Η γεωπολιτική της τέχνης και του εμπορίου

Δεν θα σας κουράσω σήμερα με μακροσκελές κείμενο ούτε και θα μοιραστώ μαζί σας πληροφορίες που δεν γνωρίζετε ή δεν υποψιαζόσαστε. Αφορμή γι' αυτό το μικρό άρθρο ήταν η ανάγνωση της εξαιρετικής ανάρτησης που δημοσίευσε η Dr. Caitlin R. Green στο προσωπικό της ιστολόγιο, υπό το τίτλο: «A very long way from home: early Byzantine finds atthe far ends of the world», αναφορικά με τα ρωμαϊκά και ελληνιστικά ευρήματα σε έναν χώρο που εκτείνεται πολύ πιο πέρα από τα γνωστά όρια της Δυτικής και Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

 

Όπως ο Arthur Stanley Pease σημειώνει στις «Notes on the Delphic Oracle and Greek Colonization», αλλά κι εγώ ο ίδιος σε παλαιότερη ερευνητική εργασία μου υπό τον τίτλο: «Essay onGreeks and their expansion in our region», ο ελληνισμός ήταν προορισμένος να βρεθεί πολύ πιο πέρα από τις εσχατιές του γνωστού τότε κόσμου και το σημαινόμενο στη προκειμένη περίπτωση δεν είναι η ίδια η γεωγραφική έκταση που καταλαμβάνει αλλά το ποιοτικό του περιεχόμενο το οποίο, δεν αναδεικνύεται από την βίαιη κατάληψη εδαφών και την επακόλουθη διαβρωτική διείσδυση στην καθημερινότητα και τις παραδόσεις άλλων λαών και πολιτισμών, όπως στην περίπτωση των τούρκικων φυλών που έσπειραν τον όλεθρο στο πέρασμά τους κι εξακολουθούν να βεβηλώνουν και να καταστρέφουν μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς, και να απαξιώνουν κάθε έννοια ιστορικής και πνευματικής παραγωγής/παρουσίας από την δυτική Κίνα μέχρι το Αιγαίο!

Αντίθετα, τόσο οι Έλληνες όσο και οι Ρωμαίοι στην συνέχεια, διαμόρφωσαν την συνείδηση και την ταυτότητά τους πρωτίστως μέσα από την τέχνη και το εμπόριο. Μέσα από διάλογο και τη συναλλαγή. Βεβαίως και κατέκτησαν. Ασφαλώς και διέπραξαν εγκλήματα κατά τόπους και κατά περίπτωση... βρείτε μου μία αυτοκρατορία παρθένα κι αμόλυντη· όμως, η ίδια τους η ηθική, η ιστορική τους ηθική, έθετε φραγμούς και όρια που αν και μπορούσαν επέλεγαν σχεδόν ποτέ να μην ξεπερνούν. Κι έτσι, το εμπόριο άνθισε κι έφερε χρήμα κι ευημερία. Και οι τέχνες έγιναν το όχημα προσέγγισης και μεταφοράς ιδεών κι αντιλήψεων. Η συσσώρευση υλικού και πνευματικού πλούτου κάνει την όποια σύγκριση με την οθωμανική λαίλαπα να μοιάζει μάλλον με κακόγουστο αστείο.

 

Αυτή είναι ακόμη μία πτυχή της Ιστορίας μας που δεν έχει ερευνηθεί σε βάθος και το κενό που φαίνεται πως δημιουργεί, επιτρέπει στους όποιους αναθεωρητές να μας εκθέτουν μία «ιστορική αλήθεια» που απέχει κατά πολύ από κάθε έννοια επιστημοσύνης κι αντικειμενικής θεμελίωσης.

Οφείλουμε επομένως να στρέψουμε το βλέμμα μας στην εμπορική δραστηριότητα, τις τέχνες, τα γράμματα και την καλλιτεχνική παραγωγή για να βρούμε απαντήσεις και για να αξιολογήσουμε επαρκώς νοοτροπίες και συμπεριφορές που έφτιαξαν τον κόσμο στον οποίο εμείς σήμερα ζούμε και προσπάθειες όπως αυτή της Dr. Green στοχεύουν προς τη σωστή κατεύθυνση.

 

Η Ρωσική αντίληψη περί Ορθοδοξίας

Η δήλωση Πεσκόφ, αναφορικά με την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, εξόργισε πολλούς από εμάς αν και δεν θα έπρεπε. Η έκπληξη κι η απογοήτευση που δοκίμασαν, οφείλεται κυρίως στην ιστορική άγνοια. Η θέση της Ρωσίας, για όσους γνωρίζουν, αντικατοπτρίζει και την Ρωσική αντίληψη περί Ορθοδοξίας αλλά και την προβληματική σχέση ανάμεσα στον Οικουμενικό Θρόνο και το Πατριαρχείο Μόσχας. Με ευθύνη της Μόσχας, αυτή η προβληματική σχέση έχει εξελιχθεί σε σφοδρή διαμάχη ελέγχου κι εξουσίας κατά τόπους κι αναπτύσσεται σε πολλά επίπεδα με αποτέλεσμα να πλήττεται η Ορθοδοξία κι ο Χριστιανισμός σε ανυπολόγιστο βαθμό.

