Ο ηθικός αυτουργός των ευρωπαϊκών δεινών (και η ελληνική ανυπαρξία)

 

Τα χρόνια που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης - και όχι την ήττα, όπως θέλουν να αναφέρονται σε αυτήν οι θιασώτες της λεγόμενης μετά-δημοκρατίας… της θεσμικής αιρεσιμότητας και της οικονομικής - πολιτικής ασυδοσίας δηλαδή,  βρήκε το «δυτικό στρατόπεδο» σε κατάσταση σύγχυσης· με τους ηγέτες και τους αξιωματούχους Ευρώπης κι Ηνωμένων Πολιτειών να προβληματίζονται ως προς τον τρόπο διαχείρισης των διεθνών τους σχέσεων και πιο συγκεκριμένα, για ζητήματα όπως η ειρήνη, η ασφάλεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και η πολιτική διακυβέρνηση και η οικονομία.

Ιστορικό πλαίσιο

Ο κόσμος μας άλλαζε με ραγδαίους ρυθμούς και σε ό,τι αφορά στο τελευταίο, στην οικονομία, τα πράγματα έμοιαζαν να είναι πιο εύκολα. Όλοι γνώριζαν και όλοι γνωρίζαμε ποιον δρόμο θα έπρεπε να βαδίσουμε, μέχρι την οικονομική κρίση που ξέσπασε στην Ασία, στα τέλη της δεκαετίας του ’90,  προκαλώντας ένα ισχυρό αν και περιορισμένης έκτασης σοκ, εξαιτίας πολιτικών επιλογών και γεγονότων που δεν είναι αντικείμενο του παρόντος άρθρου.[1]

Ωστόσο και για ό,τι μας αφορά, η ειρήνη, η ασφάλεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι όροι και οι προϋποθέσεις που θα έπρεπε να διέπουν την πολιτική διακυβέρνηση στον ευρωπαϊκό χώρο καθώς, και το εύρος της δύναμης των χωρών της Ευρώπης ήταν ζητούμενα κι αντιστρόφως ανάλογα της αντίληψης που ήθελε τις Η.Π.Α. να ηγεμονεύουν κι επί των εταίρων και συμμάχων τους.

Αναφερόμαστε σε μία εποχή - δεκαετία του ‘90 - όταν στην Ευρώπη εργαζόμασταν εντατικά πάνω στο θέμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (Συνθήκη Μάαστριχτ (1992)[2] / Κριτήρια Κοπεγχάγης (1993)[3] & Άμστερνταμ (1997)[4] και σχεδιάζαμε μία νέα αρχιτεκτονική στην κοινή μας ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας, παράπλευρα από τις δομές και τους μηχανισμούς του Ν.Α.Τ.Ο. ούτως, ώστε η Ε.Ε. να μπορεί να έχει και να απολαμβάνει αμυντικής αυτονομίας.

Πιθανόν, σε αυτόν τον σχεδιασμό να μας οδήγησε η διάσταση απόψεων ευρωπαίων-αμερικανών που αρχίζει να παρατηρείται στους κόλπους της Συμμαχίας και η γενικότερη ευρωπαϊκή αντίληψη που επεδίωκε τον μετ’ επιτάσεως μετασχηματισμό του Ν.Α.Τ.Ο. για να εξακολουθεί να έχει λόγο ύπαρξης, αντιμετωπίζοντας παράλληλα την Δ.Ε.Ε.[5] ως έναν μάλλον παρωχημένο θεσμό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έμοιαζε να είναι ικανή και αρκετή από μόνη της για να απαντά στις προκλήσεις εντός της και στην περιφέρειά της, και να επιτυγχάνει ισορροπίες με πολιτικούς, οικονομικούς ακόμη ακόμη και πολιτισμικούς όρους![6]

