). Σημαντικός γενικά συγγραφέας δημοσίευσε και ανακοίνωσε πολλά σημαντικά κείμενα σχετικά με τη Θεοσοφία και τον Τεκτονισμό. Διετέλεσε μέλος της εκδοτικής ομάδας του επίσημου τεκτονικού περιοδικού και το 1931 ήταν Μεγ Στεγ της Μεγ Αν.

Μετά την έναρξη του Πολέμου έλαβε μέρος στην Αντίσταση στις γραμμές του ΕΑΜ έγραψε μάλιστα και το γνωστό εμβατήριο ‘Βροντάει ο Όλυμπος’. Στα χρόνια του Πολέμου και μετά τη λήξη του είχε διαρρήξει όλους τους δεσμούς του με τον Τεκτονισμό και τη Θεοσοφία.

Απηχώντας το ερώτημα που τέθηκε από έναν αδελφό όταν το παρόν κείμενο εκφωνήθηκε για πρώτη φορά: Άραγε ο Καρβούνης απομακρύνθηκε από τον Τεκτονισμό ή ο Τεκτονισμός απομακρύνθηκε από τον Καρβούνη; Τυχόν προσπάθεια απάντησης του ερωτήματος και κάθε πρόσθετη προσπάθεια για εξαγωγή συμπερασμάτων πραγματικά θα μπορούσε να εκληφθεί ως πρόκληση ερεθιστικής συζήτησης. Θέλω απλώς να ολοκληρώσω με μια ρήση του Τερέντιου και να παραφράσω μια άλλη ρήση του ίδιου. ‘Quod homines tot sentetiae’ (Όσοι οι άνθρωποι τόσες και οι απόψεις). Και η παράφραση: ‘Είμαι τέκτονας και ουδέν το ανθρώπινο θεωρώ ξένο’. (Για την ανακοίνωση αυτή ο Α. Χρ. Ριζόπουλος χρησιμοποίησε την ακόλουθη βιβλιογραφία: Αλεξανδρόπουλος, Α. Π. ‘Ηθική πολιτική’, Πυθαγόρας τ. Β΄, τ. Δ΄, Απρίλιος 1924 σσ. 481-484. Campion, Léo Les anarchistes dans la F M ou les maillons libertaires de la chaîne d’union, Marseille 1969. Δημητρίου, Μιχάλης Το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κίνημα, Πλέθρον Αθήνα 1985. Mellor, Alec Dictionnaire de la Franc-maçonnerie et des Franc-maçons, Paris 1971 σ. 302. Νάγος, Σπυρίδων ‘Η πολιτική της ελευθέρας τεκτονικής’, Πυθαγόρας τ. Β΄, τ. Γ΄, Μάρτιος 1924 σσ. 425-430 και Preston, William Illustrations of Masonry, London 1821 σ. 290. Πυθαγόρας, Στοά Λεύκωμα επί τη πεντηκονταετηρίδι της Σ Στ Πυθαγόρου (1881-1931), Αθήνα 1931.Revue Anarchiste τεύχη 8-11, Ιούλιος-Οκτώβριος 1930).

σημείωση: Το κείμενο δεν έχει υποστεί καμία απόλυτως επεξεργασία ή διόρθωση από τον διαχειριστή του παρόντος ιστολογίου. Αναδημοσιεύεται με την επιφύλαξη κάθε πνευματικού δικαιώματος τρίτου.