Η Ρωσική ανοησία, όπως σε άλλη περίπτωση ο Γερμανικός παραλογισμός, δεν αποδέχεται τους Ρωμιούς, τους Έλληνες, ως τους αποκλειστικούς κληρονόμους του Βυζαντίου. “Η Κωνσταντινούπολη μας ανήκει...”, γραφεί ο καλός μας Ντοστογιέφσκι στο “ημερολόγιο ενός συγγραφέα”, και “είναι αδύνατον να θεωρούνται οι Ρωμιοί ως οι αποκλειστικοί κληρονόμοι του Βυζαντίου: θα τους έπεφτε πάρα πολύ, αν τους επιτρέπαμε να κληρονομήσουν ένα τόσο σπουδαίο σημείο της Υδρογείου...”. Γράφει κι άλλα ωραία περί κυριαρχίας.... Αν κανείς επιχειρήσει να περιηγηθεί μέσα στον χώρο και τον χρόνο της Χριστιανοσύνης θα διαπιστώσει πως διαφορετικά για τους Έλληνες και διαφορετικά για το ...“ξανθό γένος” γίνεται αντιληπτή η ουσία των πραγμάτων. Αν η πτώση της Κωνσταντινούπολης σήμανε και εξακολουθεί να σημαίνει για εμάς, το τραγικό τέλος, για τους όμοθρησκούς μας Ρώσους, αποτέλεσε την απαρχή του δικού τους θριάμβου! Η Ρωσία ήταν το νέο, το φρέσκο και το αψεγάδιαστο. Το Βυζάντιο αντιπροσώπευε κάθε τι αναχρονιστικό και σκοτεινό... 

Το ιστορικό αυτό γεγονός, προσέλαβε στην αντίληψη των Ρώσων υπερφυσικές διαστάσεις κι ως εκ τούτου, η πολιτική θεολογία που αναπτύχθηκε με τον καιρό, ετέθη ως η αιχμή του δόρατος της Ρωσικής θέλησης, επιδίωξης κι επιβολής και απέναντι στους λαούς που επηρέαζαν έμμεσα ή άμεσα πολύ περισσότερο δε και προς εμάς.

Η θρησκεία έγινε για τους Ρώσους, μέσα από το πρίσμα της πολιτικής σκοπιμότητας, το μέσο πολιτικής κυριαρχίας και πνευματικής διευθέτησης στα πρότυπα της Δύσης, προσαρμοσμένη βέβαια στην νοοτροπία και τον πολιτισμό της Ανατολής. Οφείλουμε εδώ να σημειώσουμε πως μεγάλη ευθύνη είχαν και πολλοί δικοί μας ιερωμένοι, λόγιοι, διανοούμενοι, έμποροι, οι οποίοι είτε συνειδητά είτε άθελά τους μετέφεραν στον ελληνικό χώρο και την ελληνική πνευματική σφαίρα αυτού του είδους την στόχευση που, ακόμη και σήμερα παραμένει ζωντανή στην συνείδηση πολλών από εμάς, πάλι με ευθύνη ανθρώπων που επιμένουν να βλέπουν στους Ρώσους με “αδελφοσύνη” κι αγαθές προθέσεις...

Αναλογιστείτε μόνον πόσες “προφητείες” κυκλοφορούν κι επανακυκλοφορούν σε νέες εμπλουτισμένες εκδόσεις, πόσοι ομιλούν περί “ξανθού γένους” και απελευθέρωσης της Πόλης από την “σκλαβιά” και για τον τελικό “θρίαμβο” της Ορθοδοξίας έναντι των “αιρετικών” παρά το γεγονός πως ουδέποτε οι Ρώσοι είχαν αποδείξει την ορθοδοξία τους ή τα φίλια κι ειλικρινή αισθήματά τους λόγω - έστω - κοινών θρησκευτικών πεποιθήσεων και απέναντι σε εμάς αλλά και απέναντι προς όλους τους ομόδοξους λαούς. Για να προλάβω την οποιαδήποτε παρερμηνεία: Δεν ομιλούμε για τον Ρωσικό λαό. Μιλούμε για το πολιτικό και εκκλησιαστικό σύστημα εξουσίας!