Οι αμερικανοί - ξεκάθαρα - δεν μπορούσαν να εννοήσουν την αυτονομία που επεδίωκαν οι ευρωπαίοι εταίροι τους, ούτε καν τον κοινωνικό-πολιτισμικό πλουραλισμό τους κι αρχίζουν να τους αντιμετωπίζουν ανταγωνιστικά ενώ, το ευρωπαϊκό αφήγημα στη βάση του, αμφισβητούσε την ηγεμονία των αμερικανών και προσέβλεπε σε μία εταιρική σχέση μαζί τους ειλικρινή και ισότιμη. Γι’ αυτό άλλωστε και το Ν.Α.Τ.Ο. χρησιμοποιήθηκε ως προθάλαμος για κάποιες από τις υπό ένταξη χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν (σ.σ. και κατά την άποψή μου εξακολουθούν να μην είναι) ώριμες πολιτικά για μία τέτοια σχέση και τότε ενεργοποιήθηκε ο αγγλοαμερικανικός άξονας (και οι γερμανοί εν συνεχεία για δικούς τους λόγους)[7] στην καλλιέργεια της ιδέας περί επαναπροσδιορισμού και μεταβολής του χαρακτήρα της Συμμαχίας, προσδίδοντάς της πολιτικό πρόσημο το οποίο όμως, δεν έπειθε κανέναν ή τουλάχιστον δεν τους έπειθε όλους… Η συνέχεια είναι γνωστή.

Βρέθηκαν οι χρήσιμοι εχθροί και οι απαραίτητες απειλές ούτως, ώστε συμβιβαστούν οι ευρωπαϊκές χώρες και λαοί με τις παρεμβάσεις και την καθοδήγηση του αμερικανικού παράγοντα, δήθεν στην εξυπηρέτηση και των δικών τους γεωπολιτικών συμφερόντων. Με χρονολογική σειρά: Κρίση των Ιμίων, Γιουγκοσλαβία, Σαντάμ Χουσεΐν και Ιράκ, Αφγανιστάν, Αραβική Άνοιξη, ισλαμικός φονταμενταλισμός και τρομοκρατία κ.ο.κ. Κι όμως, όλα αυτά - φαίνεται - δεν ήταν αρκετά!

Στις πεδιάδες της Ουκρανίας η αναβίωση του ψυχρού πολέμου

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα μπορούσαν ποτέ να έρθουν σε ανοικτή αντιπαράθεση με τους παραδοσιακούς εταίρους τους σε οποιοδήποτε πεδίο. Ως εκ τούτου, ήταν υποχρεωμένες να βρουν ή να δημιουργήσουν ζητήματα γεωπολιτικής ανωμαλίας, που θα τους επέτρεπαν να παρεμβαίνουν αποφασιστικά στα ευρωπαϊκά πράγματα και να ορίζουν - στο βαθμό που θα μπορούσαν να ορίζουν, τα ευρωπαϊκά συμφέροντα συνολικά ή ανά χώρα. Μέσα από αυτό το πρίσμα θα πρέπει να μελετούμε τώρα και στο μέλλον και την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στα Βαλκάνια και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το φλέγον ζήτημα της ενεργειακής μας επάρκειας. 

Οι αμερικανοί ουδέποτε έπαψαν να ομιλούν περί ψυχρού πολέμου. Η δε Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε λόγους να αναμιχθεί πολιτικά και στρατιωτικά στην αντιπαράθεση Ουκρανίας - Ρωσίας[8]. Η πολιτική κρίση που ξέσπασε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2014 και η σύγκρουση με την Ρωσία, προφανώς και οριστικοποίησε τις ιδέες και διαμόρφωσε το περιβάλλον μέσα από το οποίο οι Η.Π.Α. θα εξακολουθούσαν να έχουν λόγο στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα. Ωστόσο, αξίζει να επισημανθεί ότι η διακυβέρνηση Ομπάμα τότε, δεν μπορούσε να πείσει καν τους ψηφοφόρους της για την «αναγκαιότητα» παρέμβασης στην Ουκρανία.

Αν ανατρέξουμε στα δημοσιεύματα της εποχής εκείνης και μελετήσουμε τις δηλώσεις και τις απόψεις που εξέφραζαν οι αμερικανοί, ακόμη και την φρασεολογία που χρησιμοποιούσαν, με την ασφάλεια της ιστορικής απόστασης να μας χωρίζει από τότε, μπορούμε κάλλιστα να συμπεράνουμε πως ό,τι συμβαίνει σήμερα είχε μάλλον σχεδιαστεί προ πολλού. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν η στοχοποίηση του εχθρού (πρόεδρος Πούτιν), η προετοιμασία του θύματος (ο ουκρανικός λαός και ο ρωσικός λαός) και ένας χρήσιμος ηλίθιος (πρόεδρος Ζελένσκι) ο οποίος, παρεμπιπτόντως, παίζει τον καλύτερο ρόλο της ζωής του και δεν θα είναι δυστυχώς ποτέ υποψήφιος για το χρυσό αγαλματίδιο!

Αίσθησή μου είναι ότι η εισβολή στην Ουκρανία σήμερα, εκβιάστηκε από τις Η.Π.Α. μην επιτρέποντας στην ρωσική ηγεσία άλλη επιλογή - χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η δεύτερη είναι άμοιρη ευθυνών. Έτσι όμως, μπορεί να εξηγηθεί η εικόνα που παρουσιάζει η κραταιά Ρωσία με α) τις καθυστερήσεις, τις αποτυχίες στο πεδίο και τις μεγάλες απώλειες σε στρατιωτικό προσωπικό – σύμφωνα πάντα με τους κάθε είδους ειδικούς και … γνώστες που μας διαφωτίζουν καθημερινά από τους τηλεοπτικούς μας δέκτες, β) η αλαζονική σχεδόν προκλητική στάση που επιδεικνύει η ουκρανική ηγεσία καθώς, και γ) η έκδηλη υποκρισία από πλευράς Ευρωπαϊκών Θεσμών.   

Ο οικονομικός πόλεμος θα συνεχιστεί

Οι οικονομικές κυρώσεις που συνεπώς επιβάλλονται στη Ρωσία, δεν έχουν στόχο τη Ρωσία μόνο. Έχουν στόχο και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση! Έχουν στόχο την αποδυνάμωσή της, την φτωχοποίηση των ευρωπαίων και την απόλυτη εξάρτησή τους από τον αμερικανικό παράγοντα. Τούτο μοιάζει επιτακτικό αν αναλογιστεί κανείς την δυναμική που αναπτύσσουν κι άλλοι παγκόσμιοι παίκτες, οι οποίοι μάλιστα έχουν να προτείνουν διαφορετικές προσεγγίσεις για οικονομία και διακυβέρνηση.

Από την κατάρρευση της Σοβιετική Ένωσης μέχρι και σήμερα, ο μεγαλύτερος φόβος των αμερικανών ήταν και είναι το ενδεχόμενο συρρίκνωσης της επιρροής τους.

Φεύγοντας για λίγο μακρυά από την Ευρώπη, στην Αφρική που παραδοσιακά αποτελεί «πεδίο δοκιμών» και πειραματισμών, η Ρωσία διατηρεί στρατιωτική παρουσία, η Κίνα εμπορική και η Γαλλία και οι Η.Π.Α πολιτισμική και πολιτική αντίστοιχα. Η παρουσία τους εκεί δεν είναι μόνον ανταγωνιστική αλλά έχει και  «επενδυτικό» κόστος κι ως τέτοιο αναμένεται να παράξει πλούτο. Να πως εξηγείται και το όψιμο ενδιαφέρον της Τουρκίας η οποία, στερούμενη πολιτισμού, οικονομικών μέσων και ικανής στρατιωτικής δύναμης, προσπαθεί να πατήσει πόδι με την θρησκεία και την τρομοκρατία ως επί το πλείστον αλλά, και με κάθε άλλο τρόπο μπορεί. Στο μέλλον, η αφρικανική ήπειρος θα μας απασχολήσει αρκετά. Όχι όμως τώρα.

Οπωσδήποτε, το άρθρο αυτό περιγράφει μια συγκεκριμένη πολιτική αντίληψη. Δεν είναι η μόνη. Ωστόσο, μέσα σε αυτόν τον λαβύρινθο χρήματος, αίματος κι εξουσίας το ερώτημα περί του δικού μας ρόλου παραμένει επίκαιρο. Ποιός ο δικός μας ρόλος; Πολύ φοβάμαι κανένας απολύτως. Όσο έχουμε πολιτική ηγεσία και δεν αναφέρομαι στην κυβέρνηση της ΝΔ αλλά σε όλα τα κόμματα, που διαχειρίζονται τα συμφέροντα της χώρας μας ως τσιφλικάδες της μετα-οθωμανικής περιόδου, η πατρίδα μας δεν θα μπορέσει να αποκτήσει ποτέ κανένα ειδικό βάρος, ούτε καν με το πλέον «εξαγώγιμο» προϊόν μας τον πολιτισμό. Πόσο μάλλον, με το εμπόριο, την οικονομία, την παιδεία ή ό,τι άλλο. Θα μπορούσαμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Δεν διακρίναμε την ευκαιρία. Επιλέξαμε τον αυτοευνουχισμό ως την πλέον πολιτικά ορθή στάση, με «πρωτοβουλίες» που δεν μας τιμούν.

---

[1] Ba, A. D.. "Asian financial crisis." Encyclopedia Britannica.https://www.britannica.com/event/Asian-financial-crisis.

[2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM:xy0026

[3] https://eur-lex.europa.eu/summary/glossary/accession_criteria_copenhague.html?locale=el

[4] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:11997D/TXT

[5] https://el.wikipedia.org/wiki/Δυτικοευρωπαϊκή_Ένωση

[6] Volker Rühe, πρώην Υπουργός Άμυνας της Ο.Δ. της Γερμανίας: «Η προσαρμογή της συμμαχίας στις μεγάλες προκλήσεις» (1993)

[7] Manfred Wörner, πρώην Γ.Γ. του Ν.Α.Τ.Ο.: «Περί διαμόρφωσης της έννοιας των διασυνδεόμενων οργανισμών» (1992): «το ΝΑΤΟ είναι θεσμός τον οποίο οι ΗΠΑ και ο Καναδάς θεωρούν ως το μέσο για την συμμετοχή τους στις υποθέσεις της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Ευαισθητοποιεί επίσης τους ευρωπαίους στα προβλήματα και τις προοπτικές των βορειοαμερικανών (…)». Το απόσπασμα που παρατίθεται εδώ είναι ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο αξιολογούν οι βορειοαμερικανοί τους ευρωπαίους εταίρους τους και επιβεβαιώνει την πρόθεση ενεργής εμπλοκής τους στις υποθέσεις των ευρωπαϊκών χωρών.

[8] Manfred Wörner, πρώην Γ.Γ. του Ν.Α.Τ.Ο.: «Οι περιφερειακές συγκρούσεις δεν είναι απλώς η αναπόφευκτη κρίση εφηβείας της νέας Ευρώπης, αλλά μάλλον απλά ατυχήματα στο δρόμο προς ένα λαμπρότερο μέλλον (…)», Δελτίο ΝΑΤΟ, Ιανουάριος 1992

 

Εισβολή στην Ουκρανία: Σενάρια στην «ομίχλη του πολέμου»

γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

Η εισβολή στην Ουκρανία αποδεικνύεται ένας παρατεταμένος και αρκετά αιματηρός πόλεμος, μετά από σχεδόν τρεις εβδομάδες. Αν δεν υπάρξουν θεαματικές αλλαγές, η κατάσταση αναμένεται ότι θα χειροτερέψει, σε επίπεδο ανθρώπινων απωλειών και καταστροφών, πριν οδηγηθεί σε κάποια λύση. Διαβάστε τη συνέχεια εδώ: https://www.huffingtonpost.gr/entry/eisvole-sten-oekrania-senaria-sten-omichle-toe-polemoe_gr_622ee07ae4b0e01d97ad1920

Ουκρανία: ένας πρώτος απολογισμός

γράφει ο Βαγγγέλης Χωραφάς

Η εισβολή στην Ουκρανία αποδεικνύεται ένας παρατεταμένος και αρκετά αιματηρός πόλεμος, μετά από σχεδόν τρεις εβδομάδες. Αν δεν υπάρξουν θεαματικές αλλαγές, η κατάσταση αναμένεται ότι θα χειροτερέψει, σε επίπεδο ανθρώπινων απωλειών και καταστροφών, πριν οδηγηθεί σε κάποια λύση.

Στρατιωτικές επιχειρήσεις

Οι ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις διεξάγονται σε πλήρη ισχύ και με ελάχιστους έως καθόλου περιορισμούς. Οι ρωσικές δυνάμεις ερχόμενες ταυτόχρονα από πολλές κατευθύνσεις, κατάφεραν να καταλάβουν κάποιες σημαντικές πόλεις (Χερσώνα, Μελιτόπολη κλπ) και επί του παρόντος πολιορκούν και βομβαρδίζουν αρκετές άλλες. 

Όπως ήταν αναμενόμενο, η ουκρανική αντίσταση, αν και αξίζει κάθε σεβασμού, φαίνεται να είναι σποραδική και κακο-συντονισμένη, με κάθε πόλη και κάθε δύναμη να ενεργεί περισσότερο ή λιγότερο από μόνη της. Η κεντρική διοίκηση και τα δίκτυα επικοινωνιών του ουκρανικού στρατού, έχουν καταστραφεί από τις πρώτες ημέρες. Αν και η ρωσική αεροπορία δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο όσο πίστευαν οι περισσότεροι, κυριαρχεί στον ουρανό. Η απαραίτητη υποδομή για τον ανεφοδιασμό του ουκρανικού στρατού(αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι, σιδηροδρομικό δίκτυο) έχει καταστραφεί σε μεγάλο μέρος, ή ελέγχεται από τις ρωσικές δυνάμεις.

Εκεί που έχουν αποτύχει μέχρι σήμερα οι Ρώσοι, είναι ότι δεν έχουν φτάσει ακόμη κοντά στο να σπάσουν την ουκρανική θέληση για αντίσταση και μάχη. Μάλλον, συμβαίνει το αντίθετο.

Στο επίπεδο των αντικειμενικών στρατιωτικών στόχων, η Ρωσία έχει κατορθώσει να επιτύχει τον πρώτο στόχο της: την κατάληψη των εδαφών, με μόνη εξαίρεση την Μαριούπολη που πολιορκείται, τα οποία δημιουργούν μια «γέφυρα» μεταξύ της Κριμαίας και του Ντονμπάς. Από εδώ και πέρα υπάρχουν δύο επιλογές. Η μία είναι η προώθηση προς τα δυτικά παράλια και η πολιορκία/κατάληψη της Οδησσού. Αν αυτό επιτευχθεί, τότε η Ουκρανία θα καταλήξει μια περίκλειστη χώρα. Η άλλη είναι η προώθηση από τα ανατολικά προς τον Δνείπερο για κατάληψη εδαφών, ώστε να αποκτηθεί στρατηγικό βάθος.

Σε ότι αφορά τις μεγάλες πόλεις, Κίεβο, Χάρκοβο κλπ, προς το παρόν δεν διαφαίνεται το πώς θα κινηθεί η Μόσχα, αν θα επιχειρήσει να τις καταλάβει, ή αν θα τις πολιορκήσει ώστε να τις αναγκάσει να παραδοθούν. Σε ότι αφορά την αποστρατιωτικοποίηση επί του πεδίου, η Ρωσία έχει καταφέρει από τις πρώτες ημέρες της εισβολής να καταστρέψει σχεδόν ολόκληρη την στρατιωτική υποδομή της Ουκρανίας. Αντίθετα, η αποναζιστικοποίηση επί του πεδίου, δεν έχει ακόμα επιτευχθεί για την Μόσχα. Σε πολιτικό επίπεδο και τα δύο αυτά θέματα, θα αποτελέσουν βασικά ζητούμενα των διαπραγματεύσεων.

Με τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών, ο πόλεμος μετατρέπεται σταδιακά και εν μέρει, σε «πόλεμο δια αντιπροσώπων (proxy war)», αφού χιλιάδες εθελοντές και «εθελοντές», αναμένονται να προωθηθούν στην πρώτη γραμμή και από τις δύο πλευρές.

Εξάπλωση του πολέμου

Σε αντίθεση με πολλές προβλέψεις, μέχρι στιγμής, ο πόλεμος παρέμεινε εντός της Ουκρανίας και δεν επεκτάθηκε σε γειτονικές χώρες όπως η Μολδαβία και η Πολωνία.

Ωστόσο, η εξάπλωση και η κλιμάκωση παραμένουν πολύ πραγματικές πιθανότητες. Αρκεί ένα μόνο λάθος, πιθανότατα σε σχέση με αεροσκάφη του ΝΑΤΟ που ίσως κινηθούν σε περιοχές της ουκρανικής επικράτειας, ή μια ρωσική επίθεση σε εφοδιοπομπές του ΝΑΤΟ στην προσπάθεια να βοηθήσει την Ουκρανία, να πυροδοτήσει μια σύγκρουση στην Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο που το ΝΑΤΟ αντιστέκεται στις εκκλήσεις του Βολοντιμίρ Ζελένσκι για την δημιουργία μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία. Το ΝΑΤΟ δεν είναι διατεθειμένο να εμπλακεί σε σύγκρουση με την Ρωσία, εκτός αν υπάρξει εισβολή σε κράτος μέλος του. Η αποχώρηση του ΝΑΤΟ από το Αφγανιστάν και ο τρόπος με τον οποίον έγινε, εξακολουθεί να αμαυρώνει την εικόνα του. Και σε αυτό, έρχεται να προστεθεί και η σταδιακή αποχώρηση της Γαλλίας από το Μάλι. Όλα αυτά είναι πολύ πρόσφατα γεγονότα για να ξεχαστούν.

Αν το τελικό αποτέλεσμα εξαρτιόταν από την στρατιωτική έκβαση του πολέμου, η νίκη της Ρωσίας θα ήταν ήδη εξασφαλισμένη. Υπάρχει όμως και ο πολιτικός παράγοντας.

Και το μεγάλο ερωτηματικό είναι ο πολιτικός στόχος της Μόσχας. Θέλει να καταλάβει τη χώρα; Προσπαθεί να εκβιάσει την πτώση της κυβέρνησης; Σκοπεύει να επιβάλει έναν φιλορώσο πρόεδρο; Θα καταλάβει μόνο κάποιες περιοχές και μετά θα εγκαταλείψει μια διαλυμένη Ουκρανία, που δεν θα μπορεί να ζήσει με τις δικές της δυνάμεις; Με τα τανκς να περικυκλώνουν το Κίεβο, αυτά τα ερωτήματα χρήζουν άμεσης απάντησης.

Η Δύση έχει δηλώσει ήδη ότι έχει κερδίσει τον πόλεμο στο επίπεδο της πολιτικής, ανεξαρτήτως των στρατιωτικών επιτυχιών της Ρωσίας. Η πραγματικότητα είναι μάλλον πιο δύσκολη. Ο Λευκός Οίκος γνώριζε το ρωσικό σχέδιο πολύ νωρίτερα, αλλά δεν είχε κάποια απάντηση. Έχοντας απορρίψει τη στρατιωτική κλιμάκωση ως επιλογή, καθώς και τις διαπραγματευτικές προτάσεις του Πούτιν, έχει μείνει χωρίς άλλες εναλλακτικές. Αυτή η σύγχυση επιβεβαιώνει ότι τα αντανακλαστικά της Ουάσιγκτον συνεχίζουν να επηρεάζονται από την πρόσφατη ήττα στο Αφγανιστάν.

Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι ο Πούτιν έπεσε σε μια παγίδα που είχε στήσει ο Τζο Μπάιντεν, για να σπρώξει τη Ρωσία στο ίδιο τέλμα που εξάντλησε την ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν. Όμως η Ουάσιγκτον δεν έχει την πρωτοβουλία της επιχείρησης και δεν μπορεί να σχεδιάσει εκ του μακρόθεν στηρίζοντας τον πιο αδύναμο παίκτη της σύγκρουσης. Θα πρέπει να κάνει πολύ μεγάλα λάθη η Μόσχα για να εγκλωβιστεί σε ένα νέο Αφγανιστάν, αυτή τη φορά στην Ευρώπη.

Οι επιπτώσεις των κυρώσεων στη Ρωσία

Οι κυρώσεις βλάπτουν πραγματικά την οικονομία και τον πληθυσμό της Ρωσίας. Και οικονομικά, αλλά και λόγω της αίσθησης ότι είναι αποκομμένοι από τον κόσμο. Συμπεριλαμβανομένης και της ενημέρωσης που προέρχεται από οποιεσδήποτε πηγές εκτός από τη δική τους κυβέρνηση. Οι Ρώσοι ολιγάρχες έχουν επίσης μεγάλες απώλειες.

Από την άλλη, δεν υπάρχει καμία ένδειξη σοβαρής αντίθεσης στον Πούτιν, είτε σε πολιτικό, είτε σε οικονομικό επίπεδο. Υπάρχουν διαδηλώσεις και αντιθέσεις στην πολιτική του, αλλά θεωρούνται, προς το παρόν, ως διαχειρίσιμες. Οι ισχυρισμοί ότι υπάρχει διάσταση με τους στρατηγούς του, δεν έχουν πραγματική βάση. Σε αυτή τη φάση, ο στρατός είναι επικεντρωμένος στο να κερδίσει τον πόλεμο, με τις μικρότερες δυνατόν, απώλειες-οι ευθύνες θα αποδοθούν στο τέλος.

Εκτός από τις επιπτώσεις των κυρώσεων στη Ρωσία, οι επιπτώσεις του πολέμου στην παγκόσμια οικονομία είναι πολύ σοβαρές. Η παραγωγή μειώνεται, ο πληθωρισμός αυξάνεται. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για προϊόντα όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, αλλά και τα δημητριακά. Ο χρυσός παρουσιάζει μεγάλη άνοδο. Όπως πάντα, υπάρχουν και εκείνοι που επωφελούνται. Κυρίως, οι παραγωγοί και διακινητές των παραπάνω εμπορευμάτων και οι κατασκευαστές όπλων σε πολλά μέρη σε όλο τον κόσμο.

Από τη μια πλευρά, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης συνεχίζουν να ανακοινώνουν την επικείμενη χρεοκοπία της Ρωσίας. Από την άλλη, η Ρωσία είναι μεταξύ των μεγαλύτερων κερδοσκόπων. Όχι μόνο συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους παραγωγούς ενέργειας και δημητριακών, αλλά τα πουλάει ακριβά σε όποιον αγοράσει. Κυρίως στην Κίνα, η οποία φαίνεται αποφασισμένη να στηρίξει οικονομικά τη Μόσχα και να συμπαραταχθεί μαζί της στον πόλεμο της Ουκρανίας. Αλλά ήδη και η Γερμανία ανακοίνωσε ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ρωσικό αέριο. Το πως θα χειριστεί η Μόσχα αυτές τις δύο σχέσεις και που θα ρίξει το βάρος, θα το δούμε σύντομα.

Το ερώτημα είναι αν συνηθίζουν οι άνθρωποι τη νέα, σκληρή οικονομική πραγματικότητα. Τόσο στην Ρωσία, όσο και στην ΕΕ η οποία θα πληγεί από τις κυρώσεις που η ίδια επέβαλε. Και πάλι, θα πρέπει να περιμένουμε.

Είναι σαφές ότι οι οικονομικές κυρώσεις θα καταστούν ανενεργές εάν η Ρωσία επιτύχει μια πολιτικοστρατιωτική νίκη. Οποιοσδήποτε οικονομικός ή εμπορικός αποκλεισμός θα αναιρούνταν ουσιαστικά με αυτή τη νίκη, αφού δεν θα μπορούσε να επηρεάσει την έκβαση του πολέμου.

Διεθνείς διαστάσεις

Η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία έχει φέρει σχεδόν όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης πιο κοντά. Οι χώρες που αρνούνταν στο παρελθόν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, όπως η Σουηδία ή η Φινλανδία, σκέφτονται τώρα σοβαρά να το κάνουν. Το ερώτημα είναι αν αυτή η τάση μπορεί να διαρκέσει και αν οι χώρες αυτές είναι αποφασισμένες να προχωρήσουν.

Παρά την ρητορική του, το ΝΑΤΟ δεν είναι πλήρως ενοποιημένο. Η Τουρκία έχει σπάσει την ενιαία γραμμή απέναντι στην Ρωσία, δεν επιβάλλει κυρώσεις και είναι συνομιλητής της Μόσχας και του Κιέβου. Αλλά και συνομιλητής της Ουάσιγκτον. Η Άγκυρα έχει την δική της πολιτική και δεν την θυσιάζει στον βωμό μιας επίπλαστης ενότητας του ΝΑΤΟ. Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, έχει ξεχαστεί προ πολλού και ακόμα και τώρα, η Ουάσιγκτον προσπαθεί να μην χάσει την Τουρκία.

Αλλά την ρητορική περί ενοποιημένης Δύσης απέναντι στη Ρωσία, δεν την ανατρέπει μόνο η Τουρκία, αλλά και ο σημαντικότερος πυλώνας της Δύσης στη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ. Αρνείται να επιβάλλει κυρώσεις στη Μόσχα και έχει αναλάβει διαμεσολαβητικές πρωτοβουλίες.

Μετά από δεκαετίες ψευδαισθήσεων, τα γεγονότα αναγκάζουν τους πολιτικούς της Ευρώπης καθώς και τους πληθυσμούς της να λάβουν σοβαρά υπόψη τον πόλεμο και τον στρατό. Η Γερμανία επανεξοπλίζεται με ένα πρόγραμμα 100 δις ευρώ, σε βάθος δεκαετίας. Πολλοί στην Ευρώπη ανησυχούν, αλλά η Γερμανία απέχει πολύ από το να γίνει πυρηνική δύναμη, πλησιάζοντας έστω το επίπεδο της Γαλλίας και της Βρετανίας, για να είναι υπολογίσιμος στρατιωτικός παράγοντας στους διεθνείς συσχετισμούς.

Προς το παρόν, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις της ΕΕ δεν κάμπτονται εύκολα, όπως έδειξε και η συζήτηση για την έκδοση ευρωομολόγου για την χρηματοδότηση του ενεργειακού προβλήματος της Ευρώπης. Την ίδια κατάληξη αναμένεται να έχει και η συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα. Εξάλλου, μετά την αποχώρηση από το Αφγανιστάν τον Αύγουστο 2021, είχε ξεκινήσει ένας διάλογος για την ευρωπαϊκή άμυνα, που είχε απροσδιόριστη κατάληξη.
Παρά ορισμένες προβλέψεις, μέχρι στιγμής ο πόλεμος δεν έχει οδηγήσει την Κίνα να επιτεθεί στην Ταϊβάν. Αντίθετα, η κινεζική ηγεσία φαίνεται να ζυγίζει προσεκτικά τις επιλογές της. Σε αυτή την φάση, αυξάνει τους βαθμούς εξάρτησης σε οικονομικό επίπεδο, που επιβάλλει στη Ρωσία και η Μόσχα συναινεί. Αυτό όμως, δεν είναι ένα καλό σενάριο για τη Δύση.

Η λήξη του πολέμου

Μέχρι στιγμής, οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν καμία ιδιαίτερη σημασία. Αλλά είναι σαφές ότι οποιαδήποτε λύση, ακόμα κι αν δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις αρχικές απαιτήσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν, θα είναι μόνο σε βάρος της Ουκρανίας. Η Μόσχα δεν πρόκειται να υποχωρήσει στον όρο περί φινλανδοποίησης της Ουκρανίας, ούτε σε σχέση με τις εδαφικές κατακτήσεις που έχει επιτύχει.

Δεδομένου του ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επέμβει, μια τέτοια λύση δεν είναι αδύνατη, αλλά θα πάρει χρόνο. Ωστόσο, αν ο πόλεμος συνεχιστεί και η Ρωσία έχει μεγαλύτερες εδαφικές κατακτήσεις, περιλαμβανομένων και σημαντικών πόλεων, τότε οι όροι μπορεί να είναι ακόμα πιο δυσμενείς για το Κίεβο.

Παράλληλα, το πρώτο θύμα σε παγκόσμια κλίμακα είναι η αλήθεια. Κάτι που παρεμπιπτόντως σημαίνει ότι δεν υπάρχει τρόπος να επαληθευτούν τα στοιχεία που δημοσιεύονται και από τις δύο πλευρές. Ο πόλεμος της προπαγάνδας, μαζί με τις ψυχολογικές επιχειρήσεις συνοδεύουν τις συγκρούσεις επί του πεδίου, όπως γίνεται σε κάθε πόλεμο. Εδώ όμως έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενη περίπτωση.

Στη συγκεκριμένη σύγκρουση, η Ρωσία έχει χάσει από τις πρώτες ημέρες, τον πόλεμο της προπαγάνδας και των ψυχολογικών επιχειρήσεων, στα ακροατήρια της Δύσης, αλλά και σε μεγάλο μέρος των χωρών του Παγκόσμιου Νότου. Αυτό όμως, δεν ισχύει για χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία κλπ, που την ενδιαφέρουν άμεσα.

Η Ουκρανία είναι η μεγάλη χαμένη του πολέμου, όπως ήταν αναμενόμενο από την αρχή. Χαμένη από αυτή την υπόθεση θα βγει και η ΕΕ. Η Ρωσία έχει ήδη απώλειες σε διάφορα επίπεδα, με κυριότερο το οικονομικό, αλλά το ερώτημα είναι τι θα μπορέσει να ανακτήσει από αυτές τα επόμενα χρόνια.

Οι ΗΠΑ έχουν κέρδη από την υπόθεση της Ουκρανίας, κυρίως μέσα από την επιβεβαίωση της ηγεμονίας τους στη Δύση. Αλλά και οικονομικά οφέλη, που θα προέλθουν από τον τομέα της ενέργειας, της βιομηχανίας εξοπλισμών κλπ.

Υπάρχει μια καλή πιθανότητα ότι, εάν ο πόλεμος συνεχιστεί όπως σχεδόν σίγουρα θα γίνει, η Κίνα να εμφανιστεί ως ο μεγάλος επωφελημένος. Χωρίς να ρίξει ούτε μια βολή.

Προς το παρόν, η «ομίχλη του πολέμου» εξακολουθεί να κυριαρχεί.