Ο πονοκέφαλος των Σκοπίων

Είναι πλέον ιστορικά αδιαμφισβήτητο πως κάθε φορά που κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ ή Νέας Δημοκρατίας καταπιάστηκε (και) με το ζήτημα των Σκοπίων, δοκιμάσαμε την απογοήτευση και την ήττα. Απότοκος της πολιτικής "ικανότητας" ΠΑΣΟΚ και ΝΔ ήταν η Συμφωνία των Πρεσπών - με την οποία μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να διαφωνεί, συνιστά ωστόσο την καλύτερη δυνατή συμβιβαστική λύση και για τα δύο μέρη.

Την συμφωνία αυτή δεν την υπέγραψαν ρεμπεσκέδες - όπως ατυχώς κι ανόητα συνηθίζει να εκφράζεται η Ντόρα Μητσοτάκη - αλλά οι ηγεσίες δύο κρατών. Και οι δύο με γνώμονα την διασφάλιση των προσδοκιών των χωρών τους (σ.σ. από το περιεχόμενο και το πνεύμα αυτής της συμφωνίας)

 

Το πως ερμηνεύει αυτό το πνεύμα και το περιεχόμενο η κάθε πλευρά είναι άλλου παπά ευαγγέλιο και δεν θα σας κουράσω με εικασίες κι απόψεις δικές μου ή άλλων. Από εκεί και ύστερα, κάθε συμφωνία δεν είναι απλά ένα κείμενο ή παράθεση ιδεών αλλά εργαλείο κι η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει την δύναμη και τη δυνατότητα να υποχρεώσει την νεοεκλεγείσα ηγεσία των Σκοπίων να συνετιστεί και επιδείξει συνέπεια στις υποχρεώσεις της. Το θέμα είναι αν το θέλει... Για να δούμε...

Κι όμως...

... το ζητούμενο δεν είναι "η διατήρηση των ήρεμων νερών στο Αιγαίο". Αν αυτό είναι το σημείο εκκίνησης των συνομιλιών σε κάθε επίπεδο και σε κάθε ευκαιρία από την ελληνική πλευρά τότε, πολύ φοβάμαι, η ελληνική διπλωματία εξακολουθεί να βαδίζει σε δρόμους που δεν βγάζουν πουθενά...

 

Εθνολαϊκισμός, ισλαμισμός, δημοκρατία: ψευτοδιλήμματα κι αυταπάτες των γειτόνων μας

 

Το γεγονός της αποδοκιμασίας του καθεστώτος Ερντογάν από ένα μεγάλο ποσοστό των Τούρκων πολιτών, δεν σημαίνει ουδόλως ότι ο τουρκικός λαός στο σύνολό του απορρίπτει ή τουλάχιστον αμφισβητεί το αφήγημα περί εθνικής και θρησκευτικής ανα(σ)τάσεως ή το επεκτατικό ιδεώδες που προβάλλεται ως ιστορικά και ηθικά δίκαιο και νομικά βάσιμο, έστω κι αν βλάψει στο μέλλον τα συμφέροντα της Τουρκίας αυτή η θεώρηση των πραγμάτων η οποία, δεν έχει ούτε χρώμα ούτε πρόσημο.

Στην Ελλάδα ─μια και είμαστε υποχρεωμένοι να ασχολούμαστε διαρκώς με τους γείτονες─ λίγοι γνωρίζουν κι ακόμη λιγότεροι κατανοούν, πώς ακριβώς είναι δομημένη στο θεωρητικό πεδίο η πολιτική ζωή στη γειτονική μας χώρα. Και δικαιολογημένα, αφού η σχετική βιβλιογραφία και η αρθρογραφία είναι πολύ περιορισμένη.

Παρά λοιπόν τις αναγνωρίσιμες κι ολίγον αυθαίρετες ταμπέλες «δεξιά» (ισλαμιστές, εθνικιστές, συντηρητικοί) και «αριστερά» (κεμαλιστές, δημοκρατικοί, προοδευτικοί κ.λπ.) που χρησιμοποιούνται κι από εμάς κι από τους ίδιους τους Τούρκους ανάλογα, η κυρίαρχη πολιτική ιδεολογία ήταν, είναι και θα είναι και στο μέλλον, ο εθνολαϊκισμός. Σε όποια από τις έξι διαφορετικές του παραλλαγές. Στην πραγματικότητα, είναι αδόκιμο να ομιλούμε για Δεξιά κι Αριστερά στην Τουρκία.

Κάποια στιγμή ίσως κριθεί χρήσιμη η μελέτη αυτών των παραλλαγών και η συγκρουσιακή δυναμική ανάμεσά τους διότι, ναι, υπάρχει κι αυτή· ωστόσο, για την ώρα, ας έχουμε υπόψη μας ότι σε κάθε «κρίσιμη περίοδο» και σύμφωνα πάντα με την επικρατούσα αντίληψη, το συντηρητικό κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας μπορεί κι οφείλει να κάνει συμβιβασμούς ενώ το προοδευτικό της κομμάτι, παρά τις αποστάσεις που θέλει να κρατά κυρίως από την ισλαμική παράδοση, έχει την υποχρέωση να βρίσκει σημεία τομής ώστε και τα δύο ιδεολογικά ρεύματα να μπορούν όχι μόνον να συναντώνται αλλά και να συνεργούν.

Έχει ειπωθεί κατ’ επανάληψη και λανθασμένα ─όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά─ ότι κατά τις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80, επιχειρήθηκε η συστηματική σύζευξη τουρκικού εθνικισμού και Ισλάμ.

Ο ισλαμισμός δεν ήταν ποτέ απών από τα πολιτικά πράγματα της χώρας. Πάντοτε, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο λειτουργούσε συμπληρωματικά κι ενίοτε ανατρεπτικά σε κάθε πολιτική και κοινωνική διεργασία. Από την άλλη, ο εθνολαϊκισμός των κεμαλιστών μέσα από το πέρασμα του χρόνου, λειτούργησε ως πολλαπλασιαστής της δύναμης του ισλαμοφασισμού στην Τουρκία κι εμείς, δεν ήμασταν σε θέση ούτε να το δούμε, ούτε να το αξιολογήσουμε αυτό. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα!

Αν μη τι άλλο, ο πρόεδρος Ερντογάν επέτυχε εκεί που απέτυχαν όλοι οι προηγούμενοι ισλαμιστές: στην παγιοποίηση μιας εκδοχής του Ισλάμ, της τουρκικής του εκδοχής, διεισδύοντας σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, επιτυγχάνοντας τη μεταβολή της φυσιογνωμίας της μεσαίας και της ανώτερης τάξης, των πιο μορφωμένων και των πιο προνομιούχων κοινωνικών ομάδων δηλαδή, που αντιλαμβάνονται πλέον εκείνο που εμείς ονομάζουμε νέο-οθωμανισμό (αν και οι ίδιοι δεν αποδέχονται αυτόν τον όρο), ως δίκαιο και νόμιμο «εθνικό» αγώνα ενάντια σε εκείνες τις «δυνάμεις» (πολιτικές/θρησκευτικές/οικονομικές κι άλλες) που επιθυμούν μία αδύναμη και πλήρως ελεγχόμενη Τουρκία. Σε αυτή την αντίληψη η ενωμένη αντιπολίτευση (sic!) δεν έχει τίποτε να αντιπροτείνει. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε, αφού εκφράζει τα ίδια κι ακόμη περισσότερα…

Για να πω την αλήθεια, είχα μεγάλες προσδοκίες από την αντιπολίτευση, κυρίως από το ρεπουμπλικανικό κόμμα. Έχοντας κάνει τα τελευταία χρόνια ατέλειωτες συζητήσεις με φίλους, μέλη και στελέχη του, μου είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ─λανθασμένα προφανώς─, ότι η καλλιέργεια ενός πιο δημοκρατικού φρονήματος θα αποτελούσε προτεραιότητα και ίσως, μεγαλύτερη επένδυση για το μέλλον. Όμως, η δημοκρατία, όπως εμείς την κατανοούμε και εννοούμε, είναι terra incognita για τους Τούρκους. Κι ό,τι είναι άγνωστο, θεωρείται επικίνδυνο… Έτσι, για την αντιπολίτευση, ο εθνολαϊκισμός συνιστά τη μόνη ενδεδειγμένη οδό.

Επιπλέον, όσο κι αν θέλουν να κρατούν αποστάσεις, το Ισλάμ δεν επιτρέπει κανένα απολύτως περιθώριο διάστασης. Ιδίως σήμερα. Τόσο για το εσωτερικό όσο και για το εξωτερικό. Όπου δηλαδή η γειτονική μας χώρα έχει απλώσει τα πόδια της.

Περί διεθνοποίησης του τουρκικού αναθεωρητισμού

 

Ας μην γελιόμαστε. Ο τουρκικός αναθεωρητισμός νομιμοποιήθηκε από τις δικές μας φοβίες, την υποχωρητικότητα, τις αστοχίες μας, την απουσία σχεδίου και συντονισμού των πολιτικών δυνάμεων της πατρίδας μας… από τον πολιτικό μας “πολιτισμό”. Πιθανόν, να μην γινόταν διαφορετικά.

Να μην λησμονούμε ποτέ τη διάσταση Ανατολής - Δύσης σε ό,τι αφορά νοοτροπία κι αντίληψη. Αυτή η διάσταση αυξάνει μέρα με τη μέρα μέσα από το πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων καθώς, δεν εντοπίζεται μόνον στις όποιες εδαφικές βλέψεις και διεκδικήσεις που ανέκαθεν προέβαλε η γειτονική μας χώρα, ούτε και περιορίζεται στην επιρροή και την ισχύ ή τα όποια ενδεχόμενα οικονομικά οφέλη που μπορεί να αποδώσει η περιοχή μας. Η διαφορά ανάμεσα στους δύο κόσμους είναι πολιτισμική. Φτάνει να παρατηρήσει κανείς την φρασεολογία που χρησιμοποιείται και από τις δύο πλευρές, για να διαπιστώσει ότι το ζήτημα είναι πιο σύνθετο απ’ όσο φαίνεται.

Η Τουρκία είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα

Το πρόβλημα όμως, είναι η Τουρκία. Και τί μας λέει; Μας δηλώνει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο ότι δεν δεσμεύεται από καμία συμφωνία, καμία συνθήκη και καμία συνεννόηση εφόσον αυτή δεν εξυπηρετεί τους στόχους και τα συμφέροντά της. Δεν σέβεται ούτε εχθρούς, ούτε φίλους· εκμεταλλεύεται την ευρωπαϊκή ανεπάρκεια κι απειλεί την Ελλάδα με πόλεμο. Καταφέρεται εναντίον του ελληνισμού με φτηνή γλώσσα, ψεύδη, συκοφαντίες και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς αλλά και με πολιτικές που κινούνται μακράν και πέραν κάθε νομιμότητας ή λογικής. Σημειωτέον, όταν ομιλούμε περί νομιμότητας αλλιώς την εννοεί η Δύση και αλλιώς η Ανατολή και μάλιστα, καθεστώτα όπως εκείνα της Ρωσίας, της Τουρκίας ή του Ιράν κ.λπ.