Η ιδεολογία της "Τρίτης Pώμης" θα αναπτυχθεί ήδη από την πτώση της Πόλης και θα προβάλλει την πεποίθηση ότι το κράτος της Μόσχας είναι το τρίτο κατά σειρά ευλογημένο χριστιανικό βασίλειο επί της γης. Αυτό πιστεύουν οι Ρώσοι ακόμη και σήμερα. Έτσι σκέπτονται, έτσι συμπεριφέρονται κι έτσι δρουν. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως η τελευταία ανάσα του Βυζαντίου με τον χαρακτήρα του και τον πολιτισμό του, αποτελεί “αγκάθι” στον “ροδόκηπο” που με τόσο “αγώνα” και φροντίδα καλλιέργησαν όλους αυτούς τους αιώνες στον μακρινό και παγωμένο βορρά.

Και το μένος τους, γίνεται ακόμη μεγαλύτερο καθώς, και σύμφωνα πάντα με την δική τους σκέψη, η “Νέα Ρώμη” δεν καταλύθηκε από αλλόθρησκους βάρβαρους, δεν ήταν δηλαδή έναν αναπόφευκτο ιστορικό γεγονός όπως τόσα άλλα, αλλά, υπέστη την Θεία τιμωρία επειδή παρέκκλινε της ορθής πίστης!

Πιστεύουν δηλαδή, ότι η Ορθοδοξία - ως αυθεντική έκφραση της Χριστιανοσύνης - αποτελεί δικαιωματικά κεκτημένο τους και κανείς Έλληνας δεν μπορεί να ισχυρίζεται το αντίθετο! Γι’ αυτό και σε κάθε ευκαιρία, η ρητορική τους απέναντι στο πρόσωπο του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Πατριαρχείου είναι τόσο σκληρή... σχεδόν χυδαία! Δεν θα αναφερθώ καν στα όσα κάνει η Εκκλησία της Ρωσίας στην Αμερική ή την Αφρική και την Ασία ανταγωνιζόμενη το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Θα κλείσω, σημειώνοντας μόνο πως στην πραγματικότητα οι Ρώσοι διατηρούν μια δική τους διαφορετική προσέγγιση της ίδιας της έννοιας της Ορθοδοξίας που απέχει κατά πολύ απ’ ό,τι οι υπόλοιποι Ορθόδοξοι πιστεύουμε και αισθανόμαστε.

Κι αν έπεσε η Βασιλεύουσα…

Ελάχιστοι,

περιτριγυρισμένοι από «φίλους» και βαρβάρους,

Αποδέχτηκαν με παλικαριά το αναπόφευκτο:

Έχασαν ό,τι πιο πολύτιμο είχαν, για να κερδίσουν την αιωνιότητα…

Πώς να έσβηνε μεμιάς το πνεύμα των τρωϊκών ηρώων?

Οι ψυχές των Λακεδαιμονίων…

… κι όλων εκείνων των ξεχασμένων της ιστορίας?

Πένθιμα μοιρολόγια στα χείλη των ζωντανών δεν ταιριάζουν…

Δεν μάς ταιριάζουν!

Κι ας έπεσε η Βασιλεύουσα!

Κι ας γίνηκε χαλασμός!

Κι ας γέμισε ο τόπος ματωμένες σκιές…

Εκείνη,

Άχρονη μέσα μας και περήφανη στέκει

Με τα λάβαρά της σηκωμένα

Σαν κάθε μέρα να είναι άγια Κυριακή!

Κι αν έπεσε η Βασιλεύουσα…

Κι αν έχασε η Δύση το άστρο της – ντροπή που πάντα θα κουβαλά!

Τα τείχη ερείπια κι αν γίνανε,

Ζωντανές στις πολεμίστρες στέκουν… αντέχουν!

Φωνές και προσευχές δια μέσου των αιώνων…

@

Αντιγράφω από το χρονικό της Αλώσεως της Πόλης…

1437 μ.Χ. 27 Νοεμβρίου. Ο βασιλιάς Ιωάννης Παλαιολόγος - αδερφός του Κωνσταντίνου - πηγαίνει στην Ιταλία για να ζητήσει βοήθεια για τον Τουρκικό Κίνδυνο. Στη θέση του στην Πόλη, μένει ο Κωνσταντίνος.

1439 μ.Χ. 6 Ιουλίου. "ʼAλωση της Ορθοδοξίας" επιχειρείται στην Ιταλία, αφού "υπογράφεται" στη Φλωρεντία η "Ψευδοένωση των εκκλησιών", από τον αδελφό του Κωνσταντίνου, βασιλέα Ιωάννη Παλαιολόγο… Αρνήθηκε τότε να υπογράψει ο μέγας Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός Επίσκοπος Εφέσσου , έχων το αξίωμα του Εξάρχου της Συνόδου και Τοποτηρητού των Ανατολικών Πατριαρχών και ο αδερφός του Ιωάννης, Διάκονος και Αρχιφύλαξ της Μεγάλης Εκκλησίας, ο Επίσκοπος Σταυρουπόλεως Ησαΐας και ο Ιβηρίας που απείχε επίτηδες. Ο πιστός ορθόδοξος λαός εξοργίζεται δίκαια και χάνει κάθε εμπιστοσύνη στους βασιλείς του… Ο δε Πάπας μαθαίνοντας ότι ο ʼΑγιος Μάρκος δεν υπέγραψε, είπε "λοιπόν τίποτα δεν εκάναμε"! Ο Πάπας θέλησε την καθαίρεση μάλιστα του Μάρκου, τον προστάτεψε όμως ο βασιλέας Ιωάννης, ο οποίος φαίνεται πως στο βάθος αναγνώριζε το πνευματικό και ηθικό ανάστημα του αγίου πατρός.

1448 μ.Χ. 30 Οκτωβρίου. Πεθαίνει ο αυτοκράτορας Ιωάννης Παλαιολόγος, σε βαθιά θλίψη, εξ αιτίας της συνεχούς ήττας των χριστιανικών όπλων, εξ αιτίας επίσης της κοροϊδίας του Πάπα - που δεν του έστειλε καμία απολύτως βοήθεια, παρότι είχε υποσχεθεί στρατιωτική βοήθεια των ηγεμόνων της Δύσεως και είκοσι πολεμικά πλοία για έξι μήνες ή δέκα για ένα χρόνο - και εξ αιτίας ακόμη για τα όσα ο ίδιος ο Ιωάννης είχε κάνει σε βάρος της Αγίας του Θεού Εκκλησίας, της Ορθοδοξίας, για τα οποία και βαθιά μετανόησε.

1452 μ.Χ. 12 Δεκεμβρίου. Γίνεται στην Αγία Σοφία το απαράδεκτο "ενωτικό συλλείτουργο" με τον Καρδινάλιο Ισίδωρο ως απεσταλμένο του Πάπα, όπου και ακούγεται το αιρετικό "Φιλιόκβε", εξοργίζοντας και αναστατώνοντας ολόκληρη τη Βασιλεύουσα! Στη "λειτουργία" παρίσταται με σφιγμένα δόντια ο Κωνσταντίνος, που θεωρεί πως ήταν η εσχάτη, έστω απελπισμένη, ενέργεια να περισώσει την Πόλη, από τους Τούρκους που την κύκλωναν απειλητικά. Τις Πόλεις βέβαια και τους λαούς τους προστατεύει και τους σώζει όπως χιλιάδες φορές είδαμε ο Θεός. Η ευσέβεια και όχι η ασέβεια! Και η ασέβεια είχε γίνει! Στις 12 Δεκεμβρίου, ανήμερα του Αγίου Σπυρίδωνα, στην Κωνσταντινούπολη.

...  Δυστυχώς, όπως και τότε έτσι και τώρα…

Κάποιοι έσπευσαν να υπογράψουν με μεγάλη προθυμία κι άνευ όρων, για την "βοήθεια" προς την πατρίδα που δεν θα έρθει ποτέ…

Τους ξέρουμε αυτούς τους "ευρωπαίους"! Μας έχουν δείξει τα δείγματα γραφής τους πολλάκις! Εκβιαστές και παραχαράκτες της Ιστορίας. Κλέφτες κι αλαζόνες. Συμβιβασμένοι με την παρακμή τους και προσωρινή τους υπεροχή! Αχάριστοι ευεργετηθέντες που αντί να δημιουργούν, σπέρνουν παντού την πανούκλα τους και την σύφιλή τους μολύνοντας και καταδικάζοντας έτσι σε θάνατο κάθε τι ζωντανό γύρω τους.

Αν η ιστορία επαναλαμβάνεται είναι, γιατί οι άνθρωποι κάνουν διαρκώς τα ίδια λάθη. Ό,τι κι αν γράφουμε, ό,τι κι αν κάνουμε, ό,τι κι αν πιστεύουμε, ό,τι κι αν νιώθουμε… τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει αν δεν τολμήσουμε! Και πρέπει να τολμήσουμε! Το οφείλουμε στον εαυτό μας!

Διαβάστε επίσης: 

Άλωση της Κωνσταντινούπολης 

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης

Η άλωση της Πόλης κατά τον Γεννάδιο Σχολάριο

Η πολιορκία και η άλωσης της Κωνσταντινούπολης

29 Μαΐου 1453

Άλωση της Πόλης, θρύλοι και παραδόσεις

Οι τελευταίες ημέρες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

Χρονικό της Άλωσης