Η επαναφορά του δόγματος του ενιαίου αμυντικού χώρου και η ελληνική ΑΟΖ

γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

Με αφορμή την τελευταία ανάρτηση για την προδοσία της Κύπρου, κάποιοι φίλοι μου έστειλαν ερωτήματα για το αν είναι δυνατή η επαναφορά του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας Κύπρου.

Η απάντηση είναι θετική. Αν η Ελλάδα θέλει να υπερασπιστεί την ΑΟΖ της θα πρέπει να αναδιατάξει τις δυνάμεις της με τον τρόπο που ίσχυε όταν λειτουργούσε το ΔΕΑΧ. Για να γίνει αυτό εφικτό χρειάζονται σοβαρές αναπροσαρμογές σε επίπεδο δογμάτων, οργανωτικής δομής και διάταξης των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Πρόκειται για μία διαδικασία που εξαρτάται αποκλειστικά από την Ελλάδα και χρειάζεται πολιτική βούληση για την υλοποίηση της.

Το κείμενο που παρατίθεται αποτελεί περίληψη μίας μελέτης η οποία είχε ζητηθεί από ενδιαφερόμενους φορείς το 2019.

Η Ελληνική ΑΟΖ, οι στρατιωτικές ανάγκες υπεράσπισής της και το ΔΕΑΧ

Βαγγέλης Χωραφάς & Πολυχρόνης Ναλμπάντης

Σήμερα, τα θέματα ασφαλείας της Ελλάδας, τα οποία για το Αιγαίο και τα βόρεια σύνορα είναι γνωστά, επηρεάζονται άμεσα και από τα ζητήματα ασφαλείας της Μεσογείου. Χαρακτηρίζονται ως κεντρικής σημασίας σε επίπεδο στρατηγικών συζητήσεων και λήψεων αποφάσεων παγκοσμίως. Παράλληλα, έχουν επιταχύνει τη μετατόπιση της προσοχής από την Ευρώπη στην περίμετρό της και ως εκ τούτου, υπάρχει πλέον μια σαφής σύγκλιση της προσοχής των μελών του ΝΑΤΟ προς τη Μεσόγειο και την ενδοχώρα της, από το Μαγκρέμπ μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο.

Η ανατολική Μεσόγειος έχει μετακινηθεί προς το κέντρο της δυτικής στρατηγικής ανησυχίας, μια αλλαγή η οποία θα ενισχυθεί από την προοπτική της διεύρυνσης των αρμοδιοτήτων της ασφάλειας και των δεσμεύσεων για την περιφέρεια της Ευρώπης. Η ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα, την Ερυθρά Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο είναι πλέον πιο στενά συνδεδεμένη με τη Μεσόγειο Θάλασσα και συνεπώς απαιτούν νέες ρυθμίσεις ασφαλείας, τόσο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και της ΕΕ όσο και του ΟΗΕ. Το τρέχον περιβάλλον ασφαλείας της Μεσογείου χαρακτηρίζεται από μια μονιμοποιημένη αστάθεια.

Οι προκλήσεις ασφαλείας και οι πηγές αστάθειας στην ανατολική Μεσόγειο είναι ποικίλες. Παράλληλα όμως, η συνεχής τουρκική απειλή προς την Ελλάδα, σε συνδυασμό με την εκμετάλλευση των πρόσφατα ανακαλυφθέντων υποθαλάσσιων ενεργειακών πόρων στη Κύπρο και γενικότερα στη Μεσόγειο, κάνουν πιο διάχυτη την αίσθηση έλλειψης ασφαλείας, που απαιτούν δράσεις για την αντιμετώπιση των απειλών, και αφορούν τόσο αυτούς όσο και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Δύσης/Ευρώπης.

Σε ένα τέτοιο διεθνή στρατηγικό περιφερειακό περιβάλλον, οι ελληνικές ΕΔ, με την -απαραίτητη να επιτευχθεί- διακλαδική τους επιχειρησιακή ετοιμότητα, πρέπει να είναι σε θέση να μετακινηθούν γρήγορα και άμεσα με έμφαση στην πρόληψη, την αποτροπή, την προστασία και την παρέμβαση (στρατιωτική εμπλοκή). Πρέπει να δείχνουν υψηλό βαθμό ετοιμότητας για αποτροπή των εξωτερικών απειλών και προκλήσεων ενάντια στην εδαφική ακεραιότητα και τα ζωτικά εθνικά συμφέροντα της χώρας. Τα προηγούμενα δεν είναι αυτονόητα πλέον στο τομέα της άμυνας την εποχή που η χώρα εξακολουθεί να επιβαρύνεται από ένα υπέρογκο δημόσιο χρέος.

Η Ελλάδα, παρά τις ήδη μεγάλες της υποχρεώσεις και τις περιορισμένες συγκριτικά δυνατότητες και παρά τις δυσχερείς δημοσιονομικές οικονομικές συνθήκες, εξακολουθεί να συμπράττει, στο μέτρο του δυνατού, στην προώθηση της σταθερότητας κυρίως στα Βαλκάνια, και στην επίλυση των μειζόνων ζητημάτων, που απασχολούν την ευρύτερη περιοχή. Βέβαια, η οικονομική κρίση της περιόδου 2010-2018 και η περίοδος συνέχισης των υπερπλεονασμάτων 2018-2023, έχουν χειροτερεύσει τη κατάσταση στο χώρο της άμυνας και της ασφάλειας, σε σημείο που η χώρα να βρίσκεται μονίμως στα όρια της γεωπολιτικής κρίσης. Οι κυβερνήσεις από το 2010 μέχρι σήμερα, αποφεύγουν τη συζήτηση για τέτοιου είδους θέματα και αρκούνται σε ρητορείες περί του φρονήματος και του αξιόμαχου των ΕΔ καθώς και της υποτιθέμενης μελλοντικής αποκατάστασης των μισθών και συντάξεων των στρατιωτικών.

Οι ισχυρές πιέσεις στους αμυντικούς προϋπολογισμούς των κρατών της Δύσης, παρά τις πιέσεις της διοίκησης Τραμπ και το πιο περίπλοκο και αβέβαιο περιβάλλον ασφαλείας, δεν ώθησαν προς τη κατεύθυνση ανανέωσης των προσπαθειών για μία νέα και περισσότερο σταθερή Ευρωατλαντική αμυντική συνεργασία, μέσα και από κοινά προγράμματα εξοικονόμησης πόρων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι αδύναμες οικονομικά χώρες να χάσουν βαθμούς ελευθερίας των κινήσεών τους και να διευρύνουν την εξάρτησή τους από τις μεγάλες δυνάμεις του ευρωατλαντικού πλέγματος.

Τα αφηγήματα που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα της κρίσης, περί εγγύησης των ΗΠΑ για εξάλειψη των κινδύνων από τη τουρκική επιθετικότητα και τη μείωση των πιθανοτήτων θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο, προκύπτουν από τις προηγούμενες εξελίξεις.

Στρατιωτικές προϋποθέσεις για την ΑΟΖ

Η εξεύρεση της σωστής ισορροπίας των μελλοντικών δυνάμεων και των στρατιωτικών ικανοτήτων δεν θα είναι εύκολη. Το μέλλον των ελληνικών ΕΔ απαιτεί αποφασιστικά αποτελέσματα σε όλο το φάσμα των επιχειρήσεων. Μια καλά ισορροπημένη θέση και σχέση σχετικά με τη στρατιωτική ισχύ, βαρέα, μεσαία και ελαφρά, με σωστή αναλογία, αλλά και με πλήρη Διακλαδική Υποστήριξη Μάχης, με εξειδικευμένες μονάδες και με ισχυρή υποστήριξη υπηρεσιών, θα μας επιτρέψει να προσαρμόσουμε τα σωστά «πακέτα» στρατιωτικής ισχύος, ώστε να ανταποκρίνονται πλήρως σε κάθε είδος στρατιωτικής επιχείρησης.

Όμως, η εξασφάλιση της ελληνικής ΑΟΖ είναι συνυφασμένη με τις σημερινές επιχειρησιακές δυνατότητες και τον τρέχοντα επιχειρησιακό/τακτικό σχεδιασμό των ελληνικών ΕΔ. Οι παρακάτω προτάσεις επιχειρησιακού-τακτικού επιπέδου για τους τρείς κλάδους των ΕΔ αφορούν τις υφιστάμενες επιχειρησιακές τους δυνατότητες και οι οποίες δεν πρέπει να συγχέονται με τις επιθυμητές/αναγκαίες, που απαιτούν χρόνο και πιστώσεις για την υλοποίησή τους.

Συνεπώς, πρέπει να υλοποιηθούν μόνο με την αξιοποίηση των υφιστάμενων επιχειρησιακών μέσων και δυνατοτήτων, που μπορεί να εφαρμοσθούν άμεσα και αφού γίνει αποδεκτό το ανάλογο οικονομικό κόστος.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνει σαφές ότι καμία ανακήρυξη/οριοθέτηση ΑΟΖ δεν μπορεί να γίνει από οποιαδήποτε κυβέρνηση πριν ληφθούν τα απαραίτητα στρατιωτικά μέτρα.

Είτε προτιμηθεί η ανακήρυξη, είτε η κατάθεση γραμμών οριοθέτησης, η Τουρκία αναμένεται να δημιουργήσει συνθήκες κρίσης χαμηλής ή υψηλής έντασης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Στο επίπεδο που βρίσκονται σήμερα οι ελληνικές ΕΔ για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν σοβαρά ένα τέτοιο ενδεχόμενο, χρειάζονται αναπροσαρμογές σε επίπεδο δογμάτων, οργανωτικής δομής και διάταξης.

Αναγκαίες προσαρμογές

Οι ελληνικές (ΕΔ) πρέπει να εστιαστούν στην επίτευξη «Ελιγμού και Κυριαρχίας στο Πολυχωρικό Πεδίο Μάχης» στο θέατρο πολέμου «Θράκη – Αιγαίο Πέλαγος – Μεσόγειος Θάλασσα» και σε όλο το φάσμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων μέσω της εφαρμογής νέων επιχειρησιακών ιδεών/εννοιών, ενώ το πρότυπο αυτό παρέχει μια κοινή κατεύθυνση στους Κλάδους των ΕΔ για την ανάπτυξη ισχυρών επιχειρησιακών δυνατοτήτων, μέσα από το κοινό πλαίσιο του ισχύοντος στρατηγικού δόγματος «Αμυντικού – Αποτρεπτικού» της Χώρας. «Ελιγμός και Κυριαρχία στο Πολυχωρικό Πεδίο Μάχης» των ελληνικών ΕΔ σημαίνει αντιμετώπιση κάθε ενδεχόμενης απειλής μέσω της αποφασιστικής εμπλοκής.

Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας (ΓΕΕΘΑ) απαιτείται να συγχρονίζει και να ενσωματώνει τις επιχειρησιακές δράσεις στη ξηρά, τη θάλασσα, τον αέρα, το διάστημα και τον κυβερνοχώρο για την επίτευξη των στρατηγικών και επιχειρησιακών στόχων μέσω ολοκληρωμένων, κύριων διακλαδικών επιχειρήσεων, αλλά και χαμηλής έντασης συγκρούσεων. Πρέπει να προβεί στην ολοκλήρωση και τη βελτίωση των στρατιωτικών του δυνατοτήτων για τη δημιουργία μίας αποφασιστικής και αποτελεσματικής Διακλαδικής Δύναμης, με την ανάπτυξη και ενσωμάτωση 6 νέων επιχειρησιακών εννοιών:

Προβολή Αποτροπής: Ικανότητα της Διακλαδικής Δύναμης να αποτρέπει έναν δυνητικό αντίπαλο να χρησιμοποιήσει τις υφιστάμενες δυνατότητες και συμπεριφορές του και να εφαρμόσει κάποια ανεπιθύμητη πολιτική ή στρατιωτική ενέργεια.