Όσοι γνωρίζουμε τους τούρκους και τον τρόπο που εκφράζονται και συμπεριφέρονται - ακόμη και μεταξύ τους, κυρίως μεταξύ τους - δεν δοκιμάζουμε την παραμικρή έκπληξη. Αντίθετα, έκπληξη προκαλεί η επιμονή κάποιων συγκεκριμένων προσώπων και κύκλων στην χώρα μας στην διατήρηση μιας παθητικής - “ψύχραιμη” την ονομάζουν - στάσης που, αντί να διορθώνει κάπως τα πράγματα, προμηθεύει με περισσότερη καύσιμη ύλη τον τουρκικό παροξυσμό. Στον αντίποδα, έχουμε και τις υστερικές πολεμικές ιαχές κάποιων άλλων λες και τώρα ήρθε η ώρα να πάρουμε την Πόλη…

Έτσι όμως δεν γίνεται εξωτερική πολιτική. Δεν είναι αυτός ο ενδεδειγμένος τρόπος διασφάλισης των εθνικών μας συμφερόντων. Κι όλοι όσοι γράφουμε ή ομιλούμε δημόσια κι εκφραζόμαστε κατά την αντίληψή μας, πριν οτιδήποτε άλλο θα πρέπει να αναλογιστούμε εάν πράγματι βοηθούμε και υποστηρίζουμε την εθνική προσπάθεια με τους λόγους και τα γραπτά μας.

Ωστόσο, η γειτονική μας χώρα έχει επιλέξει τον δρόμο της. Κι αν φαίνεται ότι λειτουργεί βάσει σχεδίου, μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει την πραγματικότητα. Από την στιγμή που αισθάνθηκε ότι μπορεί, προβάλλει αξιώσεις και διεκδικεί έναν ρόλο που δεν είναι ανάλογος ούτε των δυνατοτήτων της, ούτε της ιστορίας της, ούτε του πολιτισμού της. Δοκιμάζει κάθε δυνατή εναλλακτική έτσι, ώστε επαληθευθεί το αφήγημα της “μεγάλης” και “σημαντικής” Τουρκίας.

Τί την έκανε να αισθανθεί “δυνατή”; Ανίκανες ευρωπαϊκές ηγεσίες, η ασυνεννοησία μεταξύ τους σε πλήθος ζητημάτων, η άνοδος της ακροδεξιάς και η αυξανόμενη ισλαμοφοβία στον ευρωπαϊκό χώρο, το πλεονέκτημα που της παραχώρησαν Τραμπ-ρεπουμπλικάνοι, η αποχώρηση των αμερικανών και των συμμάχων τους από το Αφγανιστάν, τα ρωσικά σχέδια έναντι της Ουκρανίας και η αλληλοκατανόηση με τη Μόσχα, η απρόσκοπτη διείσδυσή της στην Αφρική, η χρησιμότητά της στο ενεργειακό πεδίο, το μεταναστευτικό/προσφυγικό, ο πλούτος του Αιγαίου και της Μεσογείου… όλα αυτά κι ακόμη περισσότερα, τροφοδότησαν τις φαντασιώσεις της τουρκικής ισλαμιστικής και εθνολαϊκιστικής ελίτ που διέκρινε το περιθώριο ανάπτυξης μια αναθεωρητικής πολιτικής χαμηλού κόστους. Τώρα, πόσο “χαμηλό” θα είναι αυτό το κόστος μένει να το δούμε.

Πάντως, ο τουρκικός ρεβιζιονισμός δεν έχει στο επίκεντρό του μόνο την Ελλάδα. Οι βλέψεις και οι επιδιώξεις της Τουρκίας δεν περιορίζονται σε εμάς. Εμείς όμως στεκόμαστε εμπόδιο σε αυτές τις επιδιώξεις. Κι όπως πολύ ορθά το περιέγραψε με λίγες λέξεις ο Δρ. Νικ. Ντάσιος σε πρόσφατο άρθρο του στην Huffington Post: “ο ελληνισμός στην παρούσα συγκυρία (και για ακόμη μια φορά) μετατρέπεται σε σύνορο του Δυτικού κόσμου έναντι του Ασιατικού δεσποτισμού”.

Διεθνείς σχέσεις και όροι επικοινωνίας

Όμως, ας πάμε στην ουσία του θέματος ή έστω, στην πιο σημαντική του παράμετρο. Οι διεθνείς σχέσεις αν και στην δομή τους έχουν κάποιες σταθερές που είναι αποδεκτές και ακολουθούνται από όλους εντούτοις, μεταβάλλονται, αναπτύσσονται και εξελίσσονται διαρκώς. Κι εκεί είναι που πάσχουμε ως χώρα. Αυτό πρέπει να είναι για εμάς το ζητούμενο!

Η Ελλάδα, ακόμη και τώρα, επιμένει στην χρήση εργαλείων και στην εφαρμογή πρακτικών που θεωρούνται από παρωχημένες και άχρηστες ως εξαιρετικά επικίνδυνες, εφόσον δεν καταφέρνουν να λύνουν προβλήματα ή να δημιουργούν ευκαιρίες στο βαθμό που θα ήθελε κανείς. Πρέπει κάποια στιγμή και μάλιστα γρήγορα να τελειώνουμε με το “μύκονοςςςςς”, συρτάκι, σουβλάκι, φουστανέλα, “nick the greek” και τα τοιαύτα. Ούτε και το χαρτί του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και πνεύματος είναι πλέον αρκετό. Κι αν αυτή δεν είναι η αλήθεια, αυτή την εικόνα βγάζουμε προς τα έξω και δεν μας βοηθά καθόλου.

Τί περιμένουμε ή τί άλλο θα πρέπει να συμβεί για να αναθεωρήσουμε επιτέλους - κι εμείς με τη σειρά μας, τον τρόπο που προωθούμε τις διεθνείς μας σχέσεις και ασκούμε την εξωτερική μας πολιτική; Είναι ή δεν είναι αντικειμενικός μας σκοπός η διασφάλιση της κυριαρχίας μας, των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων αλλά και η ασφάλεια και η ευημερία μας;

Ας παρατηρήσουμε τι συμβαίνει γύρω μας. Όλες οι χώρες αργά ή γρήγορα καλούνται να διαχειριστούν ζητήματα που θεωρούνταν λίγο ως πολύ λυμένα. Νέοι συσχετισμοί δημιουργούνται διαρκώς και επιδιώκουν την νομιμοποίησή τους όχι απαραίτητα με την ισχύ αλλά, όλο και πιο συχνά, με όρους marketing και πρακτικές merchandising.

Εμείς βέβαια, έχοντας την Τουρκία δίπλα μας, είμαστε μάλλον άτυχοι. Αλλά, αν μη τι άλλο, οι όροι του εμπορίου απέκτησαν νέο νόημα και νέο περιβάλλον εφαρμογής, δημιουργώντας ένα χαοτικό μείγμα προθέσεων, στόχων, αντιλήψεων, ερμηνειών αξιώσεων και ναι, αιτιάσεων που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος εξαιτίας πολλών παραγόντων, μεταξύ αυτών, της άγνοιας, της ανεπάρκειας και την μετριότητας που είναι δεδομένες στην ευρωπαϊκή πολιτική ζωή - μιλώντας πάντα για τα του οίκου μας!  Έτσι, κράτη, λαοί, θεσμοί, οργανισμοί μετατράπηκαν σε καταναλωτές - και μάλιστα, δίχως καταναλωτική συνείδηση!

Η Τουρκία, πέραν της καθημερινά επαναλαμβανόμενης φτηνής ρητορικής, των προσβολών και των απειλών που εξαπολύει με κάθε ευκαιρία, έχει επιδοθεί σε έναν μεγάλο αγώνα δυσφήμισης και εξαναγκασμού (μας) κι επενδύει στην ψυχραιμία - με ή χωρίς εισαγωγικά - που εμείς επιδεικνύουμε. Και βρίσκει ευήκοα ώτα, όσο κι αν μας φαίνεται περίεργο ή παράλογο. Προφανώς, το ζήτημα δεν είναι μόνον γεωπολιτικό…

Γιατί λοιπόν τα καταφέρνει εφόσον έχει άδικο; Μήπως δεν επικοινωνούμε τις θέσεις μας και τις απόψεις μας με τρόπο αποτελεσματικό; Μήπως οι όροι με τους οποίους επιδιώκουμε αυτήν την επικοινωνία είναι κάπως ξεπερασμένοι;      

Από την άλλη, δεν μπορούμε να επαναπαυόμαστε εσαεί στους αγώνες της ομογένειας και την καλή πίστη δυο-τριών-πέντε-δέκα γερουσιαστών στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ή στην κατανόηση και συμπαράσταση φίλων κι εταίρων εδώ στην Ευρώπη, όταν κάποιοι αυτούς επενδύουν στην πολεμική μηχανή της Τουρκίας· εναντίον μας δηλαδή!

Θυμάμαι - δεν πάει πολύς καιρός, την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να σηκώνει padiera rossa για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και να απειλεί με επιβολή κυρώσεων την Ρωσία, την ίδια ώρα και στιγμή που η Τουρκία επιτίθονταν στην Ελλάδα (Έβρος, Μάρτιος 2020). Κυρώσεις δεν υπήρξαν ποτέ και ούτε θα υπάρξουν αν κι εφόσον εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε αποφασισμένοι να υπερασπιστούμε την εδαφική μας ακεραιότητα.

Στο τέλος-τέλος, μήπως θα πρέπει να αρχίσουμε να διατυπώνουμε μία σειρά ερωτημάτων που θα βοηθήσουν τη διεθνή κοινότητα να δει ό,τι δεν βλέπει ή δεν θέλει να δει; για παράδειγμα, πόσο αξιόπιστη είναι η Τουρκία και πώς; Διασφαλίζει τα συμφέροντα του ελεύθερου και δημοκρατικού κόσμου; Πώς; Να μάθουμε επιτέλους, πόσο στρατηγική είναι τελικά η θέση της και πως μας εξυπηρετεί; - αν μας εξυπηρετεί…  

77η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών: Η αξιοπρεπής στάση του ελληνισμού απέναντι στις προκλήσεις και τις απειλές της Τουρκίας

 

Επιχειρώντας μία πρώτη εκτίμηση και συγκρίνοντας τις ομιλίες Ερντογάν - Μητσοτάκη / Αναστασιάδη στην Ολομέλεια των Ηνωμένων Εθνών, δεν μπορώ παρά να σημειώσω πριν από οτιδήποτε άλλο το οφθαλμοφανές: το χάσμα - δηλαδή - που χωρίζει το ελληνικό πνεύμα από τον τούρκικο χαρακτήρα. Διαβάστε τη συνέχεια εδώ: https://www.facebook.com/christos.moissidis/posts/10228281283478569

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι η Τουρκία

Υπάρχει πλέον ικανός αριθμός εμπεριστατωμένων άρθρων κι αναλύσεων, και σε έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση, αναφορικά με τα αποτελέσματα της Συνόδου του ΝΑΤΟ στην Μαδρίτη. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν συμμερίζονται τις εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης κι απορρίπτουν την θετική αποτίμηση της Αθήνας για ό,τι αφορά στο πεδίο των ελληνοτουρκικών κι ευρωτουρκικών σχέσεων. Στην συνέχεια θα εξηγηθεί το γιατί. Προηγουμένως όμως, ας θυμηθούμε με ποιο σκεπτικό μετέβησαν στην Μαδρίτη Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, για να επαναβεβαιώσει την προσήλωσή της Ελλάδας στους ευρωατλαντικούς δεσμούς, την υποστήριξή της στην διεύρυνση της Συμμαχίας αλλά και για να απαντήσει σε τυχόν προκλήσεις της τουρκικής πλευράς – όπως στελέχη της ΝΔ και συστημικά μέσα ενημέρωσης είχαν επιμελώς φροντίσει να προκαταλάβουν την ελληνική κοινή γνώμη, το χρονικό διάστημα που προηγήθηκε της Συνόδου.

Ο Τούρκος Πρόεδρος, για να αναδείξει την Τουρκία ρυθμιστή των ευρωπαϊκών θεμάτων.

Και οι δύο επέτυχαν τον αντικειμενικό τους σκοπό. Από εκεί και ύστερα, ο δρόμος της διεύρυνσης δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Η ασφάλεια της Ευρώπης παραμένει ζητούμενο και το νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ; Με δεδομένη την αδυναμία των ευρωπαϊκών ηγεσιών να διακρίνουν εγκαίρως απειλές, πραγματικές απειλές! και να αξιολογούν το είδος και το μέγεθος των προκλήσεων που παρουσιάζονται μπροστά τους κάθε φορά, μας επιτρέπεται να ομιλούμε από τώρα για μία μεγάλη αποτυχία. 

Σουηδία – Φινλανδία – Τουρκία 

Αν μη τι άλλο, η Τουρκία θα ήθελε κάτι καλύτερο από ένα γενικόλογο κείμενο σαν κι αυτό που τελικά υπεγράφη από τους Υπουργούς Εξωτερικών των τριών χωρών. Δηλαδή, της Τουρκίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Εντούτοις, η υπογραφή ενός μνημονίου κατανόησης και συνεργασίας δεν ήταν το ζητούμενο στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου. Γι’ αυτό και η στάση των Τούρκων ήταν μάλλον χλιαρή.

Από την άλλη, τα χαμόγελα των ευρωατλαντιστών περίσσευαν κι οι διαβεβαιώσεις περί ενός «έντιμου» συμβιβασμού τύπου win-win ή ...kazan-kazan, κατά την προσφιλή έκφραση του Τούρκου Προέδρου στη γλώσσα του, έδιναν κι έπαιρναν. «Ξεπεράστηκε ο σκόπελος». «Πρυτάνευσε η λογική» και οι «συμμαχικοί δεσμοί είναι πιο ισχυροί από ποτέ».

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι το ΝΑΤΟ δεν επιθυμεί ένα μέλλον χωρίς την Τουρκία. Μια  σειρά χωρών από τις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρετανία, μέχρι την Ισπανία και την Ιταλία μα, ακόμη και  η γραφειοκρατία των Βρυξελλών, δεν αντιλαμβάνονται την Τουρκία ως «συστημική πρόκληση», παρά την έως τώρα συνολική συμπεριφορά της και τις έντονα ευδιάκριτες διαφορές σε πολιτικό, πολιτισμικό, αξιακό και ιδεολογικό επίπεδο. Έτσι, είναι πάντοτε διατεθειμένες να κάνουν υποχωρήσεις και να επιδιώκουν συμβιβασμούς, χωρίς ωστόσο να διασφαλίζουν ένα μίνιμουμ σταθερότητας κι ασφάλειας. Πάνω και πέρα απ’ όλα σημασία έχει η επικαιροποίηση του αφηγήματος της «συνοχής» και της «συνεννόησης»…

Δεν πρόλαβε ο Πρόεδρος Ερντογάν να επιστρέψει στην Τουρκία κι ευθύς αμέσως επανέλαβε - με την γνωστή αυθάδη ρητορική του - εκβιασμούς και απειλές, απαιτώντας εφαρμογή των συμφωνηθέντων, όπως τα εννοεί και τα ερμηνεύει η τουρκική ηγεσία, προκαλώντας εκ νέου πονοκέφαλο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αφού, ο δρόμος μέχρι τη επικύρωση της ένταξης Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ από το τουρκικό κοινοβούλιο θα είναι μακρύς.

Οι απαντήσεις της φινλανδικής Προεδρίας και του Υπουργού Δικαιοσύνης της Σουηδίας σε αυτές τις απαιτήσεις, καταδεικνύουν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο αυτή την διαφορά ερμηνείας την οποία κι επισημαίνουμε και παράλληλα, επαληθεύονται για πολλοστή φορά όλοι όσοι έχουν κατ’ επανάληψη εκφράσει την άποψη ότι, η Άγκυρα όχι μόνον δεν σέβεται την υπογραφή της αλλά, κι ερμηνεύει συμφωνίες, συνθήκες και μνημόνια συνεργασίας μέσα από το πρίσμα των δικών της "ευαισθησιών", φιλοδοξιών κι επιδιώξεων.

Όμως, αυτό το γνωρίζουν όλοι! Συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής κυβέρνησης. Το γνωρίζει και ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ ο οποίος, μόνο που δεν δακρύζει κάθε φορά που προφέρει το όνομα της γειτονικής μας χώρας. Γι’ αυτό και παρουσιάστηκε και προτάθηκε προς τα ενδιαφερόμενα μέρη ένα κείμενο επιτηδευμένα γενικόλογο ώστε, Σουηδία και Φιλανδία να νιώθουν ικανοποιημένες μέσα από ασάφειες και κενά, η δε Τουρκία, να εξακολουθεί να έχει την ευχέρεια των αξιώσεών της.

Οι αξιώσεις του τουρκικού παράγοντα κι οι αυταπάτες μας

Η στάση της Τουρκίας στην Μαδρίτη δεν ήταν παρά μία κίνηση τακτικισμού καθώς, και σύμφωνα πάντα με την τουρκική θεώρηση, κάθε συμφωνία μπορεί και ερμηνεύεται κατά το δοκούν. Άρα, ποιά ερμηνεία θα υπερισχύει κατά περίπτωση; Εκείνη των Σουηδών και των Φιλανδών ή των Τούρκων;

Στην ουσία τώρα. Η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά ότι στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. το εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο λειτουργούν ως δικλείδες ασφαλείας, ώστε όλοι να απολαμβάνουν της προστασίας του Νόμου, πολίτες ή μη. Άρα, το διακύβευμα δεν αφορά σε απελάσεις ή στις όποιες νομικές υποχωρήσεις στα όρια του «ανεκτού». Άλλο είναι το θέμα. Η Τουρκία αποκτά λόγο στα νομικά πράγματα των δύο αυτών χωρών - κατά συνέπεια, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Δικαίως θα αναρωτηθείτε: μα, δεν συμβαίνει ήδη; Συμβαίνει. Έχουμε πλήθος τούρκων και ισλαμιστών «ακτιβιστών» και τουρκοϊσλαμιστικών κομμάτων και οργανώσεων που για λόγους «πολιτικής ορθότητας» μπορούν και δραστηριοποιούνται εντός - και πολλές εκτός -  θεσμικού πλαισίου στο εσωτερικό των χωρών της Ε.Ε. όμως, είναι η πρώτη φορά που ευρωπαϊκές χώρες υποχρεώνονται να αποδεχτούν την συμμετοχή και τον έλεγχο της Τουρκίας στο νομοθετικό τους έργο.

Επιπλέον, με την συναίνεσή τους, ανοίγει ο δρόμος για συμμετοχή της Τουρκίας στις πολιτικές ασφάλειας κι άμυνας της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της όποιας διευκόλυνσης συμμετοχής της στο έργο της PESCO.

Κάποια στιγμή, πρέπει να τελειώνουμε με τις όποιες αυταπάτες μας και να θέσουμε ευθέως πολύ συγκεκριμένα και σοβαρά ερωτήματα στους εταίρους μας. Ευρωπαίους και νατοϊκούς:

Από πού κι ως που μία ασιατική χώρα, μία ισλαμιστική χώρα, μια κατοχική δύναμη, μια χώρα με παρουσία σε εμπόλεμες ζώνες και ενεργή εμπλοκή σε συγκρούσεις που δεν εξυπηρετούν τα ευρωατλαντικά συμφέροντα και πολλές φορές στρέφονται κατά αυτών· με παθητική στάση στην ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες, με παρεμβάσεις στο εσωτερικό άλλων χωρών· μια χώρα που αποδεδειγμένα υποστήριξε κι εξακολουθεί να υποστηρίζει το ισλαμικό κράτος - ό,τι κι αν έχει απομείνει αυτό· μια χώρα που αμφισβητεί συνθήκες και συμφωνίες που η ίδια έχει υπογράψει, που καταπατά κάθε έννοια δικαίου, που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, που αμφισβητεί την εδαφική ακεραιότητα κυρίαρχων χωρών, απειλεί την ασφάλειά τους κι επιβουλεύεται τον πλούτο τους… αυτή η χώρα μπορεί να συμμετέχει στις πολιτικές άμυνας κι ασφάλειας στον ευρωπαϊκό χώρο; Μπορεί να είναι κομμάτι του ελεύθερου, δημοκρατικού και πολιτισμένου κόσμου και να απολαμβάνει οικονομικών κι άλλων προνομίων; Μπορεί να εξοπλίζεται με ευρωπαϊκά όπλα; Μπορεί να έχει λόγο και ρόλο στα ευρωπαϊκά πράγματα;

Αυτήν την (ανανεωμένη) εικόνα θέλει να βγάλει προς τα έξω η Ευρωαντλαντική Συμμαχία; Αυτές είναι οι αξίες κι οι αρχές της; Με αυτόν τον χαρακτήρα θα εγγυηθεί την «ελευθερία», την «δημοκρατία», την «ειρήνη», την «δικαιοσύνη» και την «ευημερία»… στο όνομα των οποίων δρα ή καλείται να δράσει οπουδήποτε στον κόσμο;

Δεν βλέπουν οι νατοϊκοί και οι Ευρωπαίοι - κυρίως οι δεύτεροι, τί κρύβεται στις «ανησυχίες» και στις «ευαισθησίες» των Τούρκων;

Η απάντηση είναι ότι οι πολιτικές ηγεσίες των ευρωπαϊκών και νατοϊκών χωρών, αδυνατούν να αντικατοπτρίσουν στους σχεδιασμούς και τις αποφάσεις τους ό,τι σκέπτονται και ό,τι επιθυμούν στην πλειοψηφία τους οι πολίτες τους. Σχεδόν σε όλα τα ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων και των πολιτικών άμυνας κι ασφάλειας.  

Η «πολιτική μπίζνα» αγνοεί αυτή τη πραγματικότητα κι ως εκ τούτου, η Τουρκία εξακολουθεί να θεωρείται αναγκαίος και σημαντικός εταίρος. Η Τουρκία όμως έχει επιλέξει στρατόπεδο. Και το στρατόπεδο αυτό δεν είναι το συμμαχικό!

Αν το ΝΑΤΟ επιθυμεί να διακρίνει απειλές και προκλήσεις, μάλλον θα πρέπει να κοιτάξει στο εσωτερικό του. Αν οι ευρωπαϊκοί λαοί επιθυμούν να είναι ελεύθεροι και ασφαλείς θα πρέπει να λάβουν τα μέτρα τους απέναντι στην Τουρκία, όσο είναι ακόμη νωρίς.

 

Χάρτες και παραχαράκτες

Σύμφωνα με του τούρκους, η Ψέριμος βρίσκεται “εντός” τουρκικών χωρικών υδάτων και “εξαιρείται” από το “γενικό καθεστώς” που “διέπει” τα Δωδεκάνησα! Ακόμη κι αν τους πετάξεις στα μούτρα τους δικούς τους επίσημους χάρτες*, όπως αυτόν που συνοδεύει το κείμενο, εκείνοι συνεχίζουν και θα συνεχίσουν να παίζουν το βιολί τους. Και δεν θα σταματήσουν παρά μόνον αν τους δείξουμε “στο πεδίο” ό,τι γνωρίζουν αλλά επιμένουν να παραγνωρίζουν: την ισχύ μας σήμερα. 

 

Η κυβέρνηση (και παρά την απέχθειά μου στο μητσοτακέϊκο και την διαφωνία μου στα υπόλοιπα θέματα πολιτικής διαχείρισης) φαίνεται ότι σε γενικές γραμμές κάνει πολύ καλή δουλειά γι’ αυτό και οι τούρκοι έχουν γίνει …τούρκοι :)

Η ιδανική περίπτωση για τους γείτονές μας, θα ήταν μια Ελλάδα σημιτικής αντίληψης, νοοτροπίας και συμπεριφοράς. Υποχωρητική, ενδοτική, συμβιβασμένη, δουλοπρεπής. Αυτή την Ελλάδα θέλουν και πολλοί εσωτερικό… τα απομεινάρια μιας περιόδου που την πληρώσαμε με πολύ αίμα και πόνο.

 

Κανείς δεν θέλει τον πόλεμο. Κανείς δεν επιδιώκει την σύγκρουση. Κανείς λογικός! Επίσης, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Ωστόσο, αν οι φίλοι μας οι τούρκοι επιμένουν να “κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο”, ας υπολογίσουν προηγουμένως τι τους περιμένει… σημειωτέον, στην τουρκική και ισλαμική ηθική, η ζωή δεν έχει καμία αξία. Αυτή είναι και μία σημαντική και ουσιαστική πολιτισμική διαφορά ανάμεσά μας. 

 

* Επίσημος χάρτης εναέριας κυκλοφορίας στο Αιγαίο – περιλαμβάνεται στην ετήσια έκθεση του τουρκικού Υπουργείου των Εξωτερικών (1963).

 

Σχέδια για το μέλλον της Ουκρανίας

γράφει ο Κώστας Κουρτίδης

Σε προηγούμενο κείμενο στο Geoeurope με τίτλο «Το κόστος ανοικοδόμησης της Ουκρανίας», εξετάσαμε κάποιες εκτιμήσεις για το κόστος που αναμένεται να επωμιστεί η ΕΕ, για τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση της Ουκρανίας. Στο κείμενο αυτό, περιλαμβάνονται κάποια σημεία του προηγούμενου κειμένου και γίνεται προσπάθεια να συνδεθούν οι προσπάθειες της ΕΕ με τους σχεδιασμούς της κυρίαρχης ελίτ της Ουκρανίας.

Στο σημείωμα αυτό δεν εξετάζονται σενάρια για τον τερματισμό και τον χρόνο λήξης του πολέμου, αν και η συζήτηση που διεξάγεται αυτές τις ημέρες, σε διεθνές επίπεδο, αφορά αυτές τις προοπτικές.

Εδώ εξετάζονται κάποια σχέδια για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, όπως τα έχει επεξεργαστεί μέχρι τώρα η ΕΕ και η ουκρανική ηγεσία υπό τον Ζελένσκι. Δεν αποτελούν πλήρη σχέδια, αλλά περισσότερο κατευθύνσεις στρατηγικής που θα ήθελαν να υλοποιήσουν. Διαβάστε τη συνέχεια εδώ: https://www.geoeurope.org/2022/06/11/sxedia-gia-to-mellon-tis-oykranias/

 

Η ουτοπία της κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας

Credits The Ventotene Lighthouse ® 2020. All rights reserved.

 

Το τέλος του 2^ου Π.Π. βρήκε τον ευρωπαϊκό χώρο ρημαγμένο από την καταστροφή και τον όλεθρο και τους ευρωπαϊκούς λαούς εξουθενωμένους, να προσπαθούν να ξαναβρούν την ελπίδα που είχε χαθεί κατά τη διάρκειά του. Ο κόσμος μας, όπως τον αναγνωρίζαμε, πραγματικός και ιδεατός, είχε πια καταρρεύσει και οι συνθήκες και οι πρακτικές που έως τότε ήταν δοκιμασμένες και γνωστές, δεν ανταποκρινόταν πλέον στην νέα πραγματικότητα.

Έτσι, το όραμα ενός ενιαίου χώρου με ειρήνη, ασφάλεια, συνεργασία, συνεννόηση, ευημερία και προοπτική για όλους ανεξαιρέτως, εκβιάστηκε από την ανάγκη - κυρίως όμως, από τον τρόμο που βίωσαν οι παππούδες μας.

Τα προσκόμματα της ευρωπαϊκής αυτοτέλειας

Ήρθε επίσης ως αντιστάθμισμα στην επιδίωξη των Ηνωμένων Πολιτειών να έχουν λόγο και ρόλο στα εσωτερικά ζητήματα των εταίρων και συμμάχων τους αλλά, και στην επιμονή τους για αξιοποίηση του ηττημένου γερμανικού στρατιωτικού/πολιτικού/επιστημονικού δυναμικού στο πεδίο που ονομάστηκε κι είναι ευρέως γνωστό ως «ψυχρός πόλεμος».

Όπως έχει επισημανθεί και σε προηγούμενο άρθρο μου[1], οι αμερικανοί δεν μπορούσαν να εννοήσουν τον κοινωνικό και πολιτισμικό πλουραλισμό της γηραιάς ηπείρου, ούτε και την αυτονομία των ευρωπαίων, ούτε καν τις εύλογες ενστάσεις κι ανησυχίες τους, και τους αντιμετώπιζαν καχύποπτα κι ανταγωνιστικά καθώς, το καθαρό κι αυθεντικό ευρωπαϊκό αφήγημα στον πυρήνα του, αμφισβητούσε - κι αμφισβητεί - την ηγεμονία τους και προσβλέπει σε μία εταιρική σχέση μαζί τους ειλικρινή και ισότιμη.

Οι ευρωπαίοι, ορθά σκεπτόμενοι και παρά τις όποιες διαφορές ανάμεσά τους, δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να παραχωρηθούν «διευκολύνσεις» και «προνόμια» στην Γερμανία, δεν ήθελαν μια ισχυρή Γερμανία κι ούτε επιθυμούσαν να μπουν σε νέες περιπέτειες κάποια στιγμή στο μέλλον. Κι είχαν δίκιο! Έσπευσαν λοιπόν να καταστρώσουν τα δικά τους εναλλακτικά σχέδια.

Το 1952 υπεγράφη από τις κυβερνήσεις της Γαλλίας, της Ιταλίας, του Βελγίου, του Λουξεμβούργου, της Ολλανδίας και της τότε Δυτικής Γερμανίας, η Συνθήκη περί κοινής ευρωπαϊκής άμυνας[2], με αντικειμενικό σκοπό τη συγκρότηση ευρωπαϊκού στρατεύματος υπό κοινή διοίκηση. Συνθήκη η οποία παρέμεινε στα χαρτιά, κυρίως με ευθύνη των Γάλλων που επιθυμούσαν πλήρη άσκηση της εθνικής τους κυριαρχίας ούτως, ώστε διασφαλίζεται η εδαφική τους ακεραιότητα.[3]

Υπήρξαν κι άλλοι λόγοι όπως, η απροθυμία του Ηνωμένου Βασιλείου να συμμετέχει στο όποιο σχήμα ή οι πολιτικές ζυμώσεις στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών χωρών. Η Ευρώπη δεν ήταν έτοιμη. Εντούτοις, υπήρξαν κι άλλες προσπάθειες, πολύ ή λιγότερο φιλόδοξες και αρκετές ήταν εκείνες οι φορές που επιτεύχθηκαν δύσκολοι συμβιβασμοί.

Ωστόσο, η Ιστορία επιβεβαιώνει ότι κάθε κίνηση, κάθε πρωτοβουλία ή κάθε εγχείρημα που δοκιμάζεται χάριν περιστάσεων ή ειδικών συμφερόντων, είναι καταδικασμένη να αποτύχει εφόσον δεν θεμελιώνεται σε μία ισχυρή κι ομοιογενή βάση, και η εικόνα της μεταπολεμικής Ευρώπης ήταν πολύ διαφορετική από εκείνη που έχουμε σήμερα.

Από τότε, βέβαια, πέρασε μισός και πλέον αιώνας. Τα πράγματα άλλαξαν, κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά. Κυρίως οικονομικά. Μιλούμε πλέον για Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι για ευρωπαϊκό χώρο και οι πολιτικές και οι αποφάσεις των συλλογικών οργάνων της Ένωσης έχουν άμεσο αντίκτυπο σε εθνικό επίπεδο.

Παρ’ όλα αυτά ζούμε και μαζί και χώρια. Συχνά παρατηρούνται και μάλιστα όχι αναίτια, συγκρούσεις συμφερόντων κι αντιπαραθέσεις που αφαιρούν και δεν προσθέτουν.

Βάσιμος σκεπτικισμός

Η παραγωγή πολιτικής και η λήψη των αποφάσεων συντελούνται σχεδόν πάντα με τρόπο αδιαφανή κι αμφισβητήσιμο, ενδεικτικό της πολυπλοκότητας και της δυσλειτουργικότητας των ευρωπαϊκών πολιτικών δομών να ανταπεξέλθουν ικανοποιητικά στην όποια πρόκληση.

Με τον χρόνο, η πολυπληθής και δύσκαμπτη γραφειοκρατία και η υπαλληλική νοοτροπία (αποποίηση ευθύνης) ηγετών και αξιωματούχων και σε κεντρικό και σε περιφερειακό επίπεδο, δημιούργησε εξαρτήσεις και δεσμεύσεις από εξωθεσμικούς παράγοντες, νομιμοποίησε πολιτικές πρακτικές και παρεμβάσεις που δεν συνάδουν με το πνεύμα του ευρωπαϊκού κεκτημένου και κατέστησε την ίδια την έννοια της λεγόμενης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μία υπόθεση άνευ ουσίας και περιεχομένου.

Συνηθίσαμε να ακούμε τις ηγεσίες των ευρωπαϊκών χωρών να ομιλούν περί κοινών ευρωπαϊκών ιδεωδών, αξιών και παραδόσεων... έτσι, γενικά κι αόριστα, δίχως στην πραγματικότητα να συμμερίζονται στον ίδιο βαθμό την ουσία αυτών των αξιών, των ιδεωδών και των παραδόσεων ή ακόμη χειρότερα; μη γνωρίζοντας σε τι ακριβώς αναφέρονται και τι μπορεί να σημαίνουν για τον μέσο ευρωπαίο πολίτη, είτε αυτός είναι γάλλος, πορτογάλος, κύπριος, μαλτέζος ή τσέχος!

Δεν καταφέραμε να αποκτήσουμε κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση και η καθημερινότητα των πολιτών, η καθημερινότητά μας, διαφέρει ποιοτικά από χώρα σε χώρα, εκμηδενίζοντας έτσι κάθε θετικό που μπορεί κι επιτυγχάνεται κατά καιρούς.  

Η αντίληψη περί κοινής εξωτερικής κι αμυντικής πολιτικής αν και βασικός πυλώνας του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο, καθιστώντας σχεδόν αδύνατη τη διαχείριση κρίσεων με τρόπο ταχύ, άμεσο κι αποτελεσματικό. Πρωτοβουλίες επί πρωτοβουλιών και Συνθήκες επί Συνθηκών μας οδήγησαν  σε μία προβληματική εσωτερική διαβάθμιση και σε μία μεταξύ μας σχέση που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών ποτέ όμως τους ευρωπαϊκούς λαούς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν και έχουν πάντα ρόλο και λόγο. Και σε στρατιωτικό και σε πολιτικό και σε οικονομικό και σε κοινωνικό και σε μορφωτικό επίπεδο.[4]

Η απουσία ισχυρών δεσμών και θεσμών και η έλλειψη ικανής ηγεσίας επιτρέπει στον αμερικανικό παράγοντα να μας χρησιμοποιεί στην επίτευξη των δικών του επιδιώξεων και στην ικανοποίηση των δικών του συμφερόντων - βλέπε Ουκρανία – μην λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικές ευρωπαϊκές ανάγκες.

Ο δε χαρακτήρας της ίδιας της Ε.Ε. - sui generis, επιτρέπει σε χώρες μέλη να επιβάλλουν τις εθνικές τους πολιτικές και να προβάλλουν τα εθνικά τους συμφέροντα εις βάρος των εταίρων τους και της ίδιας της Ε.Ε. στο σύνολό της, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Ισλάμ και των τούρκων από ιταλούς, ισπανούς και γερμανούς.

… Και στην μέση το ΝΑΤΟ. Ο ρόλος του καταχρηστικός, διασπαστικός, διαβρωτικός, επικίνδυνος για την ίδια την ύπαρξη της Ένωσης. Ένας σύγχρονος δούρειος ίππος στην καρδιά της Ευρώπης.

Αξίζει σε αυτό το σημείο – μια και θίγεται διαρκώς από την τουρκική ηγεσία, να θυμηθούμε την αποχώρηση της Γαλλίας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ (1966-67)[5] και της Ελλάδος το 1974, ως επακόλουθο της στάσης που κράτησε η Συμμαχία έναντι της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.[6]

Ωστόσο, το όραμα είναι εκεί και παραμένει πάντοτε επίκαιρο και ισχυρό, τουλάχιστον στην σκέψη και την πρόθεση όλων εκείνων που αντιλαμβάνονται τον ευρωπαϊκό χώρο ενιαίο κι αδιαίρετο όχι τόσο γεωγραφικά ή μόνο οικονομικά και πολιτικά αλλά κυρίως πολιτισμικά. Κι αυτό δεν αρκεί. Η Ε.Ε. οφείλει να επαναξιολογήσει το διεθνές περιβάλλον - όπως αυτό διαμορφώνεται σήμερα, και να επανεκτιμήσει τον ρόλο της μέσα σε αυτό. Μέχρι τότε, κάθε κουβέντα περί κοινής εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ασφάλειας θα είναι άνευ ουσίας.

---

[1] https://www.geoeurope.org/2022/03/15/o-ithikos-aytoyrgos-ton-eyropaikon-dei/

[2] https://www.facebook.com/vangelis.chorafas/posts/333799565565714

[3] http://publications.europa.eu/resource/cellar/bd0b6705-4455-4de5-a16a-16d7f09efa33.0003.02/DOC_2

[4] https://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_17120.htm

[5] https://el.wikipedia.org/wiki/ΝΑΤΟ

[6] https://www.kathimerini.gr/politics/352056/i-apochorisi-kai-i-epanentaxi-tis-elladas/

 

Weekend στην Πόλη για τον πρωθυπουργό

 

Επιτέλους! Μας ανακοινώθηκε χθες επίσημα από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο ό,τι ήδη γνωρίζαμε από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης! Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα συναντηθεί με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη με την περιβόητη... «θετική διάθεση» που τον διακατέχει κάθε τριήμερο βρέξει-χιονίσει.

Το πρόβλημα δεν είναι ότι ο κ. Μητσοτάκης θα συναντηθεί με τον κ. Ερντογάν, αλλά υπό ποιες προϋποθέσεις και συνθήκες θα πραγματοποιηθεί αυτή η συνάντηση, όταν γνωρίζουμε εκ των προτέρων τα ζητήματα που θα θέσει ο Τούρκους πρόεδρος στον Έλληνα πρωθυπουργό, και όταν για δύο και πλέον χρόνια οι Τούρκοι μάς έχουν καταστήσει αντικείμενο οργανωμένης διεθνούς δυσφημιστικής καμπάνιας, κι αποδέκτες μιας επιθετικής και προσβλητικής ρητορικής που καταδεικνύει όχι μόνον τη διαφορά αντίληψης αλλά και την διαφορά πολιτισμού ανάμεσα στις δύο χώρες και τους δύο λαούς.

Επομένως, με δεδομένες τις θέσεις και τις αξιώσεις της Τουρκίας έναντι των εθνικών μας συμφερόντων και με διαρκώς αμφισβητούμενη της εθνική μας κυριαρχία, τί ακριβώς περιμένει να αποκομίσει από αυτή τη συνάντηση ο Κυριάκος Μητσοτάκης; Με ποιά «θετική διάθεση προσέρχεται σε αυτή τη συνάντηση» και τί σημαίνει ότι θα «επικεντρωθεί στην ουσία κι όχι στην ρητορική» και πως «δεν θα διαφοροποιηθεί από τις καθαρά διατυπωμένες θέσεις της Ελλάδας»; - Αυτό μας έλειπε!

Προφανώς, ο Έλληνας Πρωθυπουργός δεν έχει καταλάβει ακόμη την ζημιά που προκάλεσε στην πατρίδα μας με τις πρωτοβουλίες του, όπως για παράδειγμα με την αποστολή παράνομου και κατασχεμένου στρατιωτικού υλικού σε εμπόλεμη χώρα· και πάλι τώρα, με δική του πρωτοβουλία θα συναντηθεί με τον Τούρκο πρόεδρο…

Από την άλλη, πολύ φοβάμαι, ο κ. Ερντογάν έχει κάθε λόγο να αισθάνεται ικανοποιημένος. Η Τουρκία δείχνει πως έχει λόγο και ρόλο στα περιφερειακά ζητήματα που απασχολούν την περιοχή μας κι ο Κυριάκος Μητσοτάκης με κάθε του δήλωση και με κάθε του κίνηση τον αναδεικνύει σε ισχυρό παίκτη και του προσφέρει και τον «αέρα» που χρειάζεται στο εσωτερικό της χώρας του.

Ενώ εδώ καλλιεργείται η αντίληψη περί «απομονωμένης» διπλωματικά Τουρκίας και αναβάθμισης της Ελλάδας για να εξυπηρετηθεί το κυβερνητικό αφήγημα, η γειτονική μας χώρα υπηρετεί με συνέπεια την εθνική της στόχευση, ξεκινώντας από την δημιουργία μίας ευρύτερης σφαίρας επιρροής και καταλήγοντας στην υφαρπαγή - με κάθε τρόπο - εθνικών πόρων των γειτονικών της χωρών, μέχρι και την επικυριαρχία αν κι εφόσον οι συνθήκες της το επιτρέπουν.

Να μην έχουμε αυταπάτες. Οι Τούρκοι δεν παρεκκλίνουν ποτέ των στόχων τους – παρά τις όποιες κατά καιρούς διορθώσεις – κι οδηγούν το εθνικό όχημα στον προορισμό του. Εμείς αντίθετα, τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις και πέφτουμε συνεχώς πάνω στο δέντρο γιατί είμαστε κοντόφθαλμοι και δεν βλέπουμε το δάσος.

Από εκεί και πέρα, δίχως αμφιβολία, κάθε προσπάθεια συνεννόησης, σε όποιο επίπεδο, είναι και επιθυμητή και καλοδεχούμενη όταν υπάρχει καλή θέληση και από τα δύο μέρη. Ο τρόπος πραγματοποίησης αυτής της συνάντησης μάς προκαταβάλλει για το αποτέλεσμα. Μάλλον έχουν δίκιο όσοι αμφιβάλλουν για την χρησιμότητά της την δεδομένη χρονική στιγμή.

 

H παγκόσμια αστάθεια και τα πραξικοπήματα

γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

Πέντε πραξικοπήματα σε μόλις ένα χρόνο και υποχωρήσεις των δημοκρατικών θεσμών σε αρκετές χώρες. Το 2021 ήταν μια κρίσιμη χρονιά. Όσο για το 2022 υπάρχουν κίνδυνοι να ακολουθήσει την ίδια πορεία. Ήδη, στις 24 Ιανουαρίου ανακοινώθηκε η πρώτη απόπειρα πραξικοπήματος για το 2022, στην Μπουρκίνα Φάσο. Διαβάστε τη συνέχεια εδώ: https://www.geoeurope.org/2022/02/12/h-παγκόσμια-αστάθεια-και-τα-πραξικοπήμ/

Οι τάσεις υπερεπέκτασης της Τουρκίας

γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

 

Οι κινήσεις και οι επιδιώξεις της Άγκυρας σε Συρία, Λιβύη και Ναγκόρνο Καραμπάχ, έχουν εξετασθεί από πολλούς αναλυτές τα τελευταία τρία χρόνια. Τα τρία αυτά μέτωπα παραμένουν ανοικτά από την Τουρκία, η οποία τα εντάσσει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διαπραγμάτευσης της με τη Δύση.

Το τελευταίο διάστημα, η Τουρκία έχει αρχίσει να διευρύνει την ήδη υπάρχουσα δραστηριοποίηση της και σε άλλες περιοχές: Κεντρική Ασία, Μέση Ανατολή, Αφρική.

Ωστόσο, το μέλλον της Τουρκίας και οι σχέσεις της με την Δύση θα κριθούν στη Μεσόγειο. Και εκεί η Ελλάδα θα πρέπει να έχει λόγο. Οι τελευταίες εξελίξεις αφορούν τις ακόλουθες περιοχές:

Αφγανιστάν 

Η υπόθεση του Αφγανιστάν παραμένει ανοικτή για την Άγκυρα η οποία προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την αποχώρηση του ΝΑΤΟ και τις αδυναμίες της κυβέρνησης των Ταλιμπάν ως σημείο καμπής για την αύξηση της επιρροής της στην χώρα.

Στον βαθμό που οι Ταλιμπάν δεν αποδέχονται την ανάπτυξη τακτικού τουρκικού στρατού στο έδαφος του Αφγανιστάν, η Άγκυρα προσπαθεί να ξεπεράσει το πρόβλημα με την ανάπτυξη μισθοφόρων.

Η τουρκική ιδιωτική εταιρεία μισθοφόρων SADAT στρατολογεί Σύρους μισθοφόρους για το Αφγανιστάν με τον ίδιο τρόπο που το έκανε για την Συρία και το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε 2.000 μισθοφόρους για τον Σεπτέμβριο, αλλά φαίνεται ότι έχει ακυρωθεί λόγω του ότι η διαπραγμάτευση με τους Ταλιμπάν παραμένει ανοικτή.

Το βασικό θέμα στην υπόθεση του Αφγανιστάν είναι ότι η Τουρκία δεν μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στην χώρα, χωρίς την διαμεσολάβηση του Πακιστάν ή του Κατάρ. Η Τουρκία εξακολουθεί να θεωρείται χώρα του ΝΑΤΟ, παρά τις προσπάθειες που έχει καταβάλει η Άγκυρα να αλλάξει την εικόνα της και το αφήγημα της για την συμμετοχή της στην 20ετή Νατοϊκή επέμβαση στη χώρα.

Η Άγκυρα θεωρεί ότι η ανάπτυξη μισθοφόρων στο Αφγανιστάν με κύρια αποστολή την ασφάλεια του αεροδρομίου της Καμπούλ, θα δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την επέκταση των Turkish Airlines στην περιοχή, θα ευνοήσει την οικονομική διείσδυση τουρκικών εταιρειών στη χώρα και θα βοηθήσει την προβολή ισχύος στην Κεντρική Ασία. Παράλληλα, θα ενισχύσει την Τουρκία στην διαπραγμάτευση που διεξάγει με τις ΗΠΑ για τον ρόλο της στους διεθνείς συσχετισμούς.

Υεμένη

Καθώς η Τουρκία συνεχίζει να εδραιώνει την παρουσία της στην Υεμένη, η μυστική της υπηρεσία ΜΙΤ, έχει αρχίσει να στρατολογεί και να αναπτύσσει Σύρους μισθοφόρους στη χώρα. Παράλληλα, έχει διαμορφώσει στενούς δεσμούς με το κόμμα Al Islah το οποίο θεωρείται ως παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Οι ηγέτες του κόμματος Al Yadomi και Mohammed Al Ajlan βρίσκονται σε εξορία στην Κωνσταντινούπολη.

Οι Σύροι μισθοφόροι φαίνεται να αναπτύσσονται στην επαρχία Chabwa για να αντιμετωπίσουν τους αντάρτες Χούτι μαζί με τον κυβερνητικό στρατό. Πηγές από την Υεμένη υποστηρίζουν ότι οι μισθοφόροι ήδη έλαβαν μέρος στην μάχη του Marib μαζί με τουρκικά drones.

Η στρατολόγηση από την ΜΙΤ συνεχίζεται στα κέντρα Al-Jabwani και Taez τα οποία χρηματοδοτούνται από το Κατάρ. Ταυτόχρονα δραστηριοποιούνται στην χώρα η θρησκευτική διεύθυνση Diyanet, η αναπτυξιακή υπηρεσία ΤΙΚΑ και η ΜΚΟ Insani Yardim Vakfi, ένα προκάλυμμα της ΜΙΤ.

Η Άγκυρα θεωρεί ότι με τις κινήσεις αυτές θα μπορέσει να βελτιώσει τις σχέσεις της με την Σαουδική Αραβία και θα δημιουργήσει ρωγμές στο μέτωπο των μοναρχιών του Κόλπου που κινείται εναντίον της.

Αρμενία

Η συμφιλίωση ανάμεσα στην Τουρκία και στην Αρμενία θα αποτελέσει καταλύτη ευρύτερων γεωπολιτικών εξελίξεων στον Καύκασο. Δεν έχει δρομολογηθεί ακόμα μια νέα περίοδος στις σχέσεις των δύο χωρών, αλλά εμφανίζονται κάποια πρώτα σημάδια εξομάλυνσης μέσα από τις δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν και του Αρμένιου πρωθυπουργού Νικόλ Πασινιάν.

Εκτός από τις πολιτικές δηλώσεις, υπάρχουν και άλλα σημεία που υποδηλώνουν επαφές μεταξύ των δύο χωρών. Πρώτον, έχει επιτραπεί στην αεροπορική εταιρεία της Τουρκίας Turkish Airlines να εκτελεί δρομολόγια προς το Μπακού, χρησιμοποιώντας τον εναέριο χώρο της Αρμενίας. Δεύτερον, η Τουρκία φαίνεται διατεθειμένη να ανοίξει τα σύνορα της με την Αρμενία, στον βαθμό που έχει εξαφανιστεί από το τραπέζι η αξίωση για μια Μεγάλη Αρμενία. Το άνοιγμα των συνόρων θα βοηθήσει την Άγκυρα να αποκτήσει καλύτερη σύνδεση με το Αζερμπαϊτζάν.

Για την υλοποίηση αυτών των αλλαγών θα πρέπει να συνυπολογιστούν μια σειρά από παράγοντες. Πρώτον, ποια στάση θα κρατήσει το Αζερμπαϊτζάν, δηλαδή αν θα συναινέσει ή αν θα προσπαθήσει, όπως έκανε στο παρελθόν, να υπονομεύσει την προσέγγιση Άγκυρας-Ερεβάν. Δεύτερον, ποια θα είναι η τελική στάση της Μόσχας, η οποία σε πρώτη φάση βλέπει θετικά την προσέγγιση των δύο χωρών. Τρίτον, η Αρμενία θα προτιμούσε το θέμα να λύνονταν με διμερείς διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Τέταρτον, η Άγκυρα θα προτιμούσε το θέμα να λυθεί στα πλαίσια της πρωτοβουλίας «3+3», την περιφερειακή πλατφόρμα Αρμενίας, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργίας μαζί με τις Τουρκία, Ρωσία και Ιράν.

Μαρόκο

Πριν από λίγες ημέρες ένα τουρκικής κατασκευής drone παραδόθηκε στο Μαρόκο. Πρόκειται για το πρώτο από τα δώδεκα drones που η Άγκυρα στέλνει στο Ραμπάτ, στα πλαίσια της συμφωνίας που είχε υπογραφεί τον περασμένο Απρίλιο.

Το Μαρόκο θα χρησιμοποιήσει τα drones ενάντια στο Μέτωπο Πολισάριο, το οποίο το καλοκαίρι ενίσχυσε τις θέσεις του στη Δυτική Σαχάρα. Παράλληλα, η απόκτηση drones από το Μαρόκο ασκεί πιέσεις στην Αλγερία, η οποία έχει εισέλθει σε μια νέα φάση έντασης με το Ραμπάτ.

Αλγερία

Η Αλγερία αποτελεί εμπορικό εταίρο της Τουρκίας, αλλά όχι στρατηγικό εταίρο, στον βαθμό που η Άγκυρα έχει βλέψεις στον Ατλαντικό. Η Αλγερία, όπως και η Αίγυπτος, εξακολουθεί να μην έχει στρατιωτικές σχέσεις με την Τουρκία, σε αντίθεση με την Λιβύη, την Τυνησία και τώρα το Μαρόκο.

Πριν από λίγες ημέρες ο πρόεδρος της χώρας Abdelmadjid Tebboune έστειλε μηνύματα προς το Παρίσι για την επιθυμία της Αλγερίας να προχωρήσει σε μια στρατηγική συνεργασία με την Τουρκία. Αυτές οι δηλώσεις είναι αποτέλεσμα των τεταμένων σχέσεων με την Γαλλία, μετά την διαφαινόμενη έλλειψη βούλησης από την πλευρά του Παρισιού να διευθετηθεί το θέμα της ιστορίας και της κοινής μνήμης μεταξύ των δύο χωρών.

Ρουάντα - Ουγκάντα

Η τουρκική παρουσία στην Αφρική διευρύνεται συστηματικά. Τον Σεπτέμβριο, η Άγκυρα έκανε κινήσεις για να προωθήσει τα προϊόντα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στην Ρουάντα. Αντιπροσωπεία στην οποία συμμετείχαν οι μεγαλύτερες βιομηχανίες Aselsan, Havelsan, Otokar και STM επισκέφθηκαν την χώρα.

Ο στόχος της Άγκυρας είναι να ενισχύσει την στρατιωτική συνεργασία με την Ρουάντα, η οποία διαθέτει ετοιμοπόλεμες ένοπλες δυνάμεις. Συμμετέχουν σε αποστολές διατήρησης της ειρήνης στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, στο Νότιο Σουδάν και στη Σομαλία. Επιπλέον, μετά από αίτημα του προέδρου της Μοζαμβίκης Filipe Nyusi προς τον ομόλογο του της Ρουάντα Paul Kagame, εκστρατευτικό σώμα της Ρουάντα πολεμά κατά των ισλαμιστών ανταρτών στην επαρχία Cabo Delgado της Μοζαμβίκης.

Η Τουρκία προμηθεύει με στρατιωτικό υλικό την Σομαλία εδώ και πολλά χρόνια, η Ουγκάντα έχει αγοράσει ελαφρά στρατιωτικά οχήματα από την Katmerciler, ενώ ακολουθεί και η Κένυα.

Η Άγκυρα καταβάλει μεγάλη προσπάθεια να δημιουργήσει έναν άξονα επιρροής από την Σομαλία μέχρι την Ουγκάντα και η Ρουάντα αποτελεί το κομμάτι που λείπει σε αυτό το σύνθετο γεωπολιτικό σκηνικό.

Δυτική Αφρική

Λίγο πριν από το καλοκαίρι, το τουρκικό ΥΠΕΞ έδωσε είκοσι υποτροφίες σε σπουδαστές από το Τόγκο. Πρόκειται για κίνηση που συνιστά σημαντικό μοχλό επιρροής από την Τουρκία.

Παρόμοιες υποτροφίες έχουν προσφερθεί στην Σενεγάλη και στη Νιγηρία, δύο χώρες στις οποίες η Άγκυρα έχει εδραιώσει ισχυρή παρουσία.

Ο στόχος της Άγκυρας είναι η διείσδυση στην Δυτική και στην Υποσαχάρια Αφρική, μέσα από την χρησιμοποίηση ενός δικτύου πρεσβειών, εμπορικών αντιπροσωπειών και απευθείας πτήσεων.

Ο οικονομικός ανταγωνισμός με την Κίνα σε αυτές τις περιοχές, εκτός από τα όποια οικονομικά οφέλη, δίνει στην Άγκυρα και μοχλούς πίεσης στην διαπραγμάτευση της με την Δύση.

Νίγηρας

Ο Νίγηρας ενδιαφέρεται για τον εκσυγχρονισμό της πολεμικής του αεροπορίας και της αντιαεροπορικής του άμυνας.

Πριν από λίγες ημέρες μια αποστολή της Turkish Aerospace Industries βρέθηκε στη Νιαμέι, προσφέροντας το εκπαιδευτικό αεροσκάφος Hurkus, καθώς και τα Anka drones, της οποίας το τελευταίο μοντέλο εξοπλίζεται με πυραύλους.

Δεν άργησε να ακολουθήσει η Baykar η οποία πρόσφερε το Bayraktar TB2, το ίδιο μοντέλο drone που παραλαμβάνει και το Μαρόκο και το οποίο έχει δοκιμαστεί στο μέτωπο της Λιβύης.

Η Τουρκία ανταγωνίζεται τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για οικονομική επιρροή στο Νίγηρα, ενώ η διαμάχη για την χρησιμοποίηση του παλιού φρουρίου Madama έχει λήξει χωρίς νικητή. Ταυτόχρονα, ανταγωνίζεται την Αίγυπτο που συζητά με το Νίγηρα για το ενδεχόμενο δημιουργίας στρατιωτικής βάσης στην χώρα, στον τομέα των εξοπλισμών και της στρατιωτικής επιρροής.

Η Τουρκία υπερεπεκτείνεται, ενώ την ίδια στιγμή η Δύση είναι επιφυλακτική απέναντι της. Η μείωση του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής και η στροφή τους προς τον Ινδο-Ειρηνικό, δεν διαμορφώνει ένα ελεύθερο πεδίο δράσης για την Άγκυρα.

Η Γαλλία, οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και του Κόλπου με την επιτήρηση των ΗΠΑ διαμορφώνουν ένα πρώτο πλαίσιο ανάσχεσης των κινήσεων της Άγκυρας. Πολλοί θεωρούν ότι η υπερεπέκταση της Άγκυρας έχει φτάσει στο τέλος της. Στην πραγματικότητα το μέλλον της Τουρκίας αφορά τρία κύρια μέτωπα, την Συρία, την Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο, όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα.

Το μέτωπο της Συρίας αφορά τις σχέσεις και την διαπραγμάτευση της Ρωσίας με τις ΗΠΑ. Η Τουρκία δεν μπορεί να έχει τον κύριο λόγο. Το ίδιο ισχύει σε μεγάλο βαθμό και με την Λιβύη, αν και εκεί μπλέκονται και τρίτες δυνάμεις.

Το μέτωπο της Ανατολικής Μεσογείου αποτελεί μία εσωτερική υπόθεση της Δύσης. Η τουρκική «Γαλάζια Πατρίδα» αρθρώνεται κυρίως γύρω από την Κύπρο και τις ΑΟΖ των χωρών της περιοχής και οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να αφήσουν την Άγκυρα να κινηθεί με τους όρους της.

Το Ισραήλ και η Αίγυπτος βρίσκονται εδώ. Η Γαλλία διευρύνει την παρουσία της στην περιοχή υπογράφοντας αμυντικές συμφωνίες με Ελλάδα και Κύπρο και κινώντας τις διαδικασίες για την δημιουργία ευρωπαϊκού στρατού. Το θέμα είναι που βρίσκεται η Ελλάδα. Αν θα είναι ενεργητικός ή παθητικός παίκτης στην περιοχή.

 

Η Συμφωνία με την Γαλλία και οι προεκτάσεις της

 γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

 

Η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας για την εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης για την συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια, αποτελεί μια επιτυχία για την Ελλάδα. Και για την Γαλλία, αλλά για διαφορετικούς λόγους.

Σε γεωπολιτικό επίπεδο, τα πάντα καθορίζονται από τον χώρο που αφήνει η αμερικανική απόσυρση στην Γαλλία για πρωτοβουλίες στην Μεσόγειο. Από την πλευρά της Ουάσιγκτον, δεν υπήρχε η πιθανότητα να αφεθεί η Τουρκία να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή, ανατρέποντας δεδομένες ισορροπίες. Τα πλαίσια αυτών των κινήσεων, έχουν καθοριστεί σε πρώτη φάση, από την «συμφωνία» Μπάιντεν-Μακρόν, μετά την τηλεφωνική τους συνομιλία, απότοκο των εξελίξεων της δημιουργίας της συμμαχίας AUKUS. Η Ουάσιγκτον πρώτον, αναγνώρισε την στρατηγική σημασία της εμπλοκής της Γαλλίας και της ΕΕ στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Δεύτερον, αναγνώρισε την σημασία μιας πιο ισχυρής και ικανής ευρωπαϊκής άμυνας, που μπορεί να συμβάλλει στην διατλαντική και παγκόσμια ασφάλεια και θα είναι συμπληρωματική του ΝΑΤΟ. Τρίτον, δεσμεύτηκε ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν τις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις που διεξάγονται από τους Ευρωπαίους στην περιοχή του Σαχέλ.

Αυτές οι εξελίξεις διαμόρφωσαν τον κατάλληλο χώρο για την σύναψη μιας διμερούς αμυντικής συμφωνίας Ελλάδας-Γαλλίας που θα κινείται μέσα στα πλαίσια αυτά και θα τα ενισχύει. Με τα δεδομένα αυτά διαμορφώθηκε η ελληνογαλλική συμφωνία στην οποία περιλαμβάνεται και η αγορά 3+1 φρεγατών Belh@rra, ενώ ανοικτό παρέμεινε το θέμα της ναυπήγησης νέων κορβετών. Η συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας δημιουργεί νέα δεδομένα.

Η ελληνική αποτροπή

Η συμφωνία ενισχύει την ελληνική αποτροπή, λειτουργώντας ως πολλαπλασιαστής ισχύος. Ταυτόχρονα αναβαθμίζει την γεωστρατηγική σημασία της χώρας. Για να λειτουργήσουν όμως αυτοί οι παράγοντες, θα πρέπει η ίδια η ελληνική αποτροπή να αναβαθμιστεί και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Και αυτό είναι μια καθαρά πολιτική απόφαση.

Το δίδυμο με τη Γαλλία

Η συμφωνία δημιουργεί ένα δίδυμο χωρών, ταυτόχρονα σε ΝΑΤΟ και ΕΕ. Ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει ένα αντίστοιχο δίδυμο και στους δύο οργανισμούς σε θέματα άμυνας και ασφάλειας-η αμυντική συμφωνία Γαλλίας-Κύπρου δεν αφορά το ΝΑΤΟ. Το πώς θα λειτουργήσει αυτή η νέα κατάσταση, θα φανεί στο επόμενο διάστημα. Η Γαλλία ως ισχυρή δύναμη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, με δύο διμερείς αμυντικές συμφωνίες με την Ελλάδα και την Κύπρο, εμφανίζεται στην Μεσόγειο με ανεβασμένους όρους και με την δυνατότητα ευελιξίας στην ανάληψη πρωτοβουλιών.

Το Άρθρο 42(7) της Συνθήκης της ΕΕ

Το άρθρο 42(7) της Συνθήκης της ΕΕ, η επονομαζόμενη «ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής» δίνει την δυνατότητα στις χώρες μέλη της ΕΕ να συνδράμουν μια χώρα της Ένωσης που δέχεται επίθεση από τρίτη δύναμη. Η ενεργοποίηση του άρθρου 42(7) από την Γαλλία, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Νοεμβρίου 2015, ήταν απογοητευτική. Οι διμερείς συνομιλίες που ακολούθησαν με τις άλλες χώρες της ΕΕ, άρχισαν να έχουν αποτέλεσμα μετά τις 2 Δεκεμβρίου 2015.

Δεν συμμετείχαν όλες οι χώρες της ΕΕ στην αμοιβαία συνδρομή, ενώ η ελληνική συμμετοχή ήταν ελαχιστοποιημένη, προσφέροντας μόνο την χρήση της υφιστάμενης συνεργασίας στις πληροφορίες. Ο τρόπος ενεργοποίησης του άρθρου 42(7) και ο χρόνος που χρειάστηκε για να εφαρμοστεί, δεν χρησιμεύουν στην Αθήνα σε περίπτωση εμπλοκής με την Τουρκία.

Η νέα ελληνογαλλική συμφωνία δίνει στην Ελλάδα την δυνατότητα να έχει από την Γαλλία άμεση υποστήριξη σε θέματα αεροπορικής συνδρομής, δορυφορικής επιτήρησης, παροχής πληροφοριών, ανανέωσης αποθεμάτων στρατιωτικού υλικού κλπ. Δηλαδή, όλων αυτών που θα μπορούσε να λάβει από την ΕΕ, αν λειτουργούσε σοβαρά το άρθρο 42(7) της ΣΕΕ. Οι διευκολύνσεις που θα υπάρξουν για ελλιμενισμούς γαλλικών πλοίων, μετασταθμεύσεις αεροσκαφών κλπ, αναμένεται ότι θα συμφωνηθούν σε δεύτερο χρόνο.

Η Αθήνα θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες της για υπερεθνικοποίηση του άρθρου 42(7), ασχέτως της ελληνογαλλικής συμφωνίας.

Το ΝΑΤΟ

Το ΝΑΤΟ βρίσκεται μπροστά σε νέες καταστάσεις. Η εκφρασθείσα βούληση των ΗΠΑ να στηρίξουν την στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης στον χώρο της άμυνας, ως συμπληρωματικού πυλώνα του ΝΑΤΟ, αναγκάζει την Συμμαχία να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα.

Παράλληλα, η εμφάνιση ενός διδύμου χωρών του ΝΑΤΟ που έχουν υπογράψει μεταξύ τους αμυντική συμφωνία, αποτελεί νέο δεδομένο. Όταν μάλιστα αυτή η συμφωνία, μπορεί να στραφεί εναντίον τρίτου μέλους του ΝΑΤΟ.

Μέχρι σήμερα, η αντιπαράθεση Τουρκίας-Ελλάδας αντιμετωπίζονταν από το ΝΑΤΟ με συμβιβαστικές παρεμβάσεις, με συστήματα διαχείρισης κρίσεων κλπ, ενώ το πολιτικό βάρος έπεφτε στην Ουάσιγκτον. Η Ελλάδα και η Τουρκία συγκρούστηκαν στρατιωτικά στην Κύπρο το 1974 και το ΝΑΤΟ δεν έκανε τίποτα για να το αποφύγει και μάλιστα, στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου.

Η συμπαράταξη της Γαλλίας με την Ελλάδα, θα αναγκάσει το ΝΑΤΟ να αναπροσαρμόσει τις πρακτικές του γιατί μια δυνητική αντιπαράθεση Τουρκίας—Ελλάδας μπορεί να μετεξελιχθεί σε τριγωνική. Θα αναγκάσει επίσης και την Ουάσιγκτον να αναθεωρήσει τους τρόπους επέμβασης της στις ελληνοτουρκικές διαφορές, αν αυτές ξεπεράσουν ένα ορισμένο επίπεδο.

Σε μια περίοδο που η συμμαχία AUKUS στον Ειρηνικό αναδεικνύεται σημαντικότερη για τις ΗΠΑ σε σχέση με το ΝΑΤΟ στον Ατλαντικό, το ΝΑΤΟ για να επιβιώσει θα πρέπει να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα.

Η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα

Μετά την αποχώρηση της Δύσης από το Αφγανιστάν, έχει ανοίξει μια συζήτηση στην ΕΕ για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα. Είναι άγνωστο το πότε θα ολοκληρωθεί.

Μέχρι τώρα, οι προσπάθειες της Γαλλίας στον τομέα αυτό είχαν αποτύχει, συναντώντας κυρίως την αντίδραση της Γερμανίας, αλλά και των ανατολικών χωρών της ΕΕ. Οι χώρες αυτές δεν ενδιαφέρονται για την στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, ενδιαφέρονται να βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Με τα δεδομένα αυτά, η πρωτοβουλία της Γαλλίας για την ΕΙ2 (European Intervention Initiative) από το 2018, παρά τους φιλόδοξους στόχους της, εκφυλίστηκε σταδιακά σε ανάληψη πρωτοβουλιών για τον εκσυγχρονισμό της στρατηγικής κουλτούρας στην Ευρώπη. Η Ελλάδα δεν συμμετείχε στης ΕΙ2 και μόλις το 2020 εξέφρασε την επιθυμία να συμμετάσχει.

Είναι άγνωστο προς το παρόν, αν θα προχωρήσει η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και μέχρι ποιου σημείου. Η Γαλλία όμως με δύο διμερείς αμυντικές συμφωνίες με Ελλάδα και Κύπρο, κατάφερε να διαμορφώσει ένα πλαίσιο που ενισχύει την παρουσία της σε έναν χώρο που είναι σημαντικός για τα συμφέροντα της, στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Ελλάδα, η οποία θεωρεί την συμφωνία με την Γαλλία, ως μέρος της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ, αργά ή γρήγορα θα υποχρεωθεί να συμμετάσχει σε όλες τις αποστολές της ΕΕ στο εξωτερικό και κυρίως σε αυτές που συνδέονται με τα γαλλικά συμφέροντα. Η Αθήνα θα πρέπει να προσαρμοστεί στο νέο δεδομένο.

Η αντίδραση της Τουρκίας

Θα πρέπει να θεωρείται περίπου βέβαιο ότι η Τουρκία θα αντιδράσει στις νέες εξελίξεις. Και γιατί οι ανάγκες εξυπηρέτησης των συμφερόντων της παραμένουν ακέραιες, αλλά και γιατί θα θελήσει να τεστάρει την ισχύ της ελληνογαλλικής συμφωνίας. Αυτό θα αποτελέσει και ένα τεστ για την γαλλική αντίδραση.

Η τουρκική υπερεπέκταση δημιουργεί προβλήματα στην Άγκυρα. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ είναι και θα παραμείνουν ασταθείς και μέσα σε αυτό το περιβάλλον αστάθειας εκδηλώνονται και οι γαλλικές πρωτοβουλίες.

Παράθυρο ευκαιρίας για τις τουρκικές αντιδράσεις υπάρχει, θεωρητικά μέχρι να αρχίσουν να παραλαμβάνονται τα νέα εξοπλιστικά συστήματα. Προφανώς, η Ελλάδα και η Γαλλία θα σχεδιάσουν τις αντιδράσεις τους με βάση αυτό το δεδομένο.

Τα πλοία

Υπάρχουν θετικά στοιχεία, αλλά και ανοικτά θέματα που αφορούν την αγορά των νέων φρεγατών.

Στα θετικά σημεία περιλαμβάνεται η αγορά σύγχρονων πλοίων για να αρχίσει η ανανέωση του στόλου του Πολεμικού Ναυτικού. Τα πλοία θα έχουν ευρωπαϊκά συστήματα που δεσμεύουν την χώρα (μαζί με τα Rafale) σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο εξοπλισμών.

Η κατασκευή των πλοίων στην Γαλλία εξασφαλίζει μεγαλύτερη αξιοπιστία στους χρόνους παράδοσης και στην μη εκτόξευση του κόστους. Τα ελληνικά ναυπηγεία, δυστυχώς, δεν βρίσκονται σε κατάσταση που μπορούν να παραδώσουν πλοία σε χρόνους που τα χρειάζονταν το ΠΝ. Χρειάζονται επενδύσεις και εκσυγχρονισμούς για να μπορέσουν να μπουν με ανταγωνιστικούς όρους στην αγορά.

Ανοικτό θέμα παραμένει ο αριθμός των πλοίων. Υπάρχει η option για άλλη μια φρεγάτα και υπάρχουν διαπραγματεύσεις για την ναυπήγηση κορβετών, πιθανόν σε ελληνικά ναυπηγεία. Εκτιμάται ότι οι αποφάσεις θα ληφθούν σύντομα, όσο ισχύει ακόμα η δημοσιονομική χαλαρότητα από την πλευρά της Ευρωζώνης.

Το κόστος των πλοίων είναι σαφώς κατώτερο από αυτό που προτάθηκε όταν άρχισαν οι διαπραγματεύσεις. Τώρα τα θέματα επικεντρώνονται στον χρόνο αποπληρωμής, στο αν θα περιλαμβάνονται οι επιστροφές των ελληνικών ομολόγων και στο θέμα των δανείων που θα πρέπει να συναφθούν. Μπορεί να υπήρξαν φθηνότερες προτάσεις από άλλες χώρες, αλλά αυτές δεν διασφάλιζαν την γεωπολιτική υποστήριξη που παρέχει η Γαλλία.

Οι νέες φρεγάτες, τα νέα ραντάρ, τα νέα συστήματα αισθητήρων, αποτελούν νέα δεδομένα για το ΠΝ. Χρειάζονται υποδομές, χρήμα και χρόνος για να καταστούν επιχειρησιακά. Από εδώ και πέρα, το ΠΝ θα είναι υποχρεωμένο να ακολουθεί το Γαλλικό Ναυτικό και τις γαλλικές επιλογές στην τεχνολογία.

Η μέχρι σήμερα εμπειρία της Ελλάδας από την αγορά γαλλικών εξοπλισμών, υπήρξε μικτή. Ενώ σε επιχειρησιακό επίπεδο τα γαλλικά όπλα είναι πολύ καλά, υπήρξαν προβλήματα σε ότι αφορά την υποστήριξη τους και τους εκσυγχρονισμούς τους. Εκτιμάται ότι είναι στο χέρι της Αθήνας να αποφύγει τέτοιου είδους προβλήματα.

Η συμφωνία για τις φρεγάτες δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Μπορεί να έχει αποφασιστεί να κατασκευαστούν στην Γαλλία, αλλά θα πρέπει να υπάρξει διαπραγμάτευση για υποκατασκευαστικό έργο στην ελληνική αμυντική βιομηχανία. Ο στόχος θα πρέπει να είναι οι κορβέτες, αν επιλεγούν οι γαλλικές, να κατασκευαστούν στην Ελλάδα.

Η αρχή των διαδικασιών επιλογής φρεγατών για το ΠΝ, εντοπίζεται στο μακρινό 2006 όταν υπήρξαν συζητήσεις με την Γαλλία για αγορά φρεγατών FREMM. Μετά από 15 χρόνια, η Ελλάδα φτάνει σε μια συμφωνία που είναι συμφέρουσα και για την ίδια και για την Γαλλία, παραμένοντας σταθερή στην γραμμή διαφοροποίησης των πηγών απόκτησης εξοπλιστικών συστημάτων.

Αυτό όμως που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η πολιτική συμφωνία που είναι εναρμονισμένη με τις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες και ισορροπίες που έχουν διαμορφωθεί μέσα στα πλαίσια της Δύσης, στον χώρο της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και των Βαλκανίων.