Αν και η επίσημη διδασκαλία της Ιστορίας, μέσω του εκπαιδευτικού μας συστήματος παρουσιάζει μία κοινά διαπιστωμένη προβληματική που δεν είναι αντικείμενο του παρόντος άρθρου, η εκτεταμένη βιβλιογραφία κι αρθρογραφία που διαρκώς εμπλουτίζεται αδιάφορα από το επίσημο εθνικό μας αφήγημα και παράλληλα με την ιστορική έρευνα, μας επιτρέπει να βλέπουμε τα πράγματα πλέον από μια πιο ευρεία γωνία θέασης.
Τα νέα ευρήματα που έρχονται σταδιακά στην επιφάνεια αλλά και οι πολλές και διαφορετικές απόψεις που διατυπώνονται κι εκφράζονται μέσα στο πλαίσιο της αξιολόγησης και κατανόησης προσώπων και γεγονότων, διαψεύδουν μύθους, καταρρίπτουν προκαταλήψεις, ερμηνεύουν με μεγαλύτερη σαφήνεια το υλικό που έχουμε στα χέρια μας και ρίχνουν φως σε άγνωστες ή λιγότερο γνωστές πτυχές της Ιστορίας μας προσφέροντάς μας έτσι διέξοδο από την μονόχνοτη αφήγηση που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να είναι ούτε ευχάριστη, ούτε διδακτική αλλά ούτε και παραγωγική.
Ωστόσο, στερούμαστε ακόμη εκείνης της κοινά παραδεκτής αλήθειας που θα μας αποκαλύψει σε όλη την έκταση και σε όλο το βάθος τους ζητήματα που άπτονται του παρόντος και του μέλλοντός μας.
Αξίζει να επισημάνουμε και μία άλλη παράμετρο. Συχνά, παραβλέπουμε τι λέει και τι ισχυρίζεται η άλλη πλευρά και το ενδιαφέρον μας δεν περιστρέφεται και γύρω από τις δικές της απόψεις κι εκτιμήσεις. Όμως, δεν έχει σημασία μόνον το τι λέμε ή τι πιστεύουμε εμείς!
Αν και αναγνωρίζουμε πως απαραίτητη προϋπόθεση στην κατανόηση κι αντιμετώπιση των «απέναντι» είναι η γνώση και των δικών τους θέσεων κι αντιλήψεων, δυστυχώς, ελάχιστες προσπάθειες έχουν γίνει προς αυτή τη κατεύθυνση. Αρκούμαστε στην αποσπασματική κι επιφανειακή επεξεργασία κάποιων ορισμένων αναφορών των σχολικών τους βιβλίων και νομίζουμε ή υποθέτουμε πως βλέπουμε ολόκληρη την εικόνα.
Το ιστορικό αφήγημα των Τούρκων κι ως εκ τούτου, ο αναθεωρητισμός που επιχειρούν στις μέρες μας επωφελείται αυτού του κενού. Οι Τούρκοι έχουν επενδύσει στην έλλειψη τεκμηρίων, την ιδεολογική υποκειμενικότητα και την αδυναμία της σύγχρονης ελληνικής παιδείας να στηρίξει επαρκώς την κριτική επεξεργασία όλων εκείνων των δεδομένων που στο τέλος-τέλος συγκροτούν την ταυτότητά μας και μπορούν να καλλιεργούν την εθνική μας συνείδηση μακρυά και πέρα από τις όποιες διαφορές· πολιτικές ή άλλες. Με άλλα λόγια, έχουν ποντάρει στην παθογένεια του πολιτικού και εκπαιδευτικού μας πολιτισμού και «κάνουν ταμείο» όσο εμείς δεν τα βρίσκουμε μεταξύ μας.
Οι εορτασμοί των διακοσίων ετών από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για την επαναξιολόγηση της έως τώρα ιστορικής μας καταγραφής, δοκιμάζοντας διορθώσεις όπου χρειάζεται έτσι, ώστε ενισχυθεί ο ελληνισμός ο οποίος, εν πάση περιπτώσει, δεν τα έκανε όλα στραβά κι ανάποδα. Είχε και έχει τις επιτυχίες του κι έχει να επιδείξει κατακτήσεις, επιτεύγματα και προοπτικές.
Αναμφισβήτητα, κεντρικό ρόλο στην πραγμάτωση των ιδεών και των επιδιώξεων περί πολιτικής και κοινωνικής χειραφέτησης αλλά και εθνικής ανεξαρτησίας κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, έπαιξαν οι κάθε είδους εταιρείες αλλάζοντας για πάντα το κοινωνικοπολιτικό τοπίο σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μέσα από τον διάλογο, τη συνύπαρξη και την συλλογική δράση, η λειτουργία τους σηματοδότησε μία γενικευμένη προσπάθεια βελτίωσης της ανθρώπινης ζωής, εμφύσησε όνειρα κι ελπίδες, δημιούργησε προσδοκίες κι έδωσε νόημα στα φυσικά δικαιώματα του ανθρώπου.
Στην καθ' ημάς Ανατολή το όραμα μιας πιο δίκαιης κοινωνίας για όλους ανεξαιρέτως χωρίς εθνικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές ή άλλες διακρίσεις επικοινωνήθηκε τόσο ξεκάθαρα κι είχε τόσο μεγάλο αντίκτυπο στην αυτοσυνειδησία των Οθωμανών, σε σημείο που να μην μπορεί η Υψηλή Πύλη και η ισλαμική διανόηση να αντιδράσουν.
Οι μυστικές κι επαναστατικές εταιρείες, όπως οι τεκτονικές οργανώσεις και η Φιλική Εταιρεία, αποτελούν εκφάνσεις αυτού του φαινομένου και οδήγησαν σε πολύ συγκεκριμένα πολιτικά και κοινωνικά αποτελέσματα. Εκείνο που θα πρέπει να μας απασχολήσει δεν είναι το αν αλλά το πως και σε ποιο βαθμό συνδέονται μεταξύ τους.
Από την άλλη πλευρά, η ισλαμιστική κι εθνικιστική διανόηση στην Τουρκία του παρόντος εξετάζει το τεκτονικό κίνημα αλλά και κάθε επαναστατική και πατριωτική κίνηση μέσα από το πρίσμα της ισλαμικής παράδοσης και της οθωμανικής κοσμοθεωρίας ενώ, είναι έκδηλο το μένος που αμφότερες τρέφουν απέναντι στους Έλληνες και τους άλλους βαλκάνιους λαούς αφού τόλμησαν να σηκώσουν κεφάλι στην κραταιά αυτοκρατορία τους.
Παρά τις θεμελιώδεις διαφορές τους, και τις δύο σχολές σκέψης, τις ενώνει το μίσος που αισθάνονται μαζί με τον φόβο που άφοβα εκδηλώνεται ταυτόχρονα, επιβεβαιώνοντας πως οι επιπτώσεις της δράσης των Φιλικών στη Ιστορία τους υπήρξε καταλυτική.
Το είδος και το ύφος του αγώνα των Φιλικών σάρωσε την καθ’ ημάς Ανατολή και η εθνική ανεξαρτησία των Ελλήνων δικαίως μπορεί να θεωρείται η πρώτη μεγάλη νίκη των εθνών επί του ισλαμισμού που ήθελε και θέλει τον άνθρωπο έρμαιο της θρησκευτικής και πολιτικής διαστροφής ιμάμηδων και σεΐχηδων. Μέσα από τον αγώνα των Ελλήνων, το ευρωπαϊκό πνεύμα ανέκτησε - και δεν κατέκτησε - γεωγραφικά και πολιτισμικά ό,τι είχε χαθεί τους περασμένους αιώνες.
Αν το ερώτημα είναι κατά πόσο η Φιλική Εταιρεία πέτυχε τον σκοπό της κι ολοκλήρωσε τον κύκλο της με την ίδρυση του πρώτου ελληνικού κράτους, την απάντηση να μην την δώσουμε εμείς αλλά, ας αφήσουμε τους Τούρκους να απαντήσουν μια και ακόμη και σήμερα, στο άκουσμα και μόνον των λέξεων Φιλική Εταιρεία, ισλαμιστές κι εθνικιστές φρίττουν καθώς, αναγνωρίζουν στη Φιλική Εταιρεία την διάλυση του κοινωνικού και πολιτικού τους οικοδομήματος χωρίς όμως να περιορίζονται σε αυτή τη διαπίστωση. Προχωρούν ένα ακόμη βήμα πιο πέρα.
Θεωρούν πως τόσο η «Μεγάλη Ιδέα» όσο και το ζήτημα της ένωσης της Κύπρου με τον εθνικό κορμό όχι μόνον απέτυχαν αλλά εξακολουθούν μέσα από τις ίδιες υπόγειες διαδρομές της εταιρικής πρακτικής να ενισχύουν το ιστορικό έρεισμα του ελληνισμού στην «Ανατολία» - τη Μικρά Ασία δηλαδή, την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο που «αδίκως» και «καταχρηστικά» «διοικούν» οι Έλληνες.
Η Ελληνική Επανάσταση όμως δεν ήταν το πνευματικό παιδί του Τεκτονισμού κι ούτε ο Τεκτονισμός εργαλειοποιήθηκε στα μέτρα και τα σταθμά που εργαλειοποιήθηκε από τους Νεότουρκους. Έστω κι αν πολλοί Φιλικοί διέθεταν την τεκτονική ιδιότητα.
Η εθνεγερσία των Ελλήνων δεν στηρίχθηκε στο Τεκτονισμό ούτε και ήταν αποτέλεσμα μιας συντονισμένης τεκτονικής δραστηριότητας, όπως συνέβη στην περίπτωση των Τούρκων με ευθύνη του ιταλικού τεκτονισμού σχεδόν εκατό χρόνια αργότερα.
Αντίθετα, λόγιοι και διανοούμενοι, έμποροι και κερδοσκόποι, φοιτητές κι αγρότες, ναυτικοί και στρατιωτικοί, ιερείς και πειρατές, ποιητές και κλέφτες με ή χωρίς τεκτονική ιδιότητα, ο καθένας με το δικό του σκεπτικό και τις δικές του προσδοκίες, συνήθως ατομικά και πολλές φορές συλλογικά, χωρίς σχέδιο κι οργάνωση, επεξεργάστηκαν μέσα τους όλες εκείνες τις αξίες τις αρχές, τις ιδέες και τα ιδανικά που διακινούνταν στον ευρωπαϊκό χώρο και κατανόησαν λογικά κι αβίαστα πως ο δικός τους τρόπος ζωής και ο δικός τους τρόπος σκέψης δεν ήταν συμβατός με τον τουρκικό.
Σίγουρα η Ελληνική Επανάσταση δεν θα είχε συμβεί εκείνη τη χρονική στιγμή και δεν θα είχε τα αποτελέσματα που είχε αν δεν την εκβίαζε η Φιλική Εταιρεία όμως, θα συνέβαινε ούτως ή άλλως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Γιατί; Διότι τα ιδεώδη του ανθρωπισμού - όπως οι ίδιοι οι ισλαμιστές Τούρκοι διατείνονται - είναι ασύμβατα με το Ισλάμ και με την ίδια τη φύση του τουρκικού εθνικισμού.
Η τεκτονική ιστοριογραφία της γειτονικής μας χώρας συμπεριλαμβάνει καταγεγραμμένες κι όλες σχεδόν τις προσπάθειες των ισλαμιστών και των εθνικιστών στην απαξίωση του τεκτονικού θεσμού με τον ισχυρισμό ότι ο Τεκτονισμός λειτούργησε - και λειτουργεί - ως δούρειος ίππος μέσα στην τουρκική κοινωνία κι ήταν ο κύριος υπαίτιος κατάρρευσης της αυτοκρατορίας τους με τη σύμπραξη Ελλήνων, Αρμενίων, Δυτικών και Τούρκων χωρίς ισλαμική και τουρκική συνείδηση. Δεν παραθέτουν όμως την οποιαδήποτε τεκμηρίωση.
Εθνικιστές κι ισλαμιστές αντιμετωπίζουν τον τεκτονισμό ως εχθρό. Προσομοιάζουν την Φιλική Εταιρεία στο Κομιτάτο της «Ένωσης και της Προόδου» και εφόσον γνωρίζουν πως υπάρχουν στοές στην χώρα μας με την επωνυμία «Φιλική Εταιρεία», συμπεραίνουν την… ιστορική συνέχεια στην αέναη εξύφανση μίας δήθεν βδελυρής κι ανίερης συνωμοσίας εναντίον της Τουρκίας και του τουρκικού λαού, με τον ελληνισμό να εμποδίζει την πραγμάτωση των σχεδίων για τελική επικράτηση του Ισλάμ και του ιδεολογήματος του (παν)τουρκισμού... παντού.
Ίσως ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πόσο γελοίες είναι αυτές οι αιτιάσεις, αν κι ενδεικτικές της ποιότητας των επιχειρημάτων που προβάλλονται, με σκοπό την δημιουργία ενός συμπαγούς «μετώπου κρούσεως» απέναντι στον πολιτισμένο κόσμο αλλά και για την περιθωριοποίηση των δημοκρατών και των εθνολαϊκιστών του κεμαλισμού στο εσωτερικό.
Είναι αλήθεια, προσπάθησαν πολύ, κατ’ επανάληψη κι επί ματαίω να εξισωθούν πολιτισμικά με τους ευρωπαϊκούς λαούς. Προσπάθησαν να μιμηθούν τη Δύση δίχως να κατανοούν τις διαδικασίες του κοινωνικού μετασχηματισμού σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο, με τις όποιες κατά τόπους διαφοροποιήσεις. Είδαν έντρομοι πως δεν είχαν τίποτε να επιδείξουν πέραν από το πλήθος και την ισχύ τους.
Αναπόφευκτα, επιτέθηκαν στον πολιτισμό, την γλώσσα, την παράδοση και την νοοτροπία των λαών υπό την κυριαρχία τους, με πολιτικές διώξεων, αφομοίωσης κι εκκαθάρισης, και συνέθεσαν μύθους και θρύλους δίχως καμία απολύτως πνευματική, πολιτισμική και ιστορική βάση. Όλα έγιναν με σχέδιο και μέθοδο ώστε ακόμη και οι ίδιοι στο τέλος να πιστέψουν το ίδιο τους το ψέμα!
Από τον Ömer Seyfettin μέχρι τον Mahmut Esat Bozkurt και τον Hürol Tasdelen δεν υπάρχουν χρονικές ή ιδεολογικές αποστάσεις κατά την διατύπωση απόψεων που καταδεικνύουν πως ο τεκτονισμός δεν εξυπηρετεί τον τουρκικό εθνικισμό μια και αυτός αποτελεί «...την μόνη αυθεντική έκφραση της παγκοσμιότητας από την οποία η ανθρωπότητα ωφελήθηκε των πολιτισμών που ξεπήδησαν μέσα από την τουρκική μήτρα» (sic)!
Η γη όμως γυρίζει, η ζωή προχωρά· άνθρωποι έρχονται και φεύγουν και οι κοινωνίες μας εξελίσσονται. Κάθε κοινότητα Ελλήνων μεγάλη ή μικρή, κάθε στοά και κάθε εταιρεία, λέσχη, σύλλογος, σχολείο, εκκλησία ή συνεταιρισμός από την Δύση μέχρι την Ανατολή και από τον Βορρά μέχρι τον Νότο, αναδεικνύει μια αλήθεια που οι Τούρκοι δεν μπορούν να αποδεχθούν και οι Ευρωπαίοι θέλουν να παραβλέπουν λόγω των δικών τους συμφερόντων: Ο ελληνικός εθνικός χώρος, γλωσσικά, πνευματικά, πολιτισμικά και γεωπολιτικά δεν περιορίστηκε ποτέ και δεν περιορίζεται στα στενά γεωγραφικά όρια της πατρίδας μας.
Δεν γνωρίζω αν το συναισθάνονταν ή αν το γνώριζαν αυτό οι πρόγονοί μας. Το σίγουρο είναι πως υπήρξαν συνεπείς απέναντι στους απογόνους τους. Μας παρέδωσαν κάτι το ελάχιστο, το οποίο αποκτήθηκε με κόπο κι αίμα, και μας έδωσαν την ευκαιρία και την ελευθερία να το μεγαλώσουμε όπως εμείς θα κρίναμε καλύτερα.
Εμείς αισθανόμαστε αντάξιοι αυτής της κληρονομιάς; Μένει να το απαντήσει ο καθένας μας μόνος του. Τιμώντας την μνήμη και τους αγώνες τους, ενθυμούμενοι τα επιτεύγματα και τα σφάλματά τους πράττουμε άγια αλλά, ας μην λησμονούμε ότι ο ελληνισμός δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Ο ελληνισμός είμαστε εμείς. Όλοι μαζί.
Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί. Δεν υπάρχουν περισσότερο πατριώτες και λιγότερο πατριώτες. Ούτε επώνυμοι κι ανώνυμοι. Δεν υπάρχουν Έλληνες πρώτης και δεύτερης διαλογής. Υπάρχουν μόνο Έλληνες. Εμείς δεν είμαστε Τούρκοι για να υποστηρίζουμε την ύπαρξή μας και τη επιβίωση του έθνους μας μέσα από τον σωβινισμό. Η δική μας επιβίωση είναι δυνατή μόνον μέσα από τον πνεύμα, την ιστορία, τον πολιτισμό που παραλάβαμε και τα έργα μας που θα κληροδοτήσουμε στους επόμενους. Ό,τι φτιάξουμε καλύτερα σήμερα, τόσο πιο ισχυρό θα είναι αύριο.