Έγκαιρη Αντίδραση: Αμυντική και Επιθετική/Αντεπιθετική ικανότητα της Διακλαδικής Δύναμης για αποτελεσματική αντίδραση και δράση, με ενέργειες κατάλληλες και προσαρμόσιμες στις εκάστοτε συνθήκες, σε κάθε εχθρική απειλή ή ενέργεια.

Διακλαδικό Ελιγμό: Ικανότητα της Διακλαδικής Δύναμης να αποκτά πλεονέκτημα θέσης με αποφασιστική ταχύτητα και υπέρτερο επιχειρησιακό ρυθμό.

Αποφασιστική Εμπλοκή: Ικανότητα της Διακλαδικής Δύναμης να προκαλεί και να παράγει τα αποτελέσματα που απαιτούνται προς επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών και της επιθυμητής τελικής κατάστασης.

Ολοκληρωμένη Προστασία Δύναμης: Ικανότητα της Διακλαδικής Δύναμης να προστατεύει το προσωπικό και τα μέσα που απαιτούνται για την αποτελεσματική υλοποίηση των έργων της.

Εστιασμένη Διακλαδική Μέριμνα: Ικανότητα παροχής στη Διακλαδική Δύναμη κατάλληλου προσωπικού, εξοπλισμού και εφοδίων, στο σωστό τόπο και χρόνο και στη σωστή ποσότητα, σε όλο το εύρος των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Οι προαναφερόμενες επιχειρησιακές αντιλήψεις ενισχύουν και επιτρέπουν την επίτευξη μαζικών αποτελεσμάτων σε πολεμικές επιχειρήσεις/συγκρούσεις από περισσότερο διασπαρμένες δυνάμεις. Η συνέργεια αυτή ενισχύει σημαντικά τις δυνατότητες σε υψηλής έντασης συμβατικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, η συνέργεια αυτών των επιχειρησιακών εννοιών υπερβαίνει έντονα τα υφιστάμενα πλαίσια του συμβατικού πολέμου. Η ανάπτυξη αυτών, επιτρέπει την κυριαρχία σε όλο το εύρος/φάσμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων από την ανθρωπιστική βοήθεια μέσω των ειρηνευτικών επιχειρήσεων και τις συγκρούσεις χαμηλής έντασης μέχρι και τις πολεμικές συγκρούσεις υψηλής έντασης.

Κάθε μια από αυτές τις 6 νέες επιχειρησιακές έννοιες ενσωματώνει την υψηλή ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού των ελληνικών ΕΔ και τις τεχνολογικές εξελίξεις στη νέα πληροφοριακή-ψηφιακή εποχή. Η εφαρμογή τους παρέχουν στην Ελλάδα τη δυνατότητα να κυριαρχήσει επί του αντιπάλου σε όλο το φάσμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων και πλέον πρέπει να αποτελούν το βασικό επιχειρησιακό χαρακτηριστικό για τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις στον 21ο αιώνα.

Άλλωστε, το επιχειρησιακό επίπεδο των συγκρούσεων, όπου οι ελληνικές ΕΔ θα ενεργήσουν, είναι το κοινό επίπεδο συγχρονισμού της σύγκρουσης. Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας όλες οι ελληνικές ΕΔ να εστιάζουν στο συνολικά κοινό ΑΝΣΚ/στόχο. Βασική προϋπόθεση για τα παραπάνω είναι η ορθή ανάπτυξη της διακλαδικότητας και είναι επιτακτικό η ύπαρξη κατάλληλης οργανωτικής δομής δυνάμεων, καθώς και ανάλογων σχέσεων διοίκησης, οι οποίες πρέπει να αναπροσαρμοστούν για το σύγχρονο Πολυχωρικό Πεδίο Επιχειρήσεων. Συνεπώς απαιτείται άμεσα μια νέα Πολιτική Εθνικής Άμυνας 2020 και μια Νέα Δομή Δυνάμεων 2020-2025.

Έτσι λοιπόν, η επιχειρησιακή έννοια «Ελιγμός και Κυριαρχία στο Διακλαδικό Πεδίο Μάχης» για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι το επιστέγασμα της στρατιωτικής αντίληψης των νέων διακλαδικών επιχειρησιακών εννοιών, σύμφωνα με την οποία μια διακλαδική στρατιωτική δομή επιτυγχάνει τον έλεγχο όλων των στοιχείων του πεδίου της μάχης, χρησιμοποιώντας χερσαία, εναέρια και θαλάσσια μέσα. Περιλαμβάνει τη φυσική διάσταση της μάχης: στην ξηρά, στον αέρα, στη θάλασσα, στο διάστημα, καθώς και το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα/κυβερνοχώρο και το πληροφοριακό πεδίο. Παράλληλα όμως, σημαίνει και «έλεγχο της ελευθερίας δράσης των αντιπάλων δυνάμεων», ώστε η εκμετάλλευση του πεδίου μάχης από αυτούς να είναι εντελώς ελεγχόμενη, περιορισμένη και τελικά αδύνατη.

Συνεπώς, με κατάλληλο συνδυασμό των υπόψη επιχειρησιακών δυνατοτήτων διαμορφώνονται οι δύο βασικές επιλογές δράσης, ήτοι η αποτροπή και η αποτελεσματική άμυνα/αντεπίθεση, εάν απειληθεί η ακεραιότητα και η εθνική ανεξαρτησία της χώρας, με δυνατότητα μετάπτωσης σε επίθεση, εφόσον δημιουργηθούν οι απαραίτητες προς τούτο προϋποθέσεις και συνθήκες.

Επιμέρους μέτρα

Η μέχρι σήμερα συζήτηση για ενδεχόμενη ανακήρυξη και οριοθέτηση της ΑΟΖ παρουσιάζει τη μεγαλύτερη εμπλοκή στην περιοχή του Καστελόριζου. Με βάση τους ελληνικούς σχεδιασμούς επιδιώκεται η ύπαρξη κοινών συνόρων της ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ, γεγονός που δεν αποδέχεται η Τουρκία. Το ενδεχόμενο αυτό δεν είχε στο παρελθόν προβλεφθεί στον επιχειρησιακό σχεδιασμό των ΕΔ.

Ειδικότερα ο χρόνος αερομεταφοράς μονάδων από την Κρήτη προς τη νήσο Μεγίστη που είναι αρκετά μεγάλος, και εκτιμάται σε 2 ½ έως 3 ώρες, καθώς και ο τρόπος και τα μέσα μεταφοράς χρειάζονται επανασχεδιασμό.

Είναι προφανές ότι νήσος Μεγίστη και το σύμπλεγμα νησίδων της πρέπει να ενισχυθεί με ισχυρά έργα οχύρωσης (συμπεριλαμβανομένων και έργων προστασίας πυρομαχικών – εφοδίων – υλικών για τουλάχιστον 15-20 ημερών αγώνα ), όπως και με τα απαραίτητα οπλικά συστήματα. Η επάνδρωση του νησιωτικού συμπλέγματος θα πρέπει να ενισχυθεί καθώς η γεωγραφική θέση και η απόσταση – χρόνος ενίσχυσης πιθανόν να επιβάλλουν και την προτοποθέτηση σημαντικών δυνάμεων. Σε κάθε περίπτωση η υψηλή ετοιμότητα των εγκατεστημένων στο σύμπλεγμα δυνάμεων αποτελεί πρωταρχική απαίτηση και θα πρέπει να διασφαλιστεί με την τοποθέτηση υψηλού ηθικού και στρατιωτικής κατάρτισης προσωπικού. Η ανασυγκρότηση/ενίσχυση σε μέσα και προσωπικό του Ειδικού Τάγματος Εθνοφυλακής της νήσου Μεγίστης αποτελεί άμεση αναγκαιότητα. Το κόστος όλων αυτών των μέτρων είναι άγνωστο, αλλά εκτιμάται ότι δεν θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα υψηλό. Χρειάζεται όμως χρόνος για την υλοποίησή τους.

Σε ότι αφορά τις ναυτικές δυνάμεις και τις δυνατότητες κάλυψης της συγκεκριμένης περιοχής, η προμήθεια πλοίων με δυνατότητα αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής είναι μεν αναγκαία αλλά μετατίθεται για το μέλλον. Κατά συνέπεια η άμυνα του συμπλέγματος θα πρέπει να βασιστεί σε υπάρχοντα μέσα και δυνατότητες. Με αυτή την παραδοχή, η συνεχής ανάπτυξη υποβρυχίων και ταχέων σκαφών κρούσης (πυραυλακάτων), καθώς και συστημάτων εκτόξευσης πυραύλων εδάφους-θαλάσσης και εδάφους-αέρος στην περιοχή του συμπλέγματος, αποτελεί τη μοναδική άμεσα διαθέσιμη επιλογή. Σε γενικές γραμμές, το ναυτικό βρίσκεται ναι μεν σε κατάσταση που έχει πληγεί από την οικονομική κρίση, αλλά επιχειρησιακά δεν έχει χάσει τα πλεονεκτήματά του.

Σε ό,τι αφορά τις αεροπορικές δυνάμεις, η αναδιάταξη αριθμού αεροσκαφών στο Καστέλι Ηρακλείου, η οποία θα μπορούσε να ενισχυθεί, αριθμητικά και ποιοτικά, είναι απαραίτητη για τις νέες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί. Ο προγραμματισμός πτήσεων του Αερομεταφερόμενου Συστήματος Επιτήρησης και Ελέγχου (ΑΣΕΠΕ) στην περιοχή ενδιαφέροντος αυξάνει τις δυνατότητες επιτήρησης αέρος, επιφανείας και εδάφους και δρα αποτρεπτικά στις τουρκικές ΕΔ.

Η Τουρκία εκτιμάται, ότι θα συνεχίσει και θα προσπαθεί έμπρακτα να αμφισβητήσει τα ελληνικά [Αιγαίο – Ανατολική Μεσόγειος] και τα κυπριακά κυριαρχικά δικαιώματα και να τα μετατρέψει σε τετελεσμένα τουρκικά δικαιώματα. Και θα το επιχειρεί, προσπαθώντας να εξαφανίσει την ΑΟΖ Ρόδου-Μεγίστης/Καστελόριζου, που ενοποιεί την ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου.

Επαναφορά του ΔΕΑΧ

Στη πραγματικότητα, η υπεράσπιση της ελληνοκυπριακής ΑΟΖ επαναφέρει ξανά στο προσκήνιο το απολεσθέν από το 2011, Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου ως προϋπόθεσης ενός Ενιαίου Ενεργειακού Χώρου Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Οι Ελληνικές ΕΔ θα πρέπει να αναπτυχθούν περίπου με τον ίδιο τρόπο, όπως και στο ΔΕΑΧ για να υπερασπισθούν την ελληνική και κυπριακή ΑΟΖ. Το ΔΕΑΧ έχει ατονήσει εδώ και πολλά χρόνια, αλλά δεν έχει εξαλειφθεί πλήρως από τα αμυντικά δόγματα των δύο χωρών. Το 2011 οι τότε υπουργοί Άμυνας Ελλάδας και Κύπρου Βενιζέλος και Παπακώστας προσπάθησαν να το αντικαταστήσουν με τη ρήτρα Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO), που προβλέπεται από τη συνθήκη της Λισαβόνας. Σε ό,τι αφορά τη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, δεν αναφέρεται σε αμυντική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, αλλά σε συνεργασία για την απόκτηση στρατιωτικών ικανοτήτων που μπορεί να χρησιμοποιηθούν από την ΕΕ. Αυτή η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία δεν έχει καμία σχέση με τον Ενιαίο Αμυντικό Χώρο.

Επί της ουσίας, η Ελλάδα θα αναλάβει το βάρος υπεράσπισης της ΑΟΖ και της εκ των πραγμάτων επαναφοράς του ΔΕΑΧ. Θα πρέπει επίσης να καταστεί σαφές, ότι και η Κύπρος θα πρέπει να επωμιστεί το βάρος της ευθύνης και το οικονομικό κόστος που της αντιστοιχεί.

Στα θέματα της ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου-Τουρκίας, ήρθε να προστεθεί και το θέμα του μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης για την ΑΟΖ. Πρόκειται για ένα πρόσθετο βάρος στον σχεδιασμό των Ενόπλων Δυνάμεων. Η απειλή Ερντογάν περί γεωτρήσεων παντού, διαμορφώνει μία νέα κατάσταση. Αν όλα αυτά υλοποιηθούν, τότε το Ναυτικό θα έχει επιπρόσθετες αποστολές που πρέπει να συνεκτιμηθούν.

Άλλες διαστάσεις

Εκτός των υπολοίπων θα πρέπει να επισημάνουμε ότι υπάρχουν και στρατιωτικές χρήσεις της ΑΟΖ. Συγκεκριμένα, η απαγόρευση πολεμικών χρήσεων της ανοικτής θάλασσας ισχύει και στην ΑΟΖ με βάσει τα άρθρα 58 παρ.2 και 88 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Τέλος, με βάση το άρθρο 301 της Σύμβασης το παράκτιο κράτος μπορεί να αντιτίθεται σε στρατιωτικές δραστηριότητες που διεξάγονται στη ΑΟΖ του από το άλλο κράτος, όχι μόνο όταν απειλείται η εδαφική του ακεραιότητα και η πολιτική του ανεξαρτησία, αλλά και όταν τις θεωρεί αντίθετες προς τις αρχές του Χάρτη των ΗΕ, μεταξύ των οποίων είναι και εκείνες της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.

Αξίζει να επισημάνουμε ότι όλα τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης/ΕΕ έχουν εκχωρήσει τις αρμοδιότητες στα θέματα αλιείας στην ίδια την ΕΕ, η οποία αποφάσισε να δημιουργήσει μια ΑΟΖ για όλα τα τότε 15 κράτη – μέλη της, στη Βόρειο Θάλασσα και στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ωστόσο, με παρέμβαση της Τουρκίας, η ΕΕ δεν τόλμησε να δημιουργήσει ΑΟΖ για τα κράτη μέλη της που συνορεύουν με τη Μεσόγειο. Αποτελεί ερωτηματικό εάν υπάρχει η πολιτική βούληση και θέληση εκ μέρους της Ελλάδας, προκειμένου να επαναφέρει το θέμα στις Βρυξέλλες. Όπως επίσης θα πρέπει να διευκρινισθεί σε ποια θαλάσσια συνοριογραμμή επιχειρεί τα τελευταία χρόνια η FRONTEX και πως το όλο θέμα σχετίζεται με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ.

Παρά το γεγονός ότι η στρατηγική συνεργασία Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ την οποία έχουν προωθήσει οι κυβερνήσεις της περιόδου της κρίσης, έχει προχωρήσει αρκετά, θα πρέπει άμεσα να αρχίσει η διερεύνηση των Ισραηλινών και Κυπριακών προθέσεων για το μέλλον της. Σε αρκετούς κύκλους υπάρχουν συζητήσεις για προσφορά από τη πλευρά του Ισραήλ στρατιωτικών μέσων για κάλυψη των αναγκών της εν λόγω περιοχής, γεγονός το οποίο δεν αντιμετωπίζουν αρνητικά. Το θέμα του air policing του εναέριου χώρου της Κύπρου υπάρχει, ως ανοικτή πρόκληση για την Ελλάδα και το Ισραήλ. Πρόκειται όμως για μία απόφαση με ιδιαίτερο γεωπολιτικό βάρος, η οποία θα πρέπει να διερευνηθεί σε βάθος πριν υιοθετηθεί ή απορριφθεί, αλλά τα περιθώρια διαρκώς στενεύουν.

Συμπέρασμα

Τα ανωτέρω προτεινόμενα μέτρα αποτελούν στο μεγαλύτερο μέρος τους μία εφικτή βραχυπρόθεσμη επιλογή που μπορεί να υλοποιηθεί στα πλαίσια των υφιστάμενων επιχειρησιακών δυνατοτήτων των ελληνικών ΕΔ, απαιτούν όμως πολιτική υποστήριξη και βούληση.

Σε μεσοπρόθεσμο-μακροπρόθεσμο επίπεδο επιβάλλεται η στρατηγική αναδιάταξη των ελληνικών ΕΔ, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στην υπεράσπιση του θεάτρου επιχειρήσεων στο Αιγαίο Πέλαγος, την υλοποίηση της αμυντικής και ενεργειακής συνεργασίας ΕΛΛΑΔΟΣ – ΚΥΠΡΟΥ, των αποθεμάτων των υδρογονανθράκων και κυρίως της ασφάλειας της ΑΟΖ, αλλά και του ενδεχομένου να προκύψουν νέες ανάγκες στο θαλάσσιο χώρο νοτίως της Κρήτης.

Τέλος, τονίζεται ότι η παρούσα οικονομική κατάσταση της χώρας, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποτελέσει δικαιολογία ή άλλοθι για μειωμένη προσπάθεια ή συμβιβασμούς ως προς το αναγκαίο επίπεδο της μαχητικής ισχύος των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Η εθνική ασφάλεια και η οικονομική ευημερία είναι συνδεδεμένες δαιδαλώδες, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Paul Kennedy, δηλαδή ότι «ο πλούτος είναι συνήθως απαραίτητος για την υποστήριξη της στρατιωτικής ισχύος και η στρατιωτική ισχύς συνήθως απαιτείται για την απόκτηση και την προστασία του πλούτου / wealth is usually needed to underpin military power, and military power is usually needed to acquire and protect wealth».

Συνεπώς, η άμυνα και η οικονομία αποτελούν τους δύο βασικούς πυλώνες στους οποίους εδράζεται η εθνική στρατηγική ασφάλειας. Η διάθεση πόρων για την άμυνα και την ασφάλεια, μπορεί να θεωρηθεί ως μία επενδυτική διαδικασία (cost benefit), όπου οι δαπάνες άμυνας αντιπροσωπεύουν το κόστος της απαιτούμενης επένδυσης, με σκοπό να παραχθεί το εκάστοτε αναγκαίο επίπεδο άμυνας και ασφάλειας, που μετράται σε στρατιωτική ισχύ.

Πως η ΕΕ εξαρτάται από την Τουρκία: Κρίσιμες πρώτες ύλες

γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

 

Λίθιο, κοβάλτιο, βανάδιο, γραφίτης, βισμούθιο, είναι κάποιες από τις πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας για την ΕΕ. Συγκεκριμένα, ο κατάλογος αυτής της κατηγορίας πρώτων υλών για το 2020, περιέχει 30 ύλες έναντι 14 υλών του καταλόγου του 2011, 20 υλών του καταλόγου του 2014 και 27 υλών του καταλόγου του 2017.

Η Κομισιόν θεωρεί τις πρώτες ύλες ως κρίσιμης σημασίας όταν είναι απαραίτητες για την οικονομία, αλλά δεν μπορούν να εξορυχθούν με αξιόπιστο τρόπο εντός της ΕΕ και ως εκ τούτου, εισάγονται.

Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι πρώτες ύλες που είναι σημαντικές για την ενίσχυση της ψηφιοποίησης και τις μελλοντικές τεχνολογίες.

Ο βωξίτης, το λίθιο, το τιτάνιο και το στρόντιο προστίθενται στον κατάλογο για πρώτη φορά, ενώ το ήλιο, παρά το ότι παραμένει πηγή ανησυχίας, αφαιρέθηκε από τον κατάλογο του 2020 λόγω μείωσης της οικονομικής του σημασίας.

Η εξάρτηση από την Τουρκία

Η Τουρκία εξάγει στην ΕΕ δύο πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας, το αντιμόνιο και τα βορικά άλατα. Στην πραγματικότητα, η ΕΕ είναι πλήρως εξαρτημένη από την Τουρκία σε ό,τι αφορά αυτές τις πρώτες ύλες.

Για το αντιμόνιο, το ποσοστό εξάρτησης της ΕΕ από εισαγωγές από τρίτες χώρες ανέρχεται στο 100%. Η Τουρκία εξάγει στην ΕΕ το 62% του αντιμονίου που χρειάζεται. Το αντιμόνιο χρησιμοποιείται στην αμυντική/διαστημική βιομηχανία, στην κλωστοϋφαντουργία, στην αυτοκινητοβιομηχανία και στις κατασκευές.

Για τα βορικά άλατα, το ποσοστό εξάρτησης της ΕΕ από εισαγωγές ανέρχεται στο 100%.

Η Τουρκία εξάγει στην ΕΕ το 98% των βορικών που χρειάζεται και τα οποία χρησιμοποιούνται στην αμυντική/διαστημική βιομηχανία, στα ηλεκτρονικά, στην αυτοκινητοβιομηχανία, στις βιομηχανίες έντασης ενέργειας, στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, στον αγροτοδιατροφικό τομέα, στον ψηφιακό τομέα και στις κατασκευές.

Μαζί με τις μεταναστευτικές ροές, τα βορικά άλατα και το αντιμόνιο αποτελούν μία δεύτερη στρόφιγγα την οποία η Άγκυρα μπορεί να χρησιμοποιεί κατά το δοκούν, με απρόβλεπτες συνέπειες.

Η πορεία απεξάρτησης της ΕΕ

Η εξάρτηση της ΕΕ από τρίτες χώρες στον τομέα των πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας, έχει ανησυχήσει τις Βρυξέλλες. Το σπάσιμο του κύκλου της εξάρτησης αποτελεί προτεραιότητα για την Κομισιόν, με το βάρος να δίδεται στην απεξάρτηση από την Κίνα.

Η ΕΕ εξαρτάται από τις κινεζικές εξαγωγές κατά 38% στον βαρίτη, 93% στο βισμούθιο, 27% στο γάλλιο, 17% στο γερμάνιο, 93% στο μαγνήσιο, 47% στον φυσικό γραφίτη, 9% στον φώσφορο, 11% στα πυριτιούχα μέταλλα και σε απροσδιόριστα ποσοστά στο τιτάνιο, στο βολφράμιο και στο βανάδιο.

Το σχέδιο των Βρυξελλών περιλαμβάνει τη διαμόρφωση μίας «Συμμαχίας της ΕΕ για τις κρίσιμες πρώτες ύλες». Μεταξύ των προτεραιοτήτων της συμμαχίας περιλαμβάνονται η ανάπτυξη προηγμένης τεχνολογίας για τις μπαταρίες και το υδρογόνο ως καύσιμο, η διασφάλιση της προμήθειας σπάνιων γαιών και άλλων στοιχείων που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή μαγνητών και η προώθηση επενδύσεων καινοτομίας στην ΕΕ. Η εξάρτηση της αγοράς νέας τεχνολογίας ηλεκτρικών αυτοκινήτων από μπαταρίες κινεζικής προέλευσης κατά 80%, είναι κάτι που ανησυχεί την Κομισιόν. Στην ευρωπαϊκή στρατηγική περιλαμβάνεται και η χρήση του δορυφόρου «Κοπέρνικος» για τον εντοπισμό κοιτασμάτων και τη διαχείριση των υπαρχόντων.

Η πανδημία αποκάλυψε μία ζοφερή πραγματικότητα για την ΕΕ, αφού έφερε στο φως τα σημεία τρωτότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας. Από τις μπαταρίες μέχρι την ανανεώσιμη ενέργεια, ο κορωνοϊός κατέδειξε μία πικρή αλήθεια: Η Ευρώπη δεν μπορεί να το κάνει μόνη της, είναι εξαρτημένη από συγκεκριμένα προϊόντα, από πρώτες ύλες και από εφοδιαστικές αλυσίδες.

Από εδώ προκύπτει και η αντεπίθεση της Κομισιόν, η οποία συνειδητοποίησε ότι χωρίς υλικά όπως το στρόντιο και το κοβάλτιο δεν υπάρχει καμία βάση για την Πράσινη Ατζέντα της.

Η συσχέτιση της εξάρτησης της ΕΕ από τη μορφή του καθεστώτος των χωρών εισαγωγής, δίνει μία πρόσθετη σημασία στο θέμα. Η Κομισιόν θεωρεί ότι πρέπει να σπάσει η εξάρτηση από χώρες με αυταρχικά καθεστώτα. Δηλαδή, απεξάρτηση από τις κατά 93% εισαγωγές από το μαγνήσιο που χρησιμοποιείται στην κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών και καθισμάτων αυτοκινήτου, από την Κίνα του Σι Τζινπίνγκ, του 85% του νιόβιου που χρησιμοποιείται στα αεροπορικά καύσιμα και στους αγωγούς φυσικού αερίου και προέρχεται από τη Βραζιλία του Ζαΐρ Μπολσονάρο και του 98% των βορικών αλάτων που χρησιμοποιούνται στα πυρίμαχα προϊόντα και προέρχονται από την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν.

Η εμπειρία της εξάρτησης από το μονοπώλιο του ρωσικού φυσικού αερίου, έδειξε ότι υπάρχει ένα ρίσκο που η ΕΕ δεν θα ήθελε να ξαναπάρει, σε ό,τι αφορά τους τομείς των ηλεκτρονικών και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στους οποίους η επιρροή του Πεκίνου είναι μεγάλη. Και γίνεται μεγαλύτερη αν υπολογιστεί ότι το μεγαλύτερο μέρος του κοβαλτίου που παράγεται στο Κονγκό, αλλά και του αυστραλιανού λιθίου, υφίστανται επεξεργασία στην Κίνα, πριν εξαχθούν στην ΕΕ.

Με τα δεδομένα αυτά, η Τουρκία είναι καλά τοποθετημένη απέναντι στην ΕΕ. Μπορεί να εξαρτάται σε διάφορους τομείς από την ευρωπαϊκή τεχνογνωσία, αλλά και η ίδια έχει δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς εξάρτησης της ΕΕ από τις κρίσιμες πρώτες ύλες.

 

Εξωτερική πολιτική, κυπριακό και σημιτικός αμοραλισμός

Όπως ήταν φυσικό κι επόμενο, το χθεσινό tweet της κ. Διαμαντοπούλου, προκάλεσε πολλές αντιδράσεις τόσο για το περιεχόμενο όσο και για το ύφος με το οποίο είναι γραμμένο.

Η κ. Διαμαντοπούλου, δυστυχώς για εκείνη κι ακόμη χειρότερα για εμάς, αντιπροσωπεύει ό,τι πιο σάπιο έχει να επιδείξει η ελληνική πολιτική σκηνή. Οι μόνοι που δεν συμμερίζονται αυτή τη άποψη είναι οι οπορτουνιστές της πολιτικής μας ζωής, όπως ο πρόεδρος της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης κι ο αντιπρόεδρός του Άδωνις Γεωργιάδης ο οποίος, λαλίστατος όπως είναι πάντα, είχε χαρακτηρίσει «λαμπρή» (sic) την επιλογή της Άννας Διαμαντοπούλου για τη θέση του Γ.Γ. του ΟΟΣΑ… υποψηφιότητα την οποία τελικά απέσυρε η τελευταία λόγω της διαβλεπόμενης αποτυχίας.

Η κ. Διαμαντοπούλου είναι από τους ανθρώπους εκείνους που συνηθίζουν να προσβάλλουν την νοημοσύνη μας με «σοβαρότητα» κι «αξιοπρέπεια», κι επενδύουν στη κοντή μνήμη αλλά και την γενικότερη αστική μας ευπρέπεια που δεν θέλει ούτε διχόνοιες, ούτε εντάσεις, ούτε παροξυσμούς. Είναι από εκείνους που πιστεύουν ότι τα εθνικά μας θέματα, ως κομμάτι της γενικότερης πολιτικής διαχείρισης, οφείλουν - κι αυτά - να αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Τι διαπραγμάτευσης; Δεν έχει καμία απολύτως σημασία.

Αν θα μπορούσαμε να την προσωποποιήσουμε, αυτή ακριβώς είναι η κληρονομιά της εποχής Σημίτη και του «εκσυγχρονιστικού» ΠΑΣΟΚ που, σε αντιδιαστολή με το πατριωτικό κέντρο, ανέδειξε ένα πλήθος γραφειοκρατών και τεχνοκρατών με υποχωρητική νοοτροπία, άγνοια κι απουσία στόχου. Δίχως όραμα κι αδυναμία κατανόησης του πραγματικού κινδύνου και για την χώρα μας και για τον λαό μας. Γι’ αυτό άλλωστε χρησιμοποιούν με ευκολία όρους όπως «συμφέροντα», «πατριωτισμός», «μέλλον», «εξέλιξη», «δημοκρατία», «πολιτισμός», «συναίνεση»  κ.ο.κ.

Η εκλογική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ το 2012, διοχέτευσε όλες αυτές τις δυνάμεις κι έστειλε όλα αυτά τα πρόσωπα στα υπόλοιπα κόμματα. Έτσι, τους βρίσκουμε διαρκώς μπροστά μας. Εν πάση περιπτώσει και για να μην μακρηγορώ, αυτό το πολιτικό κατεστημένο επιβεβαιώνει διαρκώς πως  δεν γνωρίζει τι θέλει, δεν έχει κανένα σχέδιο και δεν μπορεί να προσφέρει στην πατρίδα και τον ελληνισμό ό,τι έχει πραγματικά ανάγκη. Δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι, προσδοκούν ανάσταση νεκρών, πιστεύουν σε θαύματα και περιμένουν τη λύση από τον από μηχανής θεό που θα τους βγάλει από την δύσκολη θέση. 

Για να μην έχουμε αυταπάτες κι επειδή το κυπριακό λειτουργεί ως πλατφόρμα απορρόφησης κραδασμών, η ελληνική πολιτική ελίτ αντιλαμβάνεται την διαμόρφωση και την άσκηση της εξωτερικής μας πολιτικής ως τεχνοκρατικό ζήτημα πλήρως εναρμονισμένο με την «δυτική θεώρηση των πραγμάτων» και δεν την αφορά ιδιαίτερα η ακεραιότητα του ελληνισμού και η υπεράσπιση των εθνικών μας θεμάτων αφού αυτή εξυπηρετείται (κυρίως και με οικονομικούς όρους) από τον ευρωπαϊκό παράγοντα.

Αν η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν βρει τρόπο να απαλλαγεί από τα σημιτικά βαρίδια – βλέπε ΕΛΙΑΜΕΠ, ακαδημαϊκούς, επιτρόπους, και λοιπούς… αν η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν σχεδιαστεί εκ νέου με όραμα, στόχους κι αυτοπεποίθηση σε πολλαπλά επίπεδα – όπως σε άλλο χρόνο και με άλλη ευκαιρία έχει επισημάνει κι ο Νίκος Δένδιας, πολύ φοβάμαι πως θα δούμε και θα βιώσουμε δράματα.  

Ενισχύουν οι ΗΠΑ την Ελλάδα;

γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

Οι Αμερικανοί γερουσιαστές Bob Menendez, Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, και Marco Rubio, προτείνουν την εισαγωγή νέας νομοθεσίας για την ενίσχυση της αμυντικής εταιρικής σχέσης των Ηνωμένων Πολιτειών με την Ελλάδα.

Το σχέδιο νόμου αποσκοπεί στο να ενισχύει την υποστήριξη για τον εκσυγχρονισμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, επιτρέποντας νέες μεταφορές αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού και προωθώντας την αυξημένη πολυμερή δέσμευση μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ και Ηνωμένων Πολιτειών. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://www.geoeurope.org/2021/06/11/enisxyoyn-oi-ipa-tin-ellada/

Τουρκία: γλίτσα και διπλωματία

 

Αναπόφευκτα το βλέμμα όλων είναι στραμμένο στην επικείμενη συνάντηση Μπάϊντεν-Ερντογάν που θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Δευτέρα, στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ καθώς, όπως εκτιμάται, αυτή θα προσδιορίσει σε μεγάλο βαθμό τις κινήσεις που θα επιλέξει να κάνει η γειτονική μας χώρα στη γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής μας στο προσεχές μέλλον.

S-400, Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειος, κουρδικό, παλαιστινιακό, λιβυκό και συριακό ζήτημα, το προσφυγικό και οι μεταναστευτικές ροές, ανθρώπινα δικαιώματα, η εμπλοκή της στη σύγκρουση μεταξύ Αζέρων και Αρμενίων, η πολιτική, οικονομική, θρησκευτική και πολιτιστική διείσδυση στις χώρες της Βαλκανικής, η σχέση με τη Ρωσία, με τρομοκρατικές οργανώσεις και μαφιόζους… μαύρο χρήμα, εκβιασμοί, δολοφονίες, απαγωγές αντιφρονούντων, ναρκωτικά, όπλα… απ’ όπου κι αν πιάσει κανείς το νήμα, είναι αδύνατον να γνωρίζει εκ προοιμίου την εξέλιξη των πραγμάτων σε βάθος χρόνου.

Επιπλέον, καλά κρατεί ο ανταγωνισμός με Αίγυπτο και Σ. Αραβία και παραμένει ανοικτό το μέτωπο με το Ισραήλ. Μένει επίσης να δούμε ποιοι όροι και προϋποθέσεις θα διαμορφώσουν τελικά την προνομιακή σχέση που επιδιώκει να έχει η Τουρκία με την Ε.Ε., έστω κι αν η ίδια συνιστά διαρκή απειλή για ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ας μην τρέφουμε αυταπάτες. Τίποτε δεν θα λυθεί ως διά μαγείας.

Παρά τη σχεδόν καθημερινή προκλητική ρητορική των αξιωματούχων της και την αλαζονική συμπεριφορά που επιδεικνύει προς φίλους κι εχθρούς, η Άγκυρα διατηρεί αυτό το διάστημα ήπιους τόνους στο διπλωματικό πεδίο[1] κι επιλέγει να εντείνει τις καταδρομικές της επιχειρήσεις εναντίον κουρδικών στόχων στο βόρειο Ιράκ.

Πιο αναλυτικά, ο μεγαλύτερος εφιάλτης της Τουρκίας, εκτός του «ελληνικού φράχτη», εξακολουθεί να είναι η προοπτική ενός ελεύθερου, ανεξάρτητου και κυρίαρχου Κουρδιστάν στο μαλακό υπογάστριό της, κάτι που αποτελεί πονοκέφαλο και για τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής με έντονο το κουρδικό στοιχείο στο εσωτερικό τους.

Από μία άλλη οπτική γωνία, δεν είναι καθόλου αυτονόητο πως οι ΗΠΑ θα επιθυμούσαν ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος. Δεν έχουν πειστεί πως μια τέτοια εξέλιξη θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους.[2] Όμως, το πρόβλημα είναι η Τουρκία κι όχι η πολιτική των ΗΠΑ.

Το κουρδικό, αντίθετα με ό,τι οι Τούρκοι ισχυρίζονται περί εσωτερικής κοινωνικής συνοχής κι εθνικής ασφάλειας είναι βασικό ζήτημα εξωτερικής και οικονομικής πολιτικής μια και πιθανή ενίσχυση των Κούρδων στην περιφέρειά της - με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το εσωτερικό της - αλλάζει τις ισορροπίες και θέτει άμεσα σε κίνδυνο το κυριαρχικό της όραμα.  

Η υποκινούμενη από την Τουρκία πολεμική σύρραξη Αζέρων κι Αρμενίων στον νότιο Καύκασο το περασμένο φθινόπωρο - μεταξύ άλλων - αυτόν ακριβώς τον σκοπό εξυπηρετούσε. Να αναδείξει τον ηγεμονικό της ρόλο σε ένα πεδίο που με βεβαιότητα δεν θα αποτύγχανε. Ο Καύκασος δεν είναι Αιγαίο και η Αρμενία δεν είναι Ελλάδα.

Μάλλον επιπόλαια – κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, την ίδια ακριβώς φιλοδοξία είχε και κατά την πρόσφατη σύγκρουση Χαμάς-Ισραήλ, με την επιτευχθείσα εκεχειρία να απογοητεύει την τουρκική διπλωματία και να την εκθέτει στα μάτια ολόκληρης της διεθνούς κοινότητας, με τις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες να αγνοούν επιδεικτικά τα κελεύσματα[3] του Μεβλούτ Τσαβούσογλου για συντονισμένη δράση εναντίον του Ισραήλ.    

Από την στιγμή που υπερεκτίμησαν τη δυναμική τους[4], οι γείτονές μας προσπαθούν να πείσουν τους «μεγάλους παίκτες» για την γεωστρατηγική σημασία μίας ισχυρής Τουρκίας που (θα) είναι σε θέση να διασφαλίζει συμφέροντα κι ισορροπίες μακρυά και πέρα από τα όποια ηθικά διλήμματα. Και βρίσκουν ευήκοα ώτα. Όχι όμως εκείνα που πραγματικά θα επιθυμούσαν ή τουλάχιστον όχι στον βαθμό που θα τους επέτρεπε να «λύνουν» και να «δένουν». Κατά συνέπεια, εκεί που «διαμεσολάβηση», απειλές και παρεμβάσεις δεν πιάνουν τόπο, επιστρέφουν στη λογική κι επιστρατεύεται η διπλωματία.

Η επίσκεψη Τσαβούσογλου στην Γαλλία την περασμένη Δευτέρα μπορεί να ειδωθεί μέσα από αυτό το πρίσμα. Επίσημα, ο λόγος της επίσκεψης ήταν η εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών. Ανεπίσημα, υπήρξε μία ακόμη ευκαιρία για να ξεδιπλωθεί όλο το εύρος της τουρκικής «δυναμικής» κι αποφασιστικότητας, δίνοντας παράλληλα την δυνατότητα στη γαλλική πλευρά να μετρήσει τον χώρο και των δικών της κινήσεων.

Ο Ζαν-Υβ Λε Ντριάν υποδέχθηκε τον Τούρκο ομόλογό του με τον ενδεδειγμένο τρόπο και η συνάντηση των δύο ανδρών πραγματοποιήθηκε σε φιλικό κλίμα. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι οι σχετικές ανακοινώνεις των Υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών δεν προσφέρονται για σχολιασμό· όμως, το άρθρο του Τούρκου Υπουργού των Εξωτερικών που δημοσιεύθηκε από την γαλλική l’Opinion[5], αν μη τι άλλο, συνιστά μνημείο υποκρισίας, θρασύτητας, πολιτικής αγυρτείας και αμοραλισμού.

Αφού εκθέτει επιγραμματικά την τουρκική αντίληψη για όλα τα ζητήματα που παραμένουν ανοικτά με ευθύνη της Τουρκίας, ο «φίλος» όλων Μεβλούτ, απευθυνόμενος στη γαλλική κοινή γνώμη, ούτε λίγο ούτε πολύ, παραδίδει μαθήματα πολιτικού πολιτισμού!

Συνεργασία, σταθερότητα, δικαιοσύνη, ασφάλεια, ανθρώπινα δικαιώματα, διάλογος, ιστορική αλήθεια, παρεξήγηση… είναι κάποιες από τις λέξεις που συνθέτουν τον σκελετό της επιχειρηματολογίας του.

Έτσι, διαβάζουμε ότι η Τουρκία κόπτεται για την ευημερία Αρμενίων και Αζέρων, όπως ακριβώς και για την ευημερία των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Με τις πολιτικές της επιδιώκει την ασφάλεια και τη σταθερότητα στη Αν. Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, δεν απειλεί αλλά διασφαλίζει την εδαφική ακεραιότητα των γειτόνων της (…), ο διάλογος με την Ελλάδα «επιβεβαιώνει» πως δεν έχει επεκτατικές βλέψεις και πως όλα λύνονται με καλή διάθεση, αγκαλιές και φιλιά ενώ, σε ό,τι αφορά στην Ευρώπη, η Τουρκία είναι ο θεματοφύλακας των ευρωπαϊκών αξιών!

Οι δε δάσκαλοι και ιμάμηδες που στέλνονται σωρηδόν και στην Γαλλία κι αλλού, δεν βρίσκονται σε εντεταλμένη υπηρεσία αλλά εργάζονται για την εξάλειψη της ισλαμοφοβίας και των διακρίσεων εις βάρος των μουσουλμάνων ευρωπαίων πολιτών! Στην Γαλλία δρουν επικουρικά στην εξυπηρέτηση των Γάλλων (τουρκογενών ή μη) μουσουλμάνων που σημαίνει ότι η Γαλλία είναι, προφανώς(!), ανίκανη να φροντίζει και να εξυπηρετεί τους πολίτες της…

Ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας μοιάζει να επιζητά στην κοινή γνώμη νομιμοποίηση της εισβολής και της κατοχής του βόρειου τμήματος της Κύπρου, κι επιμένει ότι η Τουρκία πρέπει να έχει λόγο και ρόλο μέσα στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, την ίδια ώρα που αδυνατεί να καταλάβει γιατί η εικόνα της χώρας του έχει πληγεί, αποδίδοντας όλο το κακό σε «παρεξηγήσεις» και «παρερμηνείες»...

Όλως τυχαίως προηγήθηκε της επίσκεψης του στην Γαλλία η αιματηρή επίθεση ενόπλων σε βόρεια επαρχία της Μπουρκίνα Φάσο[6], στα σύνορα με το Μάλι και τον Νίγηρα, με αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 160 ανθρώπων. Αν επιβεβαιωθεί ότι πρόκειται για έργο τζιχαντιστών που υποστηρίζονται από την Τουρκία, τότε, αυτή η επίθεση ήταν πράγματι ένα δείγμα αποφασιστικότητας κι αντικείμενο διαπραγμάτευσης, εκεί ακριβώς που συγκρούονται γαλλικά και τουρκικά συμφέροντα και κανείς δεν δίνει ιδιαίτερη προσοχή…

Σε γενικές γραμμές, η τουρκική διπλωματία καταβάλλει προσπάθειες που θα εντείνει ακόμη περισσότερο στο προσεχές μέλλον, για να αντιστρέψει το αρνητικό κλίμα εις βάρος της.

Στον αντίποδα των εσωτερικών προβλημάτων, την καταβαράθρωση της οικονομίας, το ορυμαγδό των αποκαλύψεων από τον Σεντάτ Πεκέρ και των δυσεπίλυτων διαφορών στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, τη βόρεια Αφρική, τη σχέση με τη Ρωσία και τους S-400, ο Τούρκος Πρόεδρος από την πλευρά του θα επιχειρήσει να αναδείξει την δυναμική της τουρκικής επιρροής στους μουσουλμανικούς και τουρκογενείς πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας (το είδαμε ήδη με την ανάληψη της ηγεσίας της Very High Readiness Joint Task Force[7] και του ελέγχου του αεροδρομίου της Καμπούλ[8]), ελπίζοντας πως θα επιτύχει τουλάχιστον αυτόν τον εθνικό στόχο, της υπολογίσιμης δύναμης δηλαδή, μια και προς το παρόν η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να βρίσκεται σε συνθήκες ρευστότητας, και δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί ο ρόλος που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι Κούρδοι. 

«Η μόνη προσδοκία μας από τους εταίρους μας στη συμμαχία είναι να επιδειχθεί σεβασμός στα κυριαρχικά δικαιώματα και τις ευαισθησίες της χώρας μας για την ασφάλεια. Θα επαναλάβουμε τις προτάσεις συνεργασίας μας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την αποτελεσματική καταπολέμηση των ανθρωπιστικών κρίσεων» ανέφερε μεταξύ άλλων ο Τούρκος Πρόεδρος απευθυνόμενος στα μέλη την Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματός του.[9]

Αν και τίποτε δεν είναι και δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο ένα είναι σίγουρο: Το μέλλον του Ερντογάν είναι ήδη προδιαγεγραμμένο, αδιάφορα από το είδος και την ποιότητα στις σχέσεις Τουρκίας – Δύσης από εδώ και στο εξής.

---

[1] https://www.huffingtonpost.gr/entry/ellenotoerkika-kai-chorochronos_gr_60b54d86e4b02a79db912196

[2] https://www.liberal.gr/world/ch-akar-to-problima-mas-me-tis-ipa-einai-i-stirixi-stous-kourdous-ochi-oi-s-400/383049

[3] https://www.dailysabah.com/politics/israel-alone-is-responsible-for-tragedy-in-palestine-cavusoglu/news

[4] https://www.huffingtonpost.gr/entry/ellenike-strateyike-meta-ton-erntoyan_gr_60ba1f46e4b0fd4b8698a616

[5] https://www.lopinion.fr/edition/international/mevlut-cavusoglu-ministre-affaires-etrangeres-turquie-france-amies-alliees-246207

[6] https://www.dw.com/en/burkina-faso-jihadis-massacre-more-than-100-civilians/a-57788910

[7] https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_180627.htm

[8] https://www.capital.gr/diethni/3549979/to-afganistan-sta-xeria-tou-erntogan-to-nato-poulise-to-aerodromio-tis-kampoul-stin-tourkia

[9] https://www.trt.net.tr/greek/tourkia/2021/06/09/omilia-erntogan-ste-sunedriase-tou-kommatos-tou-ste-met-1654787

 

Εξωτερική πολιτική, αυθεντίες κι ειδήμονες

Σε πρόσφατο διάλογο που είχα στο facebook αναφορικά με το Ισλάμ στην Τουρκία και τους τρόπους που ασκεί η χώρα την εξωτερική της πολιτική και προωθεί τις διεθνείς της σχέσεις, παρενέβη εμβόλιμα άνθρωπος που αυτοπαρουσιάζεται ως «πολιτικός αναλυτής» με «ειδίκευση» στη Μέση Ανατολή και με έντονη διαδικτυακή παρουσία σε διάφορα ηλεκτρονικά μέσα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Σκέφτηκα, να μία καλή ευκαιρία να συζητήσω με κάποιον που μάλλον έχει γνώσεις και πιθανόν θα μάθω κάτι παραπάνω!

Στο μεσοδιάστημα των σχολίων που ανταλλάσσαμε, με την βοήθεια της google αναζήτησα την γραπτή του μαρτυρία κι ομολογώ ότι, παρά το «βαρύ» και πολύ καλά στημένο βιογραφικό, προβληματίστηκα με τις θέσεις που διατύπωνε με τα κείμενά του. Εν πάση περιπτώσει, ο καθένας μπορεί να λέει και να γράφει ό,τι θέλει. Έτσι, άφησα στην άκρη άρθρα κι αναλύσεις για αργότερα κι επικεντρώθηκα στη συνομιλία μας.

Πιθανόν να αντιλαμβάνεστε ότι η εξωτερική πολιτική μιας χώρας δεν είναι μονοδιάστατη. Δεν ασκείται δηλαδή μόνον από τους διπλωμάτες. Ακόμη κι όλοι εμείς που δεν έχουμε κάποιον πολιτικό ρόλο αλλά θέλουμε να έχουμε δημόσιο λόγο και επικοινωνούμε με ξένους φίλους ή συνεργάτες ή και με αγνώστους μέσα από το κάθε κανάλι κοινωνικής δικτύωσης· όσοι συμμετέχουμε σε διεθνείς οργανώσεις, λέσχες, συλλόγους ή διάφορα φόρουμ, αποτελούμε κατά κάποιο τρόπο μέρος αυτής της διαδικασίας και ό,τι λέμε κι ό,τι εκφράζουμε έχει αντίκτυπο για την χώρα μας και για την εικόνα της.

Για ό,τι με αφορά κι εφόσον το πιστεύω αυτό, θέλω πάντα να είμαι προσεκτικός στις απόψεις που εκφράζω. Δεν τα γνωρίζω όλα. Τουναντίον, μέσα από την μελέτη και τον διάλογο προσπαθώ να μάθω περισσότερα και καλύτερα. Έτσι, χτίζω στη συνέχεια και την δική μου αξιοπιστία.

Στα σχόλιά του – για να επιστρέψω στο αρχικό θέμα αυτής της ανάρτησης - ευθύς εξ αρχής φάνηκε η έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων και για το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας και για την ίδια την δομή του Ισλάμ στη χώρα. Διέκρινα επίσης αδυναμία ερμηνείας αντιλήψεων και συμπεριφορών, γεγονός που με προβλημάτισε ακόμη περισσότερο δεδομένου του πλήθους των άρθρων του για το συγκεκριμένο θέμα.

Παρά την καλή μου πρόθεση και την επιθυμία μου να έχει η ανταλλαγή των απόψεών μας ένα ωφέλιμο αποτέλεσμα, η «αυθεντία» του συγκεκριμένου προσώπου δεν επέτρεπε καμία απολύτως θετική προοπτική! Από τις νουθεσίες τύπου να είμαστε ιδιαιτέρως προσεκτικοί όταν τοποθετούμεθα για πράγματα για τα οποία η γνώση μας δεν είναι ολοκληρωμένη φτάσαμε στους … φωστήρες της επιστήμης, τους εγχώριους προπαγανδιστές και την ελληνική θεοκρατία (sic) που δεν συγκρίνεται με το κοσμικό χαρακτήρα της γείτονος…

Χωρίς πολλά πολλά, αποχώρησα από τον διάλογο σε εκείνο ακριβώς το σημείο, αφού δεν είχε πλέον κανένα νόημα κι αποφάσισα να μην ασχοληθώ περισσότερο. Δεν σε αφήνουν όμως ν’ αγιάσεις! Φαίνεται, ο συνομιλητής μου βρέθηκε σε δύσκολη θέση κι αργότερα στο προσωπικό του προφίλ, βάλθηκε γι’ ακόμη μία φορά να κατηγορεί την χώρα μας επειδή νομίμως και δικαίως και φυσιολογικώς αναγνωρίζει μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη κι όχι τουρκική! Δεν έκρυψε δε την ενόχλησή του από τη στάση του επικεφαλής της Ελληνικής Διπλωματίας κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Άγκυρα και για τα όσα απάντησε στις ανακρίβειες και τις αιτιάσεις του Τούρκου συναδέλφου του.

Απόψεις και θέσεις ενός αιρετικού; Δεν νομίζω. Προφανώς δεν έχει διαβάσει και δεν έχει μελετήσει τη Συνθήκη της Λωζάννης. Δεν έχει βρεθεί ποτέ στη Θράκη και δεν έχει έρθει σε επαφή με τους ανθρώπους της. Διαφορετικά, θα ήξερε πως η μειονότητα είναι θρησκευτική κι όχι εθνική. Άλλωστε, ακόμη και οι πλέον άσχετοι και αδιάφοροι γνωρίζουν πως η έννοια της εθνικής ταυτότητας εξακολουθεί να είναι ζητούμενο για την Τουρκία. Δεν το λέμε εμείς. Οι ίδιοι οι Τούρκοι το λένε.

Επιπλέον, αν κάποτε βρέθηκε στην γειτονική μας χώρα, βάσιμα μπορώ να αμφιβάλλω για το αν συναντήθηκε ποτέ με ανθρώπους της ομογένειάς μας, αν γνωρίζει πως σκέπτονται και πως αισθάνονται και ποια είναι η θέση τους μέσα στην τουρκική κοινωνία.

Αναρωτιέμαι, υπάρχει Έλληνας ή όποιος άλλος «αναλυτής» με «ειδίκευση» που να μην έχει - έστω - διαβάσει τη Συνθήκη της Λωζάννης; Υπάρχει Έλληνας «πολιτικός αναλυτής» που δεν γνωρίζει τα βασικά; Αν ναι, τότε τι αναλυτής είναι;

Οι ερωτήσεις αυτές, όπως αντιλαμβάνεστε, είναι ρητορικές. Εκείνο που θέλω να υπογραμμίσω - κλείνοντας, είναι η προσοχή με την οποία οφείλουμε να προσεγγίζουμε θέματα που μας ενδιαφέρουν ή μας απασχολούν, κι έχουν πτυχές και προεκτάσεις που αγνοούμε ή αδυνατούμε να κατανοήσουμε. Δεν μπορεί κανείς να ισχυρίζεται «βαθιά γνώση», ούτε και να επικαλείται την «αυθεντία» του για να προσδώσει κύρος κι αξιοπιστία στα λεγόμενά του. Εκείνος που γνωρίζει είναι συνήθως ταπεινός και στην έκφρασή του και στη συμπεριφορά του απέναντι στους συνομιλητές του.

Δεν υπάρχει καμία απολύτως περίπτωση νουθεσίας από την πλευρά μου. Ούτε τώρα, ούτε ποτέ άλλοτε. Όλοι μας οφείλουμε να περνάμε από το κόσκινο κάθε ιδέα, κάθε άποψη και κάθε πληροφορία από όπου κι από όποιον κι αν προέρχεται, αν θέλουμε πραγματικά να γνωρίζουμε.   

Κριτική επί των χθεσινών κοινών δηλώσεων Δένδια-Τσαβούσογλου

 

Δύο είναι, κατά την άποψή μου, οι φράσεις-κλειδιά που αποκαλύπτουν τη ποιοτική στάθμη της πολύ καλά σκηνοθετημένης πολιτικής επιθεώρησης που παρακολουθήσαμε από τους δέκτες μας. Η φράση του Νίκου Δένδια περί πλήρους επίγνωσης των διαφορετικών και σε αρκετά σοβαρά θέματα των διαμετρικά αντίθετων θέσεων που πρεσβεύουν Ελλάδα και Τουρκία, και η φράση του Μεβλούτ Τσαβούσογλου περί συνέχισης των διμερών μας σχέσεων χωρίς προϋποθέσεις και χωρίς όρους.

Το ερώτημα που αναπόφευκτα προκύπτει είναι, τι ακριβώς ωφελήθηκε η χώρα μας από αυτή τη συνάντηση;

Οι απαντήσεις πολλές και ποικίλουν ανάλογα με τον τρόπο που βλέπει κι αντιλαμβάνεται κανείς τα πράγματα. Όμως – θεωρώ, οφείλουμε να έχουμε υπόψη μας ορισμένα πολύ σημαντικά δεδομένα για την εξαγωγή συμπερασμάτων.

Πρώτον, κατά την «ιδιωτική» επίσκεψη στη Θράκη του Τούρκου Υπουργού των Εξωτερικών, επιχειρήθηκε για ακόμη μία φορά η εργαλειοποίηση της μουσουλμανικής μειονότητας αν και μάλλον αποτυχημένα καθώς, οι τούρκοι αδυνατούν να βρουν ικανά ερείσματα σε μία περιοχή και σε έναν πληθυσμό που χαρακτηρίζεται από ισχυρή εθνική συνείδηση αδιάφορα από το θρήσκευμα, τις γαλιφιές, τις απειλές ή τις παροχές που αφειδώς υπόσχονται και δίνουν σε όσους επιλέγουν τα κρεμμύδια και τις πατάτες για ορεκτικό, κυρίως πιάτο κι επιδόρπιο. Εν τούτοις, το πρόβλημα είναι υπαρκτό κι οφείλουμε να προστατεύουμε με κάθε τρόπο τους μουσουλμάνους συμπατριώτες μας από κινήσεις που προσβάλλουν την ζωή τους, τα όνειρα και τις προσδοκίες τους.  

Δεύτερον, θα πρέπει να μην λησμονούμε ποτέ τι έχει προηγηθεί. Τι έχει λεχθεί και τι έχει συμβεί.

Και τρίτον, κι ίσως τούτο να είναι το πιο εξοργιστικό, την ώρα που ο Νίκος Δένδιας ανέμενε να υποδεχθεί με χαρές και φιλιά τον «φίλο» του Μεβλούτ, οι τουρκικές αρχές κρατούσαν αναιτιολόγητα και παράνομα Ελληνίδα συγγραφέα στα κρατητήρια του αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης.  

Η Άγκυρα επιδιώκει να αποκαταστήσει την εικόνα της σοβατίζοντας, τακτοποιώντας και ξεσκονίζοντας όπου κι όπως μπορεί. Πολύ φοβάμαι πως αυτή τη φορά της δώσαμε μία χείρα βοηθείας που θα την χρησιμοποιήσει εναντίον μας μόλις βρει την κατάλληλη ευκαιρία. Όσο κι αν θέλει να δείξει ένα καλό πρόσωπο, είναι εκείνη η οποία υπονομεύει και τις σχέσεις μας αλλά και τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή μας.

Οπωσδήποτε, η διαφορά στον πολιτικό μας πολιτισμό είναι αδιαμφισβήτητη αλλά, η στάση μας θα πρέπει να έχει πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και να μην μεταβάλλεται κατά περίπτωση. Η διπλωματική αβρότητα βεβαίως κι επιβάλλεται μέχρι ενός σημείου όμως! Από εκεί κι έπειτα αποδομεί από μόνη της τους όρους και τις προϋποθέσεις καλής γειτονίας. Υπό αυτή τη συνθήκη, ειλικρινής διάλογος κι ομαλοποίηση δεν μπορεί να υπάρξει.

Η όποια – καλοδεχούμενη – συμφωνία στον οικονομικό κι εμπορικό τομέα είναι απλά άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε. Μένει βέβαια να δούμε και το αποτύπωμα που θα αφήσει η ενίσχυση αυτής της συνεννόησης-συνεργασίας.

Η δε επικείμενη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν σε λίγες ημέρες στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, ενδεχομένως να είναι μία θετική εξέλιξη. Το σίγουρο είναι πως η Τουρκία αγόρασε από εμάς χρόνο και δικαιολογίες πάμφθηνα.

Η γειτονική μας χώρα εξακολουθεί να έχει τις ίδιες διαθέσεις κι αξιώσεις κι αν η ελληνική πλευρά δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένη και δεν βρίσκεται διαρκώς σε εγρήγορση, ενδεχομένως να υποχρεωθεί, σύντομα ή λίγο αργότερα, σε πολιτικούς συμβιβασμούς που θα επιτρέψουν στην Τουρκία μεγαλύτερη ευελιξία εις βάρος του ελληνισμού.

Για να απαντήσουμε λοιπόν και στο αρχικό ερώτημα, η συνάντηση των δύο Υπουργών των Εξωτερικών δεν είχε για εμάς κανένα ουσιαστικό και πρακτικό αποτέλεσμα.   

Η Τουρκία, η Ινδία και οι S-400

γράφει ο Ανδρέας Καρατζής

Το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400 πέρα από τη στρατιωτική του σημασία, έχει αποκτήσει και μία αντίστοιχη διπλωματική. Οι S-400 έχουν πωληθεί από τη Ρωσία στη Λευκορωσία, στην Τουρκία, στην Ινδία και στην Αλγερία, ενώ έχουν αναπτυχθεί από τη Μόσχα και τη Συρία.

Από το 2009 η Ουάσιγκτον και η Άγκυρα είχαν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την πώληση στην Τουρκία του συστήματος Patriot, χωρίς αποτέλεσμα. Το 2017, η Τουρκία αγόρασε το ρωσικό σύστημα, ως αποτέλεσμα και της βοήθειας που προσέφερε ο Βλαντιμίρ Πούτιν στον Ταγίπ Ερντογκάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016.

Από εκεί και πέρα τα γεγονότα είναι γνωστά. Η Τουρκία αποβλήθηκε από το πρόγραμμα του F-35 και τον Δεκέμβριο 2020 της επιβλήθηκαν κυρώσεις από τις ΗΠΑ που αφορούσαν την πολεμική της βιομηχανία.

Η Ινδία έχει επίσης αγοράσει τους S-400, των οποίων η παραλαβή θα γίνει στο τέλος του 2021 και η Ουάσιγκτον την απειλεί με κυρώσεις. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://www.geoeurope.org/2021/04/05/i-toyrkia-i-india-kai-oi-s-400/

Επιστολικά πραξικοπήματα κι άλλα ισλαμιστικά τερτίπια

Μόνον οι έλληνες δημοσιογράφοι εξεπλάγησαν από τις πολιτικές εξελίξεις που δρομολογήθηκαν στην γειτονική μας χώρα, από την ανοικτή επιστολή των απόστρατων ναυάρχων προς κάθε… «ενδιαφερόμενο». Η παρουσίαση του όλου θέματος, οι ερωτήσεις που απευθύνουν προς τους ειδικούς των διεθνών σχέσεων και των ελληνοτουρκικών καθώς, και ο σχολιασμός τους, δείχνει ξεκάθαρα πως οι «παντογνώστες» μας δεν έχουν ιδέα για το τι πραγματικά συμβαίνει.

Ας προσπαθήσουμε να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά. Ουδέποτε έχει επιχειρηθεί πραξικόπημα με επιστολή! Ούτε καν σαν ιδέα δεν στέκει! Η τουρκική κοινωνία ακόμη ταλανίζεται από την τροπή που πήραν τα πράγματα από το δήθεν πραξικόπημα του 2016 κι έπειτα· επομένως, δεν υπήρχε καμία περίπτωση ο οποιοσδήποτε στρατιωτικός, πολύ δε περισσότερο του ναυτικού, να μην είναι προσεκτικός στη συμπεριφορά και την έκφρασή του.

Ο στρατός στην Τουρκία, εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον δεν συνιστά πολιτική παράμετρο στη διακυβέρνηση της χώρας. Τουλάχιστον όχι με την έννοια που γνωρίζαμε κατά το παρελθόν. Τί ακριβώς συνέβη και «ξαφνικά» κάποιοι απόστρατοι – ή και εν ενεργεία, δεν έχει σημασία – θυμήθηκαν τον ρόλο τους;

Η απάντηση είναι απλή. Το καθεστώς Ερντογάν σε συνεννόηση με ισλαμιστές στρατιωτικούς, έβγαλε έναν ακόμη άσσο από το μανίκι με σκοπό την αλλαγή της ατζέντας και την υποστήριξη του με την αποκάλυψη αντιφρονούντων και τον εκφοβισμό των διαφωνούντων που ως άμεση συνέπεια θα έχει την ποινικοποίηση της ελεύθερης έκφρασης. Δυστυχώς για την Τουρκία, κάποιοι από τα πιο φιλελεύθερα και προοδευτικά στοιχεία της παρασύρθηκαν και την πάτησαν σαν αγράμματοι.  

Αλλαγή της ατζέντας. Το καθεστώς Ερντογάν έχει αποτύχει σχεδόν παντού. Από την εξωτερική πολιτική και τα εξοπλιστικά, μέχρι την παιδεία και τον πολιτισμό. Κάθε μέρα που περνάει αυτή η αποτυχία γίνεται ολοένα και πιο έντονα επώδυνη για τους πολίτες αλλά και για το σαράι στην Άγκυρα. Οι μόνοι που δεν το αντιλαμβάνονται είναι τα πλήθη των τούρκων εθνικιστών κι ισλαμιστών, οι γερμανοί, οι ισπανοί, οι ιταλοί, οι ούγγροι, οι μαλτέζοι… Ακόμη και στον ισλαμικό κόσμο, οι φιλοδοξίες των τούρκων προκαλούν την αντίδραση των παραδοσιακών δυνάμεων όπως η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία. Παράλληλα, ο εθνικισμός που θέλει να προβάλλει ένα πρόσωπο πιο «καθαρό» απαξιώνοντας την κεμαλική του διάσταση, έχει προκαλέσει σύγχυση κι εκνευρισμό μέσα στους εθνικιστικούς κύκλους οι οποίοι αποτελούν - ακόμη - προνομιακό πεδίο των εθνολαϊκιστών του κεμαλισμού.

Εκφοβισμός και ποινικοποίηση της ελεύθερης έκφρασης. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση. Για το Ισλάμ και μάλιστα για την τουρκική εκδοχή του, κάθε άποψη που δεν ταυτίζεται με την επίσημη άποψη της ηγεσίας δεν θεωρείται μειοψηφική και δεν είναι σεβαστή – όπως συμβαίνει σε όλες τις ελεύθερες και δημοκρατικές κοινωνίες αλλά, εχθρική απέναντι στο ίδιο το κράτος και τον λαό. Κάθε ένας που εκφράζει ελεύθερα την άποψή του είναι ένας εν δυνάμει κίνδυνος και αντιμετωπίζεται αναλόγως.

Ο τουρκικός στρατός, μετά από δεκαοκτώ ολόκληρα χρόνια διακυβέρνησης Ερντογάν έχει απολέσει τον χαρακτήρα του. Ο ρόλος του έχει απαξιωθεί συνταγματικά και έχουν ανέλθει στα ανώτερα κλιμάκια ισλαμιστές που έχουν διαβρώσει το έδαφος κάτω από τον άλλοτε κραταιό πυλώνα του έθνους και της χώρας.

Το δήθεν πραξικόπημα του 2016, το οποίο κατά τύχη έζησα εκ του σύνεγγυς, έδωσε την δικαιολογία που είχαν ανάγκη οι ισλαμιστές για την μεταβολή του πολιτεύματος. Η εκκαθάριση κάθε δημοκρατικού παράγοντα εντός κι εκτός του στρατεύματος δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Τώρα ήρθε η ώρα κάποιων που είχαν μπει στο στόχαστρο και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πως θα εξελιχθεί η όλη κατάσταση. Όχι μόνον από νομικής και πολιτικής απόψεως αλλά και κοινωνικής. Να δούμε ποια θα είναι και η αντίδραση απέναντι στους διπλωμάτες και την δική τους ανοικτή επιστολή.

Εν πάση περιπτώσει, όλη αυτή η ιστορία, μας δείχνει και κάτι ακόμη και καλό θα είναι να το έχουμε υπόψη μας. Μας δείχνει ότι το καθεστώς Ερντογάν, οι ιμάμηδες και οι σεΐχηδες πίσω από τα πρόσωπα της τουρκικής κυβέρνησης, αισθάνονται πως δεν έχουν τον απόλυτο έλεγχο. Δεν έχουν τον απόλυτο έλεγχο! Οι αμήχανες αντιδράσεις και των λοιπών κομμάτων αυτό καταδεικνύει.

Εμάς μας αφορά; Όχι, παρά μόνον στο βαθμό που η ισορροπία των δυνάμεων μεταβληθεί για το καθεστώς που έχουμε απέναντί μας. Όμως, μετά από 18-20 ολόκληρα χρόνια των ισλαμιστών στην εξουσία, έχει διαμορφώθεί στην γειτονική μας χώρα μια νοοτροπία και κουλτούρα που θα απειλεί από εδώ και στο εξής όχι μόνον την εθνική μας ακεραιότητα αλλά και την ίδια την Ιστορία και τον πολιτισμό της Δύσης.

Από την άλλη, όσο η Ευρώπη θα επιτρέπει σε ισλαμιστές, σε τούρκους και τουρκογενείς ισλαμιστές, να παραμένουν στα εδάφη της, να ωφελούνται προνομίων και διευκολύνσεων και να συνεργάζεται μαζί τους τόσο περισσότερο θα διακινδυνεύει το μέλλον μας.

Η οθωμανική κληρονομιά των τούρκων

Παρακολουθώντας την άσκηση της "Γαλάζιας Πατρίδας" σε ζωντανή σύνδεση, ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν απείλησε για πολλοστή φορά την Ελλάδα λέγοντας πως η Τουρκία δεν θα επιτρέψει την καταπάτηση των δικαιωμάτων του τουρκικού έθνους και των τουρκοκυπρίων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μεταξύ άλλων ανέφερε και τα εξής: «Είμαστε μια χώρα που περιβάλλεται από θάλασσες από τρεις πλευρές, οπότε βλέπουμε ότι η ναυτική δύναμη κατέχει τεράστια σημασία σε όλη την ιστορία μας. Στις εποχές που το ναυτικό μας ήταν ισχυρό, βιώναμε χρυσή εποχή στα Βαλκάνια και τη Βόρεια Αφρική. Καθώς η σκιά της οθωμανικής σημαίας αποδυναμώθηκε, επικράτησε η αποικιοκρατία.

Με τη νίκη μας στην ναυμαχία της Πρέβεζας, πέρα από το ότι κατέστη Μεσόγειος μια τουρκική λίμνη, στήσαμε επί αιώνες ένα κλίμα γαλήνης, ειρήνης και σταθερότητας.

Στις εποχές που ο στόλος μας ήταν ισχυρός, μαζί με την λεκάνη της Μεσογείου, τα Βαλκάνια η Μέση Ανατολή και η βόρεια Αφρική έζησαν την χρυσή τους εποχή.»

Ας δούμε μερικές εικόνες αυτής της χρυσής εποχής των οθωμανών για να έχουμε στο μυαλό μας τι εννοούν οι τούρκοι και ποιο το μέλλον σε περίπτωση που ο ισλαμοφασισμός κι η βαρβαρότητα νικήσουν την δημοκρατία και τον πολιτισμό.

Το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης 1821
 

Οι σφαγές στη Χίο 1822

 

Η σφαγή του χωριού Μπατάκ της Βουλγαρίας 1876

Γενοκτονία των Αρμενίων 1915-1917

 

Γενοκτονία των Αρμενίων 1915-1917

Σφαγές στον Λίβανο και τη Συρία 1916

 Γενοκτονία των Ελλήνων, Θράκη, Πόντος, Μικρά Ασία 1914-1923

 Οθωμανικό "Δίκαιο"

Αυτή είναι η οθωμανική κληρονομιά για την οποία οι τούρκοι αισθάνονται υπερήφανοι. Ούτε οι τέχνες, ούτε τα γράμματα, ούτε οι επιστήμες. Μόνον η φρίκη κι ο όλεθρος. Αυτά είναι τα μοναδικά τους επιτεύγματα και σήμερα, μας κουνούν το δάκτυλο και μας μιλούν για δημοκρατία (sic) και ιστορικά δικαιώματα (sick) για τα οποία νομιμοποιούνται δήθεν από το "ένδοξο" παρελθόν τους.

Μας απειλούν και μας εκβιάζουν, καθιστώντας τον πολιτικό πολιτισμό της Ευρώπης υπόχρεο σε ένα ατέρμονο ανατολίτικο παζάρι μέχρι να επιβληθεί με το έτσι θέλω ο δικός τους τρόπος σκέψης και η δική τους αντίληψη διότι, το διακύβευμα δεν είναι τα πλούτη της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου αλλά η τουρκοποίηση και η κυριαρχία του (τουρκικού) Ισλάμ.

Αν δεν πετύχουν τώρα απέναντι στην "μικρή" Ελλάδα και την αδύναμη Κύπρο, θα εντείνουν τις προσπάθειές τους σε άλλο πεδίο. Εκεί που γνωρίζουν πως η "πολιτική ορθότητα" είναι διάτρητη κι ως εκ τούτου ανίκανη να ανακόψει την επίθεσή τους.

Η ρωσική νέα τάξη πραγμάτων κι ο γερμανικός παράγοντας

«Η Ευρώπη πρέπει να αποδεχθεί το γεγονός ότι η Τουρκία έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο, είτε μας αρέσει είτε όχι» γράφει ο 77χρονος πρώην καγκελάριος της Γερμανίας και νυν υπάλληλος της Gazprom Γκέρχαρντ Σρέντερ στο βιβλίο του με τίτλο «Η τελευταία ευκαιρία»· με τον αμφιλεγόμενο Γρέγκορ Σέλγκεν να το συνυπογράφει, προσδίδοντας έτσι ακαδημαϊκό κύρος κι εξασφαλίζοντας πωλήσεις.

Τα αποσπάσματα του βιβλίου με τα οποία κατακλύσθηκε ο περιοδικός τύπος στην χώρα μας και στην Τουρκία, τις τελευταίες ημέρες, μου έφεραν στο νου τα λόγια του μεγάλου και σπουδαίου Σατωβριάνδου αναφορικά με την Τουρκία: «Το να προσπαθείς να εκπολιτίσεις την Τουρκία, δίνοντάς της ατμόπλοια και σιδηροδρόμους, εκπαιδεύοντας τον στρατό της και τον στόλο της, δεν σημαίνει ότι επεκτείνουμε τον πολιτισμό στην Ανατολή αλλά, ότι εισάγουμε τη βαρβαρότητα στη Δύση.»

Η αναπόφευκτη σύγκριση ανάμεσα στο σκεπτικό του ενός και του άλλου, καταλήγει απογοητευτική για τον πρώην καγκελάριο. Οι απόψεις του, ακόμη κι ο τρόπος γραφής του που μοιάζει περισσότερο με τουριστική καταχώρηση σε διαφημιστική φυλλάδα, δεν μας δίνει την εικόνα μιας συγκροτημένης πολιτικής σκέψης η οποία μάλιστα θέλει να εκφράζει ένα «ισχυρό πολιτικό ρεύμα» μέσα στην Ευρώπη.

Το πρόβλημα είναι η ιδιότητα του κυρίου Σρέντερ. Ως φορέας των ρωσικών συμφερόντων - θλιβερή κατάληξη για έναν πρώην Γερμανό καγκελάριο - ούτε καν το δικαίωμα στην προσωπική άποψη δεν του επιτρέπεται. Η κεντρική ιδέα του βιβλίου του είναι η αντίληψη της Ρωσίας για την «νέα τάξη πραγμάτων» όπως την φαντασιώνεται, και οι ευσεβείς της πόθοι περί κυριαρχίας οικονομικής, πολιτικής, γεωγραφικής και πολιτιστικής. Μία νέα τάξη πραγμάτων όπου η αυθαιρεσία και το έγκλημα δεν επιφέρουν έννομες και ηθικές συνέπειες. Μία νέα τάξη πραγμάτων κατά την οποία ο ανίσχυρος θα υποκύπτει στις ορέξεις του ισχυρού.

Θα πρέπει κάποιος να υπενθυμίσει στον κ. Σρέντερ πως η Γερμανία ήταν εκείνη που άνοιξε τις πύλες της Ευρώπης στη βαρβαρότητα. Αν η Τουρκία είναι ισχυρή σήμερα όπως υποστηρίζει, τούτο το οφείλει στην γερμανική συνδρομή και υποστήριξη καθώς, η Γερμανία - μαζί με την Ισπανία και την Ιταλία - εξοπλίζει την Τουρκία εναντίον δύο ευρωπαϊκών κρατών και όλης της Ευρώπης!

Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί η συνεχιζόμενη γερμανική υποκρισία και απέναντι στο Ολοκαύτωμα αλλά και απέναντι στην γενοκτονία Αρμενίων και Ελλήνων από τους Τούρκους αφού ο γερμανικός παράγοντας σχεδίασε και ενορχήστρωσε την καταστροφή. Οι Γερμανοί δεν είναι φίλοι μας και η Γερμανία δεν είναι η ατμομηχανή της Ευρώπης. Είναι μία μαύρη τρύπα η οποία, νομοτελειακά, καταβροχθίζει την ενέργεια, τον μόχθο, τις ελπίδες και τα όνειρα κάθε Ευρωπαίου.

Αν ο κ. Σρέντερ επιθυμεί να βγει από τη ναφθαλίνη, οφείλει να στέκεται στο ύψος τουλάχιστον των προκατόχων του που, εν πάση περιπτώσει, και όραμα είχαν και ιδέες αλλά και τη θέληση να δημιουργηθεί ένας ενιαίος ευρωπαϊκός χώρος ασφάλειας κι ευημερίας. Τα πεπραγμένα του κ. Σρέντερ ποιά είναι;

Τέλος, ας συμβουλεύσει κάποιος το «ξανθό γένος» να είναι πιο προσεκτικό στους ανθρώπους που επιλέγει για το προμοτάρισμα των πολιτικών του θέσεων κι επιδιώξεων. Η επιλογή Σρέντερ κρίνεται μάλλον ατυχής.  

Σύμβολα και συμβολισμοί των διερευνητικών επαφών

Τίποτε δεν είναι τυχαίο και όλα ερμηνεύονται κατά το πνεύμα τους. Οι συμβολισμοί και η σημειολογία στη προκειμένη περίπτωση είναι, αν μη τι άλλο, ενδεικτική του τρόπου που αντιλαμβάνεται η ισλαμοφασιστική Τουρκία την ανάπτυξη των διεθνών της σχέσεων και την άσκηση της εξωτερικής της πολιτικής.

Ο τόπος συνάντησης των δύο αντιπροσωπειών σε χώρο - ορισμό του κιτς, όπως έχει χαρακτηρισθεί το ανάκτορο του Ντολμά Μπαχτσέ, από ανθρώπους που γνωρίζουν περί αρχιτεκτονικής και διακόσμησης λόγω της ανάμιξης πολλών και διαφορετικών τεχνοτροπιών που δεν επιτρέπει την οποιαδήποτε αυθεντικότητα κι ούτε αγγίζει κατ’ ελάχιστο στην ευρωπαϊκή αντίληψη περί πλούτου και πολυτέλειας (εγώ πάντως το βρίσκω όμορφο κι επιβλητικό), έχει να κάνει περισσότερο με την εμμονή περί πολιτισμικής εξίσωσης παρά με την διπλωματική ευγένεια και τον σεβασμό που οφείλουμε όλοι να επιδεικνύουμε στους φιλοξενούμενούς μας, ακόμη και σε εκείνους με τους οποίους έχουμε διαφορές.

Στο εσωτερικό τώρα, ας δούμε με περισσότερη προσοχή την εικόνα. Δεν βλέπουμε μόνο τις αντιπροσωπείες δύο χωρών που βρίσκονται στο ίδιο τραπέζι. Στον ειδικά, για την περίσταση, διαμορφωμένο χώρο δεσπόζει στο φόντο η Κωνσταντινούπολη - ασφαλώς - αλλά και η μορφή του μυθικού πτηνού σίμουργκ, το οποίο συναντάται - με παραλλαγές - στους μύθους όλων σχεδόν των λαών της Ανατολής με τον συμβολισμό του να εξυπηρετεί την ισλαμική εσωτερική παράδοση περί εξαγνισμού... αστοχίας κι αναζήτησης... μέχρι την επανάκτηση/κατάκτηση του κόσμου που έχει διασπαρεί μακρυά και πέρα της γενεσιουργού του μήτρας.

Στη πραγματικότητα, δεν έχουμε να κάνουμε με μια απλή εικαστική παρέμβαση αλλά για ένα μήνυμα το οποίο είναι ξεκάθαρο και σαφές σε όσους μπορούν και αναγνωρίζουν την έννοια των συμβόλων.

Επίσης, έχουμε και τη «ξαφνική» συμμετοχή του Ιμπραήμ Καλίν, εκπροσώπου της Προεδρίας μεν, ακολούθου συγκεκριμένου ισλαμιστικού τάγματος δε, που ευθύνεται για εγκληματικές ενέργειες εις βάρος ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, του πνεύματος και του πολιτισμού, με χώρο δράσης - κυρίως - την Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Έστω κι αν ο ίδιος είναι διανοούμενος και ακαδημαϊκός με δημόσια γραφή.

Έχουμε λοιπόν δύο «σύμβολα» του ταγματικού ισλαμισμού σε μια πολιτική κουβέντα. Μάλλον κάποιος δουλεύει κάποιον και στ’ αλήθεια αναρωτιέμαι περί ποιάς «αναβάθμισης» ομιλούν τα ΜΜΕ και σε ποιά ικανοποίηση αναφέρονται; Γιατί ακόμη και τώρα δεν αντιμετωπίζουμε τα πράγματα με την σοβαρότητα που τους πρέπει αλλά και με το ύφος και το είδος της προσέγγισης που δοκιμάζουν οι συνομιλητές μας;

Καλά κάνουμε και διερευνούμε προθέσεις αλλά χωριό που φαίνεται